Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
mówię? Gdziem jest? Jakiż szał serce ci zmienia,
Biedna Dydo? Dziś niecne cię gnębią zdarzenia?
Nie wpierw, gdyś berło dała? — Oto dana ręka,
Dłonie, co bóstwa brały z ojczystych izb wnęka!
Oto ten, co niósł ojca na barkach wytrwale!
Nie mogłam ciała jego pociąć i na fale
Rozrzucić417? Druhów zabić i z Julem pospołu
W potrawie podać ojcu przy uczcie418, u stołu?
Lecz mógłby zmóc mnie w bitwie? — Niechże więc i zmognie,
Czegóż bać się przy zgonie? Wniosłabym im ognie
W obozy syna z ojcem i rodem zgubiła
Do szczętu — potem mnie by pożarła mogiła!
O słońce, które widzisz wszystkie sprawy ziemi!
Junono, co masz pieczę nad troski takiemi!
Hekate, nocną porą w rozdrożach sławiona!
Mściwe jędze i bóstwa Elissy, co kona!
Przyjmijcie dar, obróćcie wzrok na mnie zbłagani
I prośby mej słuchajcie: gdy wnijść do przystani,
Do lądu dobić zbrodniarz musi z woli nieba,
Gdy z losów i wyroku Jowisza tak trzeba —
To nękan od złych ludów straszną bojów hydrą,
Z dala granic, gdy Jula z objęcia mu wydrą,
Pomocy niech przyzywa, nędzne widzi zgony
Swych druhów, do praw ciężkich rozejmu zmuszony;
Niech berłem się nie cieszy, ni światłem powszedniem,
Lecz padnie w piach wybrzeży, niegrzebion, przede dniem!
O to błagam, z krwią rzucam ostatni krzyk skargi
Wy, Tyryjcy, ród cały wiecznymi zatargi
Prześladujcie, tym darem czcząc prochy me świeże!
Niech ludów nie kojarzy miłość ni przymierze,
A kiedyś niech powstanie mściciel z naszych kości419,
Co z ogniem do Dardanów i mieczem zagości.
Dziś, jutro, skoro tylko w ramieniu sił stanie!
Brzeg brzegowi, przystaniom wrogimi przystanie
Niech będą! Miecze mieczom! Niech wnuki w bój staną!»
Rzekła i w różne strony myśl waży stroskaną;
Chcąc prędko skończyć życie, obrzydłe już zgoła,
Sycheja mamkę, Barkę do siebie zawoła,
Bo własną w dawnym kraju jej kryje mogiła:
— «Do Anny, siostry, — rzecze — biegnij, nianiu miła,
Powiedz, niech ciało śpieszy źródlaną zmyć wodą,
Niech bydło z nią i dary wskazane przywiodą.
Ty zasię opaskami wieńcz skronie świętemi:
Zaczęte już obrzędy Jowisza podziemi
Spełnić myślę, zakończyć ból dręczący srodze
I wodza trojańskiego stos oddać pożodze».
Tak rzekła; tamta śpiesznie przynagla krok stary.
Dydo, drżąca i złymi zdziczała zamiary,
Krwawymi oczy błądząc, z plamami znaczonem,
Drżącym licem i blada od wzruszeń przed zgonem,
Do wnętrza wpada domu, w szale na wysoki
Wstępuje stos i z pochwy dobywa bez zwłoki
Dardański miecz, nie na to w niedawnej dan porze.
Tu, gdy szaty iliackie i znajome łoże
Spostrzegła, staje, w dłonie spłakaną twarz schowa,
Na łoże pada, takie ostatnie śląc słowa:
«Słodkie szczątki, gdyż szczęście mi wyrok niósł boski,
Weźcie duszę i z ciężkiej zwolnijcie mnie troski!
Żyłam i szłam drogami od losu danemi,
A teraz cień mój wielki zejdzie do podziemi.
Gród sławny wzniosłam, murem umocniłam godnie,
Mszcząc męża, brata mego skarałam za zbrodnie:
Szczęśliwa, zbytnio szczęsna, gdyby mych wybrzeży
Nie tknęły nigdy statki dardańskich szalbierzy».
Rzekła, łoże całuje: «Bez pomsty więc ginę...
Lecz gińmy! Tak, tak, błogo iść w Cieniów krainę.
Niech widok tego ognia w dno duszy się wwierci
Okrutnika, by z sobą niósł wróżbę mej śmierci!»
Rzekła — a pośród tego, pełni przerażenia,
Ujrzą druhy, jak pada, jak miecz krwią się spienia
I krew broczy jej ręce. W sal wielkich wierzeje
Bije wrzask, wieść po grodzie wstrząśniętym szaleje,
Wśród domostw odgłos płaczów rozlega się w mieście,
Grzmią lamenty, jęk, skargi i wycia niewieście —
Nie inaczej, jak gdyby pod napadem wroga
Ginęła Kartagina lub Tyr, a pożoga
Szła w szale poprzez dachy i bogów świątynie.
