Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
z łona
Odrzuciłam i sławę, którą wprzód wzniesiona
Pod gwiazdy byłam! — Komuż mnie rzucasz zbolałą,
Gościu? — Bo to mi imię z małżonka zostało —
Na cóż czekam? Czy żeby Pigmalion te mury
Rozburzył, mnie w niewolę wziął Jarbas ponury?
Gdybym choć, nim ucieczesz ode mnie zdradziecko,
Poczęła z ciebie syna, gdyby Enej-dziecko,
Podobny do cię, igrał pod ścian tych osłoną,
Nie do szczętu bym czuła się przez cię zdradzoną».
Rzekła. On, jak chce Jowisz, w ziemię utkwił oczy
Nieruchomo i z trudem troskę w sercu tłoczy.
W końcu krótko rzekł: «Zasług, których twoje słowo
Wyliczyć może wiele, nigdy ja, królowo,
Nie zaprzeczę; w mej myśli ciągle będzie stała
Elissa394, póki duch mój nie opuści ciała.
O rzeczy krótko powiem: tajna mi rozłąka
Nie przyszła na myśl, ani pochodnie małżonka,
Ni ślubów nigdym z tobą nie zawierał skrycie.
Gdyby los według woli urządzić mi życie
Dozwolił, troskom moim kres znaleźć wesoły,
Wpierw gród Troi i drogie mych ojców popioły
Uczciłbym, gmach Pryjama wznowiłbym, znów do dom
Wróciwszy, Pergam wzniósłbym pobitym narodom.
Lecz teraz do Italii grynejski niezwłocznie
Apollo395 mnie przyzywa i Licji wyrocznie396:
Tam miłość, tam ojczyzna! Jeśli ty, Feniska,
Kartagi gród i Libię oglądać chcesz z bliska,
Skąd zazdrość o Auzonię w twym sercu powstaje?
I nam też, Teukrom, wolno w obce dążyć kraje.
Mnie Anchiza rodzica — gdy wilgotne nocą
Mgły skryją ziemię, kiedy gwiazdy zamigocą —
We śnie strasząc, posępna postać napomina;
Boli krzywda Askania, drogiego tak syna,
Któremu berło trwonię i winne397 mu łany.
Teraz poseł Jowisza znów, przezeń wysłany,
(Na głowy nasze klnę się) rozkazy mi boże
Przyniósł; boga ujrzałem, jak ubrany w zorze
W gród wstępował — głos jego jeszcze w uszach drga mi...
Zaprzestań mnie i siebie rozjątrzać skargami:
Do Italii zniewolon płynę».
Gdy tak mówił, od dawna ona wzrok surowy
Utkwiła weń z odrazą; — od stopy do głowy
Cichym okiem go mierząc, tak rzecze wzburzona:
— «Nie z Dardana tyś rodu, nie bogini z łona
Wydałać398, zdrajco, ale Kaukaz z twardej skały,
A hirkańskie399 tygrysy wymiona podały.
Bo czyż, gorszych czekając spraw, skryję gniew kłamnie?
Czy płacz go mój poruszył? Czy zwrócił wzrok na mnie?
Czy uronił łzę? Czy go ma miłość pokona?
Sroższego cóż jest nad to? Już wielka Junona
I Saturna syn złymi to mierzą oczyma. —
Niestała wszędy wierność! Rozbitka, pielgrzyma
Przyjęłam — państwa częścią się dzielę jak mogę,
Krzepię flotę, od śmierci wybawiam załogę...
Ach! Furie mnie unoszą! To wieszczek Apollin,
To wróżby Licji, to znów goniec do tych dolin
Przez samego Jowisza słan, rozkaz mu boski
Niesie! Iście, w tym mozoł niebian, te ich troski
Zajmują! — Jać nie trzymam, nie zbijam słów wcale:
Idź do ziemi Italii, państw szukaj przez fale!
Tuszę400, że jeśli bóstwa łaskawe coś mogą,
O skały rzucon, miana Dydony ze trwogą
Często wezwiesz. Z płomieni cię będę czeluści
Ścigać, gdy dusza zimne twe ciało opuści,
Jak cień zgonię cię wszędy, kara nieprzewlekła
Dojdzieć zdrajco! — Wieść o niej usłyszę z dna piekła!»
Wśród takich słów głos przerwie, światła nieszczęśliwa
Unika i przed okiem się w cieniach ukrywa,
Rzucając go w rozterce, gdy jeszcze chciał wiele
Powiedzieć. Służebnice omdlałą na ciele
Na łoże marmurowe odnoszą i kładą.
Zaś zbożny Enej, chociaż zbolałą i bladą
Cieszyć401 chciałby i słowy402 trosk stłumić odmęty,
Choć ciężko wzdycha, wielką miłością przejęty —
Rozkazy boże pełni i do floty zbiega.
