Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
chmurą troskliwa bogini
Otacza, ze mgły gęstej płaszcz wokół im czyni,
By nikt dostrzec ich nie mógł, ni czynić im szkody
Lub opóźniać, pytając o przyjścia powody.
Sama w Pafu110 dziedziny się wzbiła wesoła,
Gdzie z ołtarzy stu, kwieciem zwieńczonych dokoła,
Kadzideł Saby111 wonie najświeższe jej płyną.
Oni w drogę tymczasem dążąc za ścieżyną,
Wstąpili na najwyżej piętrzące się wzgórze
Nad miastem, skąd gród widać i zamek w lazurze.
Zadziwią wodza gmachy, przed laty rząd chałup;
Ścisk ludzi, bramy, bruki; z zapałem — jak na łup —
Lud ciśnie się tyryjski: ci mury ochoczo
Zamkowe wznoszą, tamci rękoma głaz toczą,
Tam rowem zamykają obszar obran112 na dom,
Miejsca tyczą, służące senatu obradom;
Tu port kopią, podwalin teatru tam tłumny
Rój dogląda, a inni ogromne kolumny
Ze skał rąbią, co będą ozdobą na scenie:
Tak wiosną na wsi kwietnej pszczół słychać brzęczenie
Rojących się na słońcu, gdy pełne swobody
Dojrzały płód wywodzą lub płynne z ziół miody
Przynoszą, napełniając komórki słodyczą,
Pomagają wnoszącym albo wojowniczo
Trutni ciżbę precz pędzą od miodowych tkanek:
Wre praca, pachną miody i wonny tymianek.
«O szczęśni, którym mur już siedziby wyrasta!»
Rzekł Enej — i ogląda wyniosły szczyt miasta.
Zakryty mgłą (o dziwy!), przeciska się drogą
I w tłum miesza, niewidzian zgoła przez nikogo.
Był gaik w środku miasta pełen miłych cieni,
Gdzie Penowie, falami i burzą pędzeni,
Znak z ziemi wykopali, w miejscu od Junony
Wskazanym: łeb rumaka; tak w bojach ćwiczony
Miał być lud, co przez wieki zwycięstwy113 zasłynie,
Tu Junonie Dydona ogromną świątynię
Stawiała, znaczną dary114 i boską opieką:
Spiżowe stopnie progów jej błyszczą daleko,
Spiż belki spina, chrzęszczą podwoje ze spiżu.
W tym gaju najpierw Enej zobaczył w pobliżu
Rzecz nową, której widok złagodził bojaźnie
I w klęsce brzask wyzwoleń zwiastował wyraźnie.
Gdy się bowiem rozgląda w olbrzymiej świątyni,
Czekając na królową, gdy podziw mu czyni
Przepych miasta, artystów dłoń i ciężkie dzieła —
Iliackie widzi bitwy115, które w kształt zaklęła
Rozgłośna sława, echem płynąca w świat cały:
Atrydów i Pryjama, i wroga ich chwały,
Achilla. Ze łzą stając: «Gdzież gród — rzekł — Achacie,
Gdzie naszych nieznające klęsk ziemi połacie?
Oto Pryjam! Zasługa bywa nagrodzona,
Są łzy rzeczy116 — i wzrusza człowieczy ból łona!
Rzuć bojaźń i ta sława ochłody cień da ci!»
Tak rzekł i złudą niemych wzrok pasie postaci,
Ciężko jęcząc i łzami zlewając swe lica.
Pergamu117 boje jego ogląda źrenica:
Tu Grecy uciekają, młódź Troi naciska,
Tam Frygi118 z groźną kitą Achil pędzi z bliska
Rydwanem; ze łzą widzi namiotów rząd biały
Rezosa119, w które nocą, gdy pierwszym snem spały,
Na rzeź krwawą Tydydy120 wtargnęła zasadzka
I w obóz dzielne konie uwiodła znienacka,
Nim Troi paszę jadły i Ksantu nurt piły121;
Ówdzie, zbroję straciwszy swoją, Troil122 miły,
Biedny młodzian, niezdolen z Achillem biec w starcie,
Niesion końmi, tkwi w wozie pochyły, uparcie
Dzierżąc wodze — w kurzawie kędziory mu toną
I kark, ziemię zaś orze włócznią odwróconą;
Tymczasem z szatą w gniewnej świątynię Pallady,
Włos rozwiawszy, Iliadek wyrusza tłum123 blady
W łzach się korząc i w piersi się bijąc rękoma:
Bogini wzrok utkwiła w ziemię — nieruchoma;
Hektora trzykroć Achil w krąg Troi baszt oto
Wlecze końmi i ciało sprzedaje za złoto. —
Ze dna piersi mu jęki żal dobył głęboki,
Gdy łup ujrzał i rydwan z przyjaciela zwłoki124 —
Pryjama, jak wyciąga bezbronne swe dłonie.
