Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
podniesie się chwała!
Niech jeno dar i prośba gniew bogów odgania —
Gość przybyłych, wynajduj przyczyny zostania,
Póki Orion wilgotny nurt zmąca wśród burzy,
Póki statki zwątlone i niebo się chmurzy».
Tymi słowy miłości podnieci w niej ognie,
Otuchy doda sercu, wstydliwość przemognie353.
Do świątyń idą naprzód, u progów ołtarzy
Jednają bogów; owce, co lepsza się zdarzy,
Dla Cerery ślą, Ojca beztroski354 i Feba,
A najpierw dla Junony, co troszczy się z nieba
O stadła355. Wznosząc czarę, Dydona dorodna
Między rogi bieluchnej krowy wino do dna
Wysącza albo śpieszy przed tłuste ołtarze;
Darami dzień zaczyna, zabitych tak w darze
Dymiące trzewia zwierząt bada z serca trwogą.
Hej! Błahy rozum wieszczków! Co śluby pomogą,
Co chramy356 — szalejącej? Żar słodki bez miana
Żre szpik, w piersi głęboko cicha żyje rana.
Płonie Dydo nieszczęsna wskroś i przez gród cały
Błąka się niby łania trafiona od strzały,
Którą gnając przez Krety gaje, niespodzianie
Przeszył pasterz i lotny zostawił bełt w ranie,
Nieświadom: — ona w lasach, po górach się wspina
Dyktejskich357, lecz w jej boku śmiertelna tkwi trzcina. —
Raz Eneja ze sobą w środek bierze miasta,
Wskazuje, jak sydoński gród w siłę urasta
Gotowy... Chce powiedzieć i przerwie w pół słowo;
To w tym samym dniu ucztę wydaje na nowo,
O trudy Teukrów znowu, na wszystko w krąg głucha,
Wypytuje, powieści z zapartym tchem słucha,
Gdy odejdą i blaski księżyca przybledną,
A gwiazdy zachodzące snem koić skroń biedną
Radzą — na opuszczonej sofie wśród zaciszy
Cierpi: nieobecnego ogląda i słyszy;
To Askania, obrazem ujęta rodzica,
Na łonie pieści, miłość omyłką nasyca...
Nie rosną wszczęte wieże, młodzieży huf zbrojnie
Nie ćwiczy sił, bezpiecznych zasieków ku wojnie
Nie gotuje; z daleka przerwany mur wielki
Sterczy groźnie i w niebo piętrzące się belki.
Widzi żona Jowisza, w jakim grzęźnie szale,
Że niesława w obłędzie nie wstrzyma jej wcale,
Więc do Wenery ozwie się córka Saturna:
— «Zaiste, zysk to wielki i chwała dość górna
Dla ciebie i dla synka; dziw wielki urasta,
Że z dwóch bogów zdrad — jedna pobita niewiasta!
Wiedziałam, że cię straszył tych murów zrąb nagi
I miałaś w podejrzeniu gród wielkiej Kartagi.
Lecz dlaczegóż ze sobą spierać się niezgodnie?
Nie lepiej zawrzeć pokój i ślubne pochodnie
Zapalić? Wszak masz, czegoś całą duszą chciała:
Miłością płonie Dydo, szał w kościach jej pała.
Nad wspólnym tedy ludem rząd wspólny sprawujmy,
Fryskiemu małżonkowi niech służy bez ujmy,
Z posagiem zaś lud Tyrów dla ciebie przypadnie».
Jej — poznała wnet bowiem, że mówi to zdradnie,
Aby berło Italii wnieść w Libii krainy —
Tak zasię rzecze Wenus: «Kto mógłby, bez winy
Szaleństwa, przeczyć tobie lub parać się bojem,
Jeśli zechce Fortuna za słowem iść twojem.
Lecz nie wiem, czy los zdarzy, co w sercu stanowisz,
Czy w jeden gród Tyr z Troją zespolić chce Jowisz,
Lud wiązać krwi węzłami lub trwałych przymierzy?
Tyś żoną, tobie prośby próbować należy!
Idź — jam z tobą!» — Królewska odpowie Junona:
«Mój w tym mozół, ty sposób, w jaki się wykona
Bliska sprawa, zważ pilnie i przyjmij gotowy:
Jutro Enej z nieszczęsną Dydoną na łowy
Chcą udać się do gaju, kiedy pierwsze zorze
Wznieci Tytan358 i światła zapali w przestworze.
Nad nimi ciemną chmurę gradowej zamieci,
Gdy jazdę rozwinąwszy zagarną miot w sieci,
Stoczę z góry i grzmotem całe niebo wzruszę:
Pierzchną druhy i w nocnej znikną zawierusze;
Dydona i wódz Trojan do jednej jaskini
Schronią się. Ja tam będę — skoro się przyczyni
Twa wola, nierozdzielne małżeństwo ich złączy:
Tam ślub zawrą». — Nie przecząc, wnet poklask da rączy
Cyterejka359 i podstęp uśmiechem pochwali.