Kwapią się zewsząd Teukrzy i statki od brzegu
Odwodzą. Smołą zlany rząd łodzi mknie wielki;
Z gałęźmi jeszcze wiosła wynoszą i belki
Dla ucieczki wycięte w lasach.
Z całego miasta pędem wybiega młódź karna:
Jak gdy w kopiec ogromny skrzętnie piętrzą ziarna
Pamiętne zimy mrówki i pod dachy kładą —
Idzie czarny rój polem, przez trawy, gromadą,
Wąską ścieżką łup znoszą, zboże część rycerek
Na plecach z trudem dźwiga, inne wiążą szereg,
Karcą zwłokę — na ścieżkach wre wszystkich robota.
Jakiż ból, o Dydono, na widok ten miota
Twym sercem? Z jakim jękiem, spod zamku powały
Na brzeg patrząc, widziałaś, jak przestwór w krąg cały
Napełnia wrzawą ciżba żeglarzy stłoczona?
Zła miłości, do czegóż nie skłonisz ty łona?!
Znów płacze, do próśb znowu się zwraca w rozterce
Znaglona i miłości poddaje znów serce,
By przed śmiercią swą wszystko uczynić, co zdoła:
— «Patrz, Anno, jak się śpieszą na brzegu. Dokoła
Zewsząd zeszli się: wicher dmie w żagiel rozpięty,
Majtkowie raźno w zieleń ubrali okręty.
Jeślim mogła ból przeczuć, co tłoczy mnie biedną,
I znieść go zdołam, siostro. — Nieszczęsnej ty jedno
Uczyń, Anno, bo ciebie czci ów przeniewierca
I tajne nawet czucia powierza ci serca;
Sama wiesz, jak czas znaleźć i sposobność skorą403.
Idź, siostro ma, i przemów do wroga z pokorą:
Nie jam z Greki na zgon wasz sprzysięgła się w szale
W Anlidzie — naw404 na Pergam nie słałam przez fale
Nie zgwałciłam Anchiza Manów, grobu głuszy —
Czemuż słów moich w twarde nie chce przyjąć uszy?
Gdzie pędzi? Dar ostatni za miłość niech śle mi:
Niech czeka łatwej drogi pod wiatry dobremi.
Dawnego nie chcę związku, który zdradził kłamnie.
Ni by pięknego Lacjum miał wyrzec się dla mnie.
O marną chwilę błagam, aż spocznie me łono,
Aż los mnie mój nauczy cierpieć zwyciężoną,
Ostatniej błagam łaski, miej litość! Ja za to
Stokrotną mu się w zgonie odwdzięczę zapłatą».
Tak błaga, takie skargi nieszczęśliwa śle mu
Siostra, nagląc. On przecież płaczowi żadnemu
Nie ulega, słów żadnych przychylnie nie słucha,
Los broni, łagodnego bóg zhardził mu ducha.
Tak kiedy dąb leciwy, mocno tkwiący w skale,
To stąd, to stamtąd wichry alpejskie zuchwale
Szarpiąc, wyrwać chcą — słychać łom, wzruszon pień rzęzi,
Zaściela ziemię pomiot strzaskanych gałęzi;
On tkwi w grani — jak wierzchem sięga bez zatrwożeń
Niebiosów, tak w Tartaru głąb zapuszcza korzeń:
Nie inaczej bohater, stąd i zowąd smagan
Słowami, w piersi wzniosłej trosk znosi huragan,
Lecz niezłomnie trwa, próżne spadają łzy z lica.
Wtedy strwożona losy Dydo nieszczęśnica
Chce śmierci; już jej lazur niebiosów niemiły.
By zamiar pełniąc, prędzej w cień zeszła mogiły,
Ujrzała, miecąc405 wonne na ołtarz kadzidła,
(Strach rzec!) — iż barwa płynu sczerniała i zbrzydła
I wino krwi plugawej rozblaski rozpostrze;
O zjawie tej nie mówi nikomu, ni siostrze.
Prócz tego wśród jej gmachów przybytek stał stary
Małżonka; wielce czczony częstymi ofiary406,
Wśród śnieżnych wstęg i wieńców świątecznych się chowa
Stamtąd, zda się, szept męża usłyszy i słowa
Przyzywań, gdy nad ziemią noc mroki rozszerzy
I tylko puchacz jękiem żałobnym gdzieś z wieży
Skarżyć się i płaczliwie przeciągać głos pocznie.
Prócz tego liczne wieszczków pobożnych wyrocznie
Przestrogami wciąż trwożą. Przeraża ją we śnie
Okrutny Enej. Ciągle też roi boleśnie,
Że sama, porzucona, długą podróż czyni,
Tyryjców swoich w głuchej szukając pustyni. —
Tak w szale Pentejowi Eumenid złych twarze407,
Dwa słońca, Teb podwójnych się widmo ukaże,
Takież zjawy Oresta pędzą408, gdy z daleka
Przed matką, zbrojną w głownię, przed złymi ucieka
Wężami, a na progu mściwe siedzą Jędze.