Wśród wodzów greckich własna mu postać zapłonie
Ogląda wschodnie szyki, Memnona125 twarz czarną;
Amazonki126 z krągłymi tarczami się garną
Z groźną Pentezileą, co w środku rycerstwa,
Podpiąwszy złotem piersi, rumiana i czerstwa
Z mężami, dziewką będąc, w bój śpieszy ochoczy.
Gdy tymi obrazami Eneasz swe oczy
Nasyca, podziwieniem zdjęty w głębi łona,
Królowa sama, cudnej postaci Dydona,
W świątyni z dziewic liczną pojawia się rzeszą.
Jak nad brzegi Eurotu127 lub w Cyntu128 kraj śpieszą
Dyjany tłumne chóry, rozbrzmiewa gór granit
Pod pląsami tysiąca rześkich Oceanid129 —
Ona, kołczan zwiesiwszy, nad cały tłum bogiń
Wznosi się, w piersiach matki szczęścia płonie ogień:
Tak piękną była Dydo, tak raźnie się niosła
W tłum ludzi, oglądając zaczęte rzemiosła.
Wreszcie w głębi świątyni, pod cieniem jej pował130
Zajęła tron; rój zbrojnych w krąg szyki zgrupował,
Ona mężom wyroki ogłasza i prawa,
Zajęcia słusznym działem lub losem rozdawa131.
Wtem Enej ujrzy z nagła, jak wśród zbiegowiska
Antej, Sergest i dzielny Kloant idą z bliska
Wraz z innymi Teukrami, których orkan siny
Rozproszył w morzach, w obce unosząc krainy.
Osłupiał wraz sam, razem Achata dreszcz zdejmie
Radości i obawy; chcąc ścisnąć uprzejmie
Braterską dłoń, lecz rzeczy niejasność ich wstrzyma.
Spowici w obłok śledzą pilnymi oczyma,
Jaki mężów los? W jakiej ich flota przystani?
Po co idą? Bo z wszystkich okrętów wybrani
Szli błagać łaski, z krzykiem dążąc do świątyni.
Gdy weszli w głąb i mówić im dała władczyni,
Najstarszy Ilijonej kornymi rzekł słowy132:
«Królowo, której Jowisz dał stawiać gród nowy
I hardy lud słusznością miarkować w zapędzie,
Nędzarze z Troi, gnani przez morską toń wszędzie
Orkanem, prosim, oddal pożogi złość chyżej
Od łodzi, broń pobożnych, rzecz poznać chciej bliżej:
Nie przyszlim, by pustoszyć libijski kraj mieczem,
Ni łupów żadnych od was ku brzegom nie zwleczem,
Nie mają pychy tyle i sił zwyciężeni.
Jest ziemia, Hesperyją133 lud Grajów ją mieni,
Kraj stary, bitwy134 wsławion, gdzie żyzny łan sieją
Enotrzy135; jak wieść niesie, ród młodszych dziś zwie ją
Italią, swego wodza nadając jej imię136
Tam dążylim.
Wtem Orion137, wstając, fale z dna ruszy olbrzymie,
Wichrami rzuci łodzie na mielizn głąb ślepy,
Wzdętymi nurty138 kryje i w skalne wertepy
Rozpędza. Co tu zbiegło, na palcach doliczaj! —
Co za ród?! W jakim kraju tak chamski obyczaj
Znoszon będzie? Od brzegów wstrzymują nas zgrają,
Bitwą grożą, na ziemi brzeg wstąpić nie dają!
Gdy ludźmi i ich bronią gardzicie niegodnie,
Pomnijcie: bogi widzą czyn dobry i zbrodnie!
Eneasz był nam królem, na świecie nikt drugi
Nie zrównał mu ni z cnoty, ni z miecza zasługi.
Jeżeli los mu służy i dotąd oddycha
Powietrzem, gdy go w cienie nie wwiodła139 noc cicha,
Bez trwogi my — i tobie żal pierwszej nie będzie
Przysługi. Na Sycylii niejednych ziem piędzie
I miasta mamy, Acest z krwi Trojan je grodzi.
Na brzegi ściągnąć dozwól znękanych rząd łodzi,
Wyrąbać z lasu belki, wystrugać w nim wiosła,
By, gdyby druhów z królem fortuna przyniosła
I los dał, do Italii iść, na Lacjum niwy.
Jeżeli zaś pochłonął cię, ojcze140 nasz tkliwy,
Nurt Libii i nadziei nie staje141 nam, Jula,
W Sycylii niech nas ziemia gotowa przytula,
Skąd przyszlim: dozwól wtedy w kraj płynąć Acesty!»
Tak Ilijonej; zawtórzą słów zgodnych szelesty142
Dardanidzi.