Tymczasem Zorza wstała z oceanu fali;
Z pierwszym brzaskiem z bram rusza huf360 młodzi dobrany:
Oszczepy ciężkie wloką, sieć, rzadkie parkany361;
Massylscy sadzą jeźdźcy362, psy czujne z daleka.
U progów pani, która ze wstaniem odwleka,
Czekają pierwsi z Penów; koń, z siodłem okrytem
Purpurą, munsztuk złoty żwa, bijąc kopytem.
Wyszła w końcu, dostojnym gronem otoczona:
Płaszcz sydoński ozdobny jej kryje ramiona,
Kołczan złoty ma, złoto włos wiąże bogaty,
Złota sprzączka podpina purpurę jej szaty.
Przy niej druhów frygijskich tłum i Julus śpieszy
Wesoły! Najpiękniejszy sam z całej tej rzeszy,
Idzie Enej i łączy drużyny ochocze:
Tak kiedy zimną Licję i Ksantu roztocze
W kraj matki, w Delos śpiesząc, opuszcza Apollin363,
Wiodąc chóry wśród Cyntu364 pagórków i dolin —
W krąg ołtarza Dryjopi365, Agatyrsi366, Kreci367
Krzyczą, on sploty włosa, co na czoło leci,
Zielenią wiotką ściska i obrączką złotą,
Przy boku dźwięczą strzały; — z tak raźną ochotą
Szedł Enej, takim wdziękiem twarz piękna mu błyska.
Gdy w góry strome, w głuche weszli uroczyska,
Wnet rój dzikich kóz z grani wierzchołków spłoszony,
Zbiegł ze wzgórzy368 — i pędem z przeciwległej strony
Jeleni zbite stado w popłochu się tłoczy,
Kurz wznosząc, w szczere pola ucieka z gór stoczy.
Chłopiec Askań, wśród dolin, na dzielnym mierzynie369
Z radością raz te w pędzie, raz tamte wyminie.
Pragnie, by wśród bezbronnych zwierząt przez parowy
Spieniony zbiegł odyniec z gór albo lew płowy.
Tymczasem niebo z wielkim się szumem zaczyna
Zaciemniać, ciężka gradem znijdzie chmura sina.
Tyryjskie druhy razem z trojańską młodzieżą
I z dardańskim Wenery wnukiem370 trwożnie bieżą
Pod dachy; z górskich nurtów w krąg zalew się czyni.
Dydona i Trojańczyk do jednej jaskini
Chronią się; pierwsza Ziemia371 i swachna372 Junona
Dają znak: błysły gwiazdy i niebo, co świadkiem
Zmów miłosnych, załkają gór nimfy ukradkiem. —
Ten dzień pierwszym dniem zguby był i ciężkiej troski;
Już bowiem pozorami gardząc i pogłoski,
Miłości tajnej nie chce Dydo nieszczęśliwa:
Małżeństwem zwie ją — mianem tym winę zakrywa.
Natychmiast Wieść373 przez Libii wielkie idzie miasta
Wieść, nad którą nic w świecie prędzej nie urasta,
Ruchem żyje, nabiera raźniejszych sił w pędzie:
Zrazu mała z bojaźni — wnet widać ją wszędzie,
Po ziemi stąpa, głową chmur sięga śreżogi374.
Ostatnią — mówią — Ziemia ją, gniewna na bogi,
Wydała, Encelada375 siostrę i straszydła
Ceusza, szybkie nogi mającą i skrzydła;
Potwór straszny, ogromny; ile piór ma w ciele,
(Jakie dziwo!) ócz376 czujnych wśród nich równie wiele,
Tyleż ust i języków, i uszu się mieni.
Między niebem i ziemią mknie nocą wśród cieni.
Sycząc — nigdy sen słodki nie zmruży jej oczu!
We dnie, na szczycie dachu lub stromych wież stoczu
Siedząc, czuwa i miasta ogromne przeraża,
Zarówno prawdę głosząc, jak kłamstwa plotkarza.
Ta tedy lud plotkami z radością niemałą
Karmi — o tym, co było i co się nie stało:
Że przyszedł Enej, z rodu trojańskich władaczy,
Z którym wnet piękna Dydo połączyć się raczy,
W zbytkach z sobą przez zimę, jak długa jest, błądzą.
Niepomni państw i szpetną uwikłani żądzą.
Te płatki tu i ówdzie rozsiewa w gmin377 jędza;
Do króla też Jarbasa wreszcie się zapędza,
Zapala słowy378 umysł i nieci379 gniew krewki.