Zdyszana biegiem, słyszy krzyk, co zewsząd płynie,
Siostrzyca; drapie twarz swą i pierś nieszczęśliwa,
Przez tłum gna i ginącą imieniem przyzywa:
— «Więc podstęp knułaś, siostro, pod cieniem tych pował?
Tę mi zdradę stos, ogień i ołtarz gotował?
Na cóż wpierw się uskarżę? Gubiąc się żelazem,
Wzgardziłaś siostrą? Trzebaż mnie było wziąć razem!
Ból jeden by nas zabrał i jedna godzina!
Na toż dłońmi stos wzniosłam, na toż, o jedyna,
Wzywałam bóstw, bym ciebie odbiegła bez chwały?
Zgubiłaś, siostro, siebie, mnie, lud, senat cały
Sydończyków i gród twój! Dajcie, o najszczersi,
Zmyć rany wodą, oddech ostatni jej piersi
Usty przejąć! — To rzekłszy, wstępuje na stopnie,
Do łona tuli siostrę, pobladłą okropnie,
Z jękiem — i szatą suszy krew, co z ran się toczy.
Tamta, znów ociężałe podnieść pragnąc oczy,
Omdlewa; pod jej piersią krwawa rzęzi rana.
Trzykroć, wsparta na łokciu, dźwiga się znękana,
Trzykroć pada na łoże, błędnymi oczyma
Szuka światła — i znowu jęk piersi jej wzdyma.
Więc można Juno, którą jej boleść wzruszyła
I ciężki zgon, Irydę z Olimpu wysyła,
By duszę jej zbolałą zwolniła od ciała.
Bo nie z losów, należnym zgonem umierała,
Lecz przed czasem, przez obłęd znaglona wichrowy;
I jeszcze Prozerpina złotych włosów z głowy
Nie ścięła jej, skazując do styskich podziemi...
Więc Irys przez niebiosa skrzydły tęczowemi,
Tysiącem w słońcu różnych kolorów spowita,
Zleci i ponad głową stanie: «Ten dla Dita420
Wedle zleceń dar święcę i zwalniam cię z ciała!»
Tak rzecze i włos zetnie — ciepło, którym pała,
Pierzchło i w lekkie tchnienia uleciało życie.
Księga V
Tymczasem Enej flotę po morzu spienionem
Gnał, tnąc fale, ściemnione do dna Akwilonem421,
Na gród patrząc, co biednej Elissy już z dala
Świecił łuną. Kto ogień tak wielki rozpala,
Nie zgadnąć; lecz ból twardy, jaki w sercu wzrasta
Zdradzonym, myśl: co w szale potrafi niewiasta,
Złowrogą wróżbą Teukrów w dnie serca rozgorze.
Gdy łodzie na toń wpłyną i żadnej w przestworze
Nie widać ziemi, jeno fale i niebiosa,
Nad głową sina chmura mu zwiśnie z ukosa,
Noc niosąc z burzą — w mrokach bałwany się skłębią,
Sam Palinur, ster dzierżąc wysoko nad głębią:
— «O jakież — jęczy — przestwór zakryły obłoki!
Co niesiesz nam, Neptunie?» To rzekłszy, bez zwłoki
Rozkaże zwijać płótna i mocno jąć wiosła. —
Wnet żagli pierś ukosem do wiatru się wzniosła.
— «Eneju — rzecze — choćby sam Jowisz od siebie
Ręczył, że do Italii dotrzem przy tym niebie,
Nie wierzę. Wiatr przeciwny dmie, burza ponura, —
Od zachodu nad morzem zebrała się chmura:
Nie zdołamy zmóc takiej zawiei od czoła
Przebojem. Gdzie przemożna Fortuna nas woła,
Zwróćmy statki. Opodal Eryksa422 kraj leży
I Sykanów port pośród przyjaznych wybrzeży,
Jeżeli raz widziane dobrze pomnę gwiazdy!»
A zbożny Enej: «Dawno już widzę, że jazdy
Wiatr nam broni i darmo szamocem się w pędzie.
Skręć żagle! Któraż ziemia milszą dla mnie będzie,
Gdzież burzą bite łodzie schronić skorszy jestem,
Jak w kraju, co z dardańskim mnie złączy Acestem423
I rodzica Anchiza ukrywa popioły».
Tak mówiąc, mkną do portu, a Zefir wesoły
Wzdyma płótna: ochoczo nurt flota przecina
I wnet radosnych znana przyjmuje kraina.