Natenczas Dydo krótko, skłaniając skroń, powie:
«Oddalcie z serca bojaźń i troski, Teukrowie:
Los twardy, nowość państwa, te dawać mi każą
Zlecenia i szeroko obsadzać brzeg strażą.
Któż nie zna Eneadów? Kto Troi? I komu
Obcymi są ród, męstwo i groza pogromu?
Nie takie twarde serca ta żywi kraina,
Nie tak tu odwrócone słońce konie spina143!
Czy Hesperii, Saturna wdzięk znęci was błoni144,
Czy w Eryksa145 kraj Acest król serce nakłoni,
Bezpiecznie was wyprawię i mieniem wspomogę.
Gdy ze mną zostać chcecie, tu kończąc swą drogę,
Gród mój waszym — czas, byście okręty ściągali;
Lud Trojan równo z Tyrem ja ważę na szali!
O, gdyby sam król Enej wszedł na to wybrzeże,
Tymże wichrem gnan! Zaraz wytrawne rycerze
Roześlę, krańce Libii niech bada straż czuła,
Czy rzucon gdzie się w lesie lub w grodach nie tuła!»
Poruszon słowy, Achat waleczny swą postać
I ojciec Enej dawno już z chmury wydostać
Pragnęli. Pierwszy Achat Eneja zagadnie:
«Bogini synu, jakąż myśl w duszy masz na dnie?
Bezpiecznym widzisz wszystko, flota, druhy146 z nami;
Jednego brak, którego widzielim wprzód sami,
Jak tonął, zresztą147 matki spełniły się słowa148!» —
Ledwie wyrzekł to, z nagła prysnęła tęczowa
Śreżoga chmurki; lekkiej wydarty obsłonce
Promienny Enej w jasne podnosi skroń słońce,
Z postaci rówien149 bogu, bo od swej macierzy
Kędziory wziął prześliczne, rumieniec lic150 świeży,
A z oczu wdzięk młodości mu tryska wesoły:
Tak zdobią kość słoniową przemysłu mozoły,
Tak w złocie srebro błyska lub z Paru lśni kamień151.
Królowej więc i wszystkim, wśród dziwu omamień,
Rzekł z nagła: «Tutaj jestem! Wywiadów nie stanów,
Królowo! — Enej z Troi jam, z Libii bałwanów
Wyrwan! O ty, co Trojan litujesz się jedna,
Co nas, resztki Danaów, przez morskie bezedna152
I lądy gnanych klęską, nędzarzy — do zacisz
Domowych swych przyjmujesz i grodem bogacisz,
Dzięk godnych słać ci, Dydo, nasz język nie zdoła,
Ni cały ród Dardanów, po świecie dokoła
Rozproszon. Jeśli bogi czczą zbożnych, jeżeli
Coś znaczy prawość, cnoty świadomość weseli,
Bądź wszystkim nagrodzona! Jakiż, w szczęsnej chwili
Wiek cię wydał i jacy ojcowie zrodzili?
Póki rzeki biec będą w morza i gór stocza
Zwiedzać cienie, a niebo gwiazd trzódka urocza,
Zawsze imię twe wdzięcznym pierwszeństwem zaszczycę,
W jakikolwiek kraj pójdę!» To rzekłszy, prawicę
Śle w stronę Ilioneja, lewą Sergestowi
Dłoń poda, toż Gijasa, Kloanta pozdrowi
I innych.
Zadziwiona widokiem królowa,
A potem losem męża, w te ozwie się słowa:
«Jakiż synu bogini, zawistny los gna cię
Przez klęsk tyle? Co rzuca w tych pustek połacie?
Ty żeś Enej, którego Anchizowi miła
Nad falą Symoentu Wenera powiła?
Pamiętam, Teucer153 przybył w sydońskie zagony,
Wypędzon z ziem ojczystych, by szukać korony
Z pomocą Bela; rodzic mój, Belus, na popiół
Obrócił Cypr bogaty i władzy tam dopiął
Pogromem. Odtąd losy waszego znam grodu,
Twe imię, wodzów greckich pamiętam od młodu;
I wrogów wielu — Teukrów nad inny lud ceni:
Stąd mówią, że ze starych są Teukrów zrodzeni.
Wstępujcie więc, młodzieńce, pod moje poddasza!
I mnie również fortuna tak sroga jak wasza
Po wielu trudach spocząć na ziemi tej każe.
Nieobca klęsce, umiem wspomagać nędzarze!»
Tak mówi i Eneja w królewskie wrzeciądza154
Prowadzi, razem bogom obiaty zarządza.
Tymczasem na brzeg druhom śle wybór najlepszy:
Dwadzieścia wołów, setkę szczeciastych da wieprzy
Z grubym karkiem, sto tłustych z matkami jagniątek,
Wesołe dnia podarki.
We wnętrzu domu suto ścian każdy zakątek
Przystroją, stoły stawią pomiędzy kolumny,