Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
matek
Stoi wkoło.
Odważyłem się nawet, przerwawszy milczenie,
Wśród ulic na głos Kreuzy przyzywać przez cienie;
Daremnie po imieniu raz wraz jej wzywałem.
Wśród szału błądzącemu po mieście w krąg całem
Nieszczęsna mara tylko i cień Kreuzy miły,
Większy od znanej ujrzę, zjawisko z mogiły:
Zdrętwiałem, włos się zdębi, głos w gardle mi skona.
Natenczas, kojąc troski, tak ozwie się ona:
— »Dlaczego puszczasz wodze smutkowi, co boli,
O słodki mój małżonku! Nie bez bogów woli
To się stało; nie możesz brać Kreuzy z tych błoni
Ze sobą — tego wielki Olimpu król broni;
Tułaczy trud cię czeka, aż przez wielkie morze
W Hesperii wnijdziesz ziemię, gdzie żyzny łan orze
Lud Lidii225 i kraj wstęgą Tybr cichy przerzyna:
Tam radość, tron cię czeka, królewska dziewczyna
I gody. Łzy za Kreuzą miłą otrzyj z twarzy!
Ja siedzib Mirmidonów, Dolopów ołtarzy
W Greczynek służbie mymi nie ujrzę oczyma,
Dardana i Wenery synowa...
Mnie wielka bogów matka226 w krainie tej trzyma.
Bądź zdrów i wspólną miłość dziecka chowaj ze mną!«
Rzekła, z płaczem chcącego rzec wiele daremno
Porzuciła i w lekki obłoczek się skryje.
Po trzykroć chciałem objąć ramiony jej szyję,
Po trzykroć mara pierzchła z dłoni, co ją łowi,
Wietrzykom lekkim równa i lotnemu snowi.
Tak wreszcie z końcem nocy odwiedzam swych znowu
Tu z podziwem oglądam zbiegłe do parowu
Ogromne mnóstwo druhów, tak mężczyzn, jak kobiet:
Na tułaczkę zebrany tłum, tylą klęsk pobit.
Zewsząd zeszli się z mieniem, na każdą przygodę
Gotowi iść, gdziekolwiek ich morzem powiodę.
Już Jutrzenka nad Idy szczytami się schyli,
Prowadząc dzień; Danaje w krąg zbrojnie dzierżyli
Bram progi — żaden promyk nadziei nie płonie:
Uszedłem i wraz z ojcem w gór zbiegłem ustronie».
Księga III
«Gdy tron Azji i Priama lud z wyroków ślepych
Zdało się zgładzić bogom, gdy runął w pył przepych
Ilium i Neptuńska Troja227 z gruzów dymi,
Innych siedzib, ziem pustych za wróżby bożymi
Szukamy i wnet flotę stawim u stoczyska
Antandru228, kędy Ida podnosi się fryska229,
Niepewni, gdzie los zagna, gdzie spoczniem od dzieła;
Gromadzim mężów. Ledwo się wiosna zaczęła,
Już Anchiz żagle każe rozpiąć niespodzianie,
Ze łzami brzeg porzucam, ojczyste przystanie
I łan, gdzie Troja była; tułacz, przez głębinę
Z druhami, synem, z bóstwy i penaty płynę.
Jest w dali ziemia Marsa; lud Traków230 tam orze
Łan wielki, król jej Likurg władał w dawnej porze.
Niegdyś bóstwy nam bliski kraj, Troi gościna,
Gdy los sprzyjał; tam płynę, kędy brzeg się wcina
Zaklęsły, mury wznoszę pod losów złych gwiazdą,
Od siebie »Eneady« to pierwsze zwąc gniazdo.
Właśnie matce Diońskiej231 i bogom, pospołu
Z królem niebian — białego zabijałem wołu
Na brzegu, wróżby czyniąc przy zaczętym dziele
Przypadkiem obok wzgórek był, kędy się ściele
Krzak mirtu, w krąg ostrymi nasrożon gałązki232.
Podchodzę, splot krzewiny oderwać chcę wąski
Od ziemi, by zielenią przystroić ołtarze,
Gdy zjaw233 straszny i dziwny się oczom ukaże:
Gdy bowiem pierwsze drzewko z pękniętych korzeni
Wyrywam, krwią się drzazga jego zarumieni,
Posoką234 brocząc ziemię; mnie zimny dreszcz ciałem
Zatrzęsie i krew w sercu się zbiegnie struchlałem.
Na nowo pęk podatnej krzewiny gałązek
Wyrywam, tajnych przyczyn wybadać chcę związek:
I z ich kory krew ciemna, jak przedtem, wypłynie.
Więc z wielką troską w duszy czczę leśne boginie235
Z Gradywem236 ojcem, który nad geckimi niwy237
Władnie, prosząc, by ujrzał znak — zmienił w szczęśliwy238.
Lecz skoro trzecią gałąź, już z większym mozołem,
Kolany239 wparty w piasek, wyrywać zacząłem —
Wymówię czy zamilczę? — żałosny wśród głuszy
Jęk brzmi z kopca i taki głos wpadnie w me uszy:
— »Czemu szarpiesz nędznego? Ach, oszczędź mię w grobie
I zbożnych rąk swych nie plam! Nie obcym mnie tobie
Wydała Troja, krew ta nie z drzewa wytryska.
Ach, rzuć ziemie okrutne, rzuć chciwców siedliska!
Jam Polidor240; żelaznych tu wbił mnie do ziemi
Rój pocisków i wyrósł kolcami ostremi...« —
Mnie wtenczas do drżącego lęk wcisnął się łona,
Zdrętwieję, włos się zdębi241, głos w gardle mi skona.
Onego Polidora, chcąc zbawić mu życie,
Z ciężarem złota Pryjam biedny posłał skrycie
Królowi Tracji, skoro już zwątpił w obrony
Dardańskie i gród Troi ujrzał oblężony.
Ów, skoro Teukrzy padli, złamani od klęski,
Do Atrydy242 się zwrócił, czcząc oręż zwycięski.
Drwi z prawa, Polidora zabija, nie zwleka
Zabrać złota... Do czegóż nie wiedziesz człowieka,
Przeklęty głodzie złota243!... Gdy strach mnie wszelaki
Opuścił, do wybranych i ojca wróżb znaki
Wnet posyłam, pytając pilnie o ich zdanie.
Wszyscy sądzą, by grzeszne opuścić przystanie,
Kraj rzucić splamion, łodzie gnać wiatry lotnemi.
Wznawiamy Polidora pogrzeb i ze ziemi
Ogromny sypiem kopiec; wnet Manów244 gromadzie
Na ołtarz ciemne wstęgi i cyprys lud kładzie;
Ilijki włos rozpuszczą, jak zwyczaj rodzimy
Wymaga — z ciepłym mlekiem czółenka wnosimy,
Z czar krew lejem i duszę po życiu tułaczem
W grób wwodzimy245, po trzykroć żegnając ją z płaczem.
Gdy już burze przestały tłuc morza nurt siny,
A wietrzyk lekkim szmerem wzywał na głębiny,
Ściągają druhy łodzie, napełnią wybrzeże;
Rzucamy port: ląd pierzcha i znanych miast wieże.
Pośród morza wysepka wielce droga leży
Dla Neptuna z Egei i Nereid macierzy246.
Tę, błądzącą wzdłuż brzegów, srebrnołuki książę247
Do Mykonu i górnej Gyjary248 przywiąże,
By mogła być uprawną i wichrem gardziła.
Tu przybywam; zmęczonych dobrze przystań miła
Przyjmuje. Na ląd wchodzim, czcząc gród Apollina.
Król Aniusz, Feba czciciel, kapłan starowina,
Świętym laurem skroń wieńcząc wśród opasek wiela,
Wybiegł, w ojcu dawnego wita przyjaciela.
Prawice łącząc, raźnie wchodzim pod powały.
Jam uczcił z głazów starych wzniesion chram249 wspaniały:
— »Daj własny dom, Tymbreju250! Znużonym z żeglugi
Daj gród i miasto trwałe, zachowaj ten drugi
Pergam Troi, ostatki Greków i Achilla!
Gdzie, z kim każesz iść? Gdzie się nam przystań wychyla?
Daj znak, ojcze, i w nasze zestąpić racz łona!«
Ledwom rzekł, drgnęła nagle świątynia wstrząśniona
I laur boga, zrąb góry w krąg wzruszył się cały,
Z otwartych bram trójnoga spiże zaryczały.
Padamy kornie na ziem, a w uszach głos dzwoni:
— »Dardanie251 twardzi! Ziemia, co wśród swoich błoni
Zrodziła ojców, chętnie ramiona rozszerzy
Na przyjście wasze; starej szukajcie macierzy!
Eneja dom świat cały owładnie swą wodzą,
Toż wnuki ich i dziatki, co z nich się narodzą!«
Tak Febus; zgiełk radości wnet zbudzi się w tłumie:
Zmieszany każdy pyta, zgaduje, jak umie,
Do jakiej drogi Febus błądzących nakłania?
Wtem rodzic252, dawnych mężów zbierając podania:
— »Słyszcie — rzecze — o możni, skąd jutrznia nam błyska!
Wśród mórz fali narodu naszego kołyska,
Jowisza Kreta253 leży, gdzie Idy szczyt znany;
Tam sto miast wielkich, nader urodzajne łany.
Stamtąd ojciec nasz wielki (jeśli dobrze pomnę),
Teucer wszedł do retejskiej ziemi254 i na skromne
Królestwo obrał miejsce; jeszcze na wzgórz fali
Pergamu zamek nie stał, w dolinach mieszkali.