Kiedy więc z bólu Furyj uległa potędze
I zginąć postanowi — czas, sposób niebawem
Układa i do siostry smutnej słowem żwawem
Odezwie się, uśmiechem lic kryjąc trosk ostrze:
— «Znalazłam, droga, sposób (powinszuj swej siostrze),
Co mi zwróci go albo miłość wyrwie z łona:
Na krańcach oceanu, gdzie słońca blask kona,
Kraina jest Etiopów: tam Atlas olbrzymi
Na barkach niebo dźwiga z gwiazdy płonącymi.
Poznałam wieszczkę, którą wydały te kraje,
Massylkę, stróżkę chramu Hesperyd409, co daje
Smokowi żer, gałęzie drzew świętych ochrania,
Zlewając miód i maki, nęcące do spania.
Zaklęcia zna, przez które od trosk w mgnieniu powiek
Zwolniony lub brzemieniem ich zmożon jest człowiek:
Rzekę wstrzyma; pchnie gwiazdy wstecz wiersz tajemniczy
I nocne wzruszy Cienie; — ujrzysz, jak zaryczy
Pod stopą twoją ziemia, jesiony w to błonie
Z gór zestąpią... Na bogi klnę się i twe skronie,
Najdroższa, że do magii niechętnie się biorę. —
Ty w dziedzińcu wewnętrznym pod niebem stos w porę
Wznieś; — broń, którą nad łożem przybił przeniewierca,
Strój i łoże małżeńskie, zgubę mego serca,
Włóż nań: zniszczyć to wszystko, co przyniósł mi w darze
Niegodziwiec — i serce, i wieszczka mi każe».
To rzekłszy, zmilknie; bladość jej zmieni oblicze;
Nie wie Anna, że siostry plany tajemnicze
Śmierć kryją, nie przeczuwa, że zdjęta jest szały410
Większymi, niż gdy losy Sycheja zabrały.
Więc pełni rozkaz.
Zaś królowa w dziedzińca wnętrznego pomroce,
W ogromny stos porzniętych dębów piętrzy kloce,
Przystraja miejsce w wieńców żałobnych korony
Dokoła; w górze szaty, miecz pozostawiony
I, przyszłości świadoma, posąg w łoże kładzie.
W krąg ołtarzy po trzykroć — z włosami w nieładzie
Kapłanka sto bóstw, Ereb i Chaos411 przywoła,
I Hekatę, dziewiczej Dyjany trzy czoła412.
Zdrój Awernu udany rozlewa po ziemi
I ścięte przy księżycu sierpy miedzianemi
Dojrzałe kładzie, czarny sączące mlecz, zioła.
Szuka guza ściętego ze źrebięcia czoła,
Przysmaków wziętych matce.
Dydo mąkę w żar sypie na ołtarz bogaty,
Rozzuje jedną stopę — i podpiąwszy szaty,
Przed śmiercią bóstw przyzywa i gwiazdy, człowieczy
Znające los, i niebian, co mają w swej pieczy
Serca, zdradą w miłości dotknięte boleśnie.
Noc zapadła i błogo spoczywały we śnie
Znużone ciała, zmilknął las i odmęt srogi
Fal morskich, gwiazdy ledwie przebiegły pół drogi,
Śpią łany w krąg; zwierzęta i barwne ptaszęta.
Które żywią jeziora, i wieś zarośnięta
Chaszczami teraz ścichły, snem zdjęte pospołu,
Zapomniawszy trosk dziennych i pracy mozołu.
Lecz nieszczęsna Feniska, w ciężkiej uczuć burzy
W głębi piersi, przez całą noc oka nie zmruży
W śnie słodkim; wstają troski, znów budzi się w łonie
Dawna miłość i wielkim gniewem znowu płonie.
Namiętnie tak więc w sercu do siebie powiada:
— «Cóż uczynię? — ja, dawnym zalotom nierada,
Będęż o ślub Nomadów błagać, których hardo
Tylekroć odrzuciłam od siebie ze wzgardą?
Na flocie Teukrów, niskie ich pełniąc zlecenia,
Popłynę? Wszakże lud ten mą pomoc ocenia
I serca ich wdzięcznością za przeszły czyn płoną!
Choćbym chciała — na łodzie pyszne któż wzgardzoną
Przyjmie?... Jakiż cię zamiar, zgubiona, zaprząta?
Czy nie wiesz, jak zdradliwy ród Laomedonta?...
Cóż zresztą? Samaż z hufcem żeglarzy pośpieszę?
Czy wiodąc z sobą całą Tyryjców mych rzeszę
Wejdę, i ludzi, ledwo ze Sydonu niwy
Wyrwanych, na wir morza znów rzucę burzliwy?