Ze szczytu góry widząc płynące do brzega
Przyjazne statki, zdumion Acestes wybiega
Z włócznią, w skórze libijskiej groźnej niedźwiedzicy.
Trojanka jego matką, ojcem pięknolicy
Zdrój Krynis424; — starych ojców pamiętny, uprzejmie
Wracających powita i hojnie podejmie
Znużonych, krzepiąc strawą z wiejskiego poddasza.
Nazajutrz, skoro tylko gwiazdy porozprasza
Dzień jasny, zewsząd Enej zbiera towarzyszy
I na nasyp wstąpiwszy, tak mówi wśród ciszy:
— «Dardanidzi, z krwi bogów wielkich wzrosłe plemię!
Rok minął cały, odkąd wszedłszy na tę ziemię,
Złożylim w grobie szczątki boskiego rodzica
I ołtarz poświęcilim, łzą zraszając lica.
Ile pomnę, dzień nastał, co zawsze i wszędzie
(Tak bogi chcecie!) smutnym i drogim mi będzie.
Pośród Syrtów getulskich błędne gnając łodzie,
Na morzu argolickim, nawet w Micen grodzie
Doroczne przecież śluby pełniłbym i w darze
Uroczyste obiaty kładłbym na ołtarze.
Dziś na grób sam, co szczątki rodzica ocienia —
Jak myślę w duszy, nie bez niebian zarządzenia —
Przyszlim i w port przyjazny wstąpilim bez ujmy.
Więc nuże! Wszyscy obrzęd radośnie sprawujmy,
Zbłagajmy wiatr! Co roku, gdy gród się rozwinie.
Ofiary tymi będę czcić ojca świątynie.
Wam Acest, zrodzon w Troi, daje po dwa woły
Na łódź każdą; zaproście na obrzęd wesoły
Nasze bóstwa wraz z tymi, których cześć zaprząta
Acesta. — Nadto, skoro dzień błogi dziewiąta
Zorza wniesie425, promienie w krąg śląc pełne krasy,
Wprzód szybkiej floty Teukrów urządzę zapasy.
Potem, kto w biegu przedni, kto do boju śmiały,
Oszczepem miotać umie lub lotnymi strzały,
Lub zbrojny w rzemień twardy chce walki na pięści,
Niech staje: — palmę weźmie, komu się poszczęści.
Uciszcie się i wieńczcie gałązkami czoła!»
Tak rzekł, mirtem matczynym426 skroń zdobi dokoła.
Toż Helim czyni, Acest, już wiekiem dojrzały,
Toż Askań; naśladuje ich młódź, żądna chwały.
Ów z wiecu wraz z licznymi wojowniki427 śpieszy
Na grób, otoczon tłumem cisnącej się rzeszy.
Według obrządku najpierw tam wina dwa kruże428
Zlewa w ziemię, toż mleka i krwi czasze duże,
I kwiaty purpurowe rzuca, z taką mową:
— «Witaj, o święty ojcze! Popioły na nowo
Próżno spotkane, duszo rodzica i Many!
Nie moglim do Italii niw, w kraj losem dany,
Wzejść z tobą, gdzie auzoński Tyber nurty spiętrza».
Tak rzekł, a wraz wąż śliski — od grobowca wnętrza,
Siedmioma ogromnymi wywinął się skręty,
Z mogiły na ołtarze pełznąc wyciągnięty.
Modrymi mu cętkami grzbiet błyszczy, a łuska
Złotem płonie: tak w niebie tęczowy łuk muska
Obłoki, grając w słońcu tysiącznych barw smugiem
Osłupiał Enej, patrząc — wąż zaś cielskiem długiem
Pełznąc między czasz lekkich i kubków obwody,
Skosztował straw i znowu, bez niczyjej szkody,
Do kopca zbiegł, rzucając z resztkami ołtarze.
Więc Enej nowe ojcu ofiary śle w darze,
Niepewny, czy to Geniusz429, co chroni grobowiec
Czy sługa ojca; — zatem dań składa z dwu owiec
I tyluż świń, dwa czarne ofiaruje cielce,
Z pucharów zlewa wina; woła, smutny wielce,
Anchiza wielką duszę i podziemne Many.
Toż i druhy, jak mogą, dar znoszą dobrany,
Obarczają ołtarze i biją cielęta,
Stawiają rzędem kotły; — reszta, rozciągnięta
Na trawie, wątpia430 w ogniu przypieka na gody.
Dzień nastał oczekiwan i pełną pogody
Dziewiątą Zorzę wiozły konie Faetona; —
Rzesza sąsiadów, sławą Acesta znęcona,
Przybywa i na brzegu raźnie się gromadzi:
Ci widzieć Eneadów, tamci walczyć radzi.