Stąd kult matki Cybeli, Korybantów miedzie255,
Idajski gaj, milczenie wśród ofiar się wiedzie
I lwy, co w zaprząg spięte, ciągną rydwan pani.
Nuże więc! Jawnym bogów rozkazem wezwani,
Zbłagawszy wiatry, płyńmy w gnozyjskie256 zacisza!
Niedaleko są one; z pomocą Jowisza
W dzień trzeci flotę ujrzy kretejski brzeg stary«.
Tak rzekł i godne składa na ołtarz ofiary:
Wołu Neptun wziął, wołu Apollin wziął z chwałą,
Owieczkę czarną Burza, Zefiry zaś białą.
Wieść doszła mnie, że z własnej wypędzon ojczyzny
Idomenej257 opuścił ziem Krety brzeg żyzny,
Więc wroga258 nie ma w domach, pustych o tej porze.
Rzucamy port Ortygii259, płyniemy przez morze,
Mijając Naksos Bakcha260, Donisy261 zarośle,
Olear262, śnieżną Paros263, Cyklady wyniośle
Sterczące z fali, liczne mijamy wysepki
Wśród cieśnin. Zgiełk podniesie wioślarzy tłum krzepki,
Krzyczą druhy, by Kretę, gdzie pradziadów gniazda,
Nawiedzić; wiatrem z tyłu ułatwiona jazda.
Zaczem w starych Kuretów264 wpływamy krainę.
Z zapałem mury grodu żądane rozwinę,
Zwę go Pergam; lud, z nazwy wesół niewymownie,
Zachęcam, by dom kochał i podniósł warownie.
Już łodzie o brzeg suchy wsparto do połowy:
Młodzież śluby zajmują i rozdział pól nowy,
Ja prawa, domy znaczę — gdy wtem, pod zgniłemi
Wyziewy, mór nieszczęsny drzewa, siewy ziemi
I członki ludzkie naszedł, zaraza nastała;
Tracili dusze albo chore wlekli ciała.
Bezpłodne pola Syriusz265 wysuszał i łupał,
Schły zioła, w kłosach niszczał siew, spalon przez upał.
Rodzic znów do Ortygii przez morze niezwłocznie
Każe płynąć i Feba błagać o wyrocznie:
Gdzie wytknie kres znużonym, skąd szukać się godzi
Pomocy w ciężkiej doli, gdzie zwrócić bieg łodzi?
Noc była i sen ziemskie już ujął zwierzęta,
Gdy bogów i penatów266 z Frygii rzesza święta,
Którą z Troi, z pośrodka pożogi wyrwałem,
Przed okiem uśpionego błyśnie w świetle białem,
Co przez okna przymknięte strugą jasną przesiąc267
Zdołało w izbę — bowiem pełny świecił miesiąc;
Zaczem słowy słodkimi tak koją me troski:
— »Co w Ortygii Apollo miał głosić ci boski,
— Tu głosi; — jego wróżby w poselstwie wyrzeczem:
Z płonącej myśmy Troi za twoim szli mieczem,
Na flocie nas wraz z tobą niosła fala wzdęta;
My pod niebo twe przyszłe wyniesiem wnuczęta
I damy władztwo miastu. Dla wielkich więc panów
Gród wielki wznieś, ucieczki trud znosić postanów!
Siedziby zmienić trzeba: nie wśród Krety dolin
Delijski tobie osiąść rozkazał Apollin.
Jest ziemia, Hesperyji nazwiskiem Grek zwie ją:
Łany stare, zwycięstwy i plony jaśnieją.
Enotrzy na nich żyli, dziś (głosi wieść z dali)
Italią ją od wodza późniejsi nazwali.
Tam gród nasz, na tym Dardan urodził się łanie268
I Jazjusz, od którego ród biorą Trojanie269.
Wstań, nuże! I te słowa wraz ojcu starcowi
Pewne odnieś: Korytu niech szukać stanowi
I Auzonii ziem. Jowisz dyktyjskich pól wzbrania270!«
Na takie zjawy z nieba i boże wezwania
Zdrętwiałem — nie sen bowiem był, ni mara pusta.
Twarz, w opaskach włos mogłem rozpoznać i usta
Wyraźnie; pot mi spłynie wnet po ciele całem.
Zaraz też raźno z łoża się mego porwałem,
Podnoszę dłonie w niebo, bóstwom wdzięczny szczerze
Daniny czyste składam; wesół po ofierze
Anchizowi w porządku dziw głoszę takowy.
Rozpoznał wnet podwójny ród, dwie rodu głowy,
I że dawnych szukając ziem, w nowym był błędzie.
Tedy rzekł: »Synu, losem Troi miotan wszędzie!
Kassandra mi te rzeczy głosiła jedynie,
Dziś pomnę; gdy o naszej wieszczyła rodzinie,
To Hesperię, Italię wplatała we wróżby.
Lecz któż wierzył, że do tych ziem pójdziem i któż by