Ów, zrodzony z Hammona380 i porwanej dziewki
Garamasa381, sto świątnic wielkich w państwie swojem
Jowiszowi, ołtarzy sto stawił ze znojem,
Żar rozniecił, straż bogów wieczną; grunt bogaty
Krwią zwierząt stłuścił, świątyń próg przystroił w kwiaty.
Teraz zdumion, gdy gorzkie go doszły pogłoski,
Jak mówią, przed ołtarzem, odczuwszy żar boski,
Tak błagał, do Jowisza dłoń wznosząc w przestworza:
— «Jowiszu wszechpotężny, któremu Maur z łoża
Tkanego dar Leneja382 poświęca w podzięce,
Widzisz to? — Czyż, gdy gromy miotają twe ręce,
Niesłusznie drżym? Na ślepoż w chmurach piorun złoty
Straszy serca i próżne rozszerza łoskoty383?
Niewiasta, co w mym państwie pod miasto grunt bierze
Za okup mały, której ja morskie wybrzeże
Dałem orać i berło dzierżeć — śluby memi
Gardzi, władcę Eneja do swej wpuszcza ziemi.
Dziś ten Parys ze swymi miękkimi gagatki,
Meońską384 mitrą spiąwszy brodę i włos gładki,
Zawładnął łupem, my zaś daremnie dań różną
Ślem chramom twym, nadzieje żywimy na próżno!»
Gdy tak błaga i brzegu ołtarzy się trzyma,
Usłyszał go Wszechwładny, wraz rzucił oczyma
Na miasto, na kochanków niepomnych swej sławy
I zaraz Merkuremu ten rozkaz da żwawy:
«Idź, synu, wołaj wiatry, skrzydłami w łan zaleć
Kartagi, gdzie dardański wódz gnuśny jął szaleć
I gardzi miasty, które dłoń losu dlań chowa.
Przemów doń, te z pośpiechem zanosząc mu słowa:
Nie takim go nam matka, bogata we wdzięki,
Przyrzekła, dwakroć z Grajów wyrywając ręki,
Lecz takim, co państw wiele wśród bitew nawały
W Italii zmoże, Fenkra dzielnego wspaniały
Ród wsławi, ziemi całej nadając swe prawa.
Jeżeli dzieł tak wielkich nie nęci go sława
I nie chce znosić trudów dla własnej wielkości,
Czyż — ojciec — Askaniowi Romy pozazdrości?...
Co czyni? Przecz385 wśród wrogów bawi, obiecany
Ród Auzoński, lawińskie zaniedbując łany?
Niech jedzie! — W tym poselstwa treść i tajemnica».
Tak rzekł. Ów spełnić rozkaz wielkiego rodzica
Gotuje się i najpierw przypina do stopy
Sandały złote, co go nad wodne roztopy
I ziemi łan w wichrowej niosą zawierusze.
Następnie różdżkę386 chwyta; nią z Orku on dusze
Pobladłe woła, inne w Tartaru śle tonie,
Sen daje i odbiera, wzrok zwraca po zgonie;
W nią ufny, wiatr prześciga i chmury bez zwłoki
Przepływa. — Już ogląda wierzchołek i boki
Atlasa, co niebiosa wspiera głowy szczytem,
Atlasa, który z czołem borami zakrytem
Stoi w chmurach, przez wichry sieczony i burze;
Barki starca śnieg kryje, płyną rzeki duże
Przez szyję, lodem błyska nastrzępiona broda.
Tutaj najpierw Cylleńczyk387 skrzydłami się poda
Równymi, stąd w dół głową się rzuci na głębie.
Jak ptak, co wokół brzegów rybnych, przy skał zrębie
Nad samą falą leci skrzydłem nieruchomem:
Tak mknęło między nieba i ziemi ogromem,
Ponad Libią piaszczystą, tnąc wichrów zamiecie.
Przez matkę od Atlasa wiodące ród dziecię388.
Gdy stopy skrzydlatymi przedmieść dotknął z bliska,
Eneja, wznoszącego zamek i siedliska,
Widzi. Żółte jaspisy jak gwiazdy bogaty
Miecz mu zdobią, tyryjskie zwisają szkarłaty
Z ramion, możnej Dydony dar, królewski zbytek,
Z wełny przez nią utkany i ze złotych nitek.
Zaraz wpadnie: «Kartagę ty dzisiaj wieżastą,
Babski sługo, ozdobne z posad dźwigasz miasto?!
Z pamięci tron ci wypadł i ojczyzna miła?
Do ciebie mnie z jasnego Olimpu przysyła
Król bogów, świata całym władnący przestworem,
Sam każe ci rozkazy te skrzydłem nieść skorem:
Co czynisz? Czemu w Libów gnuśniejesz tak ziemi?
Jeżeli się nie wzruszasz dzieły389 tak wielkiemi
I nie chcesz znosić trudów dla własnej twej chwały,
Na Askania, co rośnie, bacz390 i jego działy: