O poprawie Rzeczypospolitej - Andrzej Frycz Modrzewski (współczesna biblioteka .TXT) 📖

(daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1520. cerograf (z gr.) — właśc. cyrograf, własnoręczne pisemne zobowiązanie. [przypis edytorski]

1521. liczba (daw.) — rozliczenie, sprawozdanie. [przypis edytorski]

1522. wespołek (daw.) — razem, wspólnie. [przypis edytorski]

1523. wysadzony (daw.) — tu: wybrany. [przypis edytorski]

1524. spina (z łac.) — kręgosłup. [przypis edytorski]

1525. w pokładzie (daw.) — w zapasie, odłożone. [przypis edytorski]

1526. czeladź (daw.) — służba bądź szerzej: zależni domownicy. [przypis edytorski]

1527. azaż (daw.) — czyż. [przypis edytorski]

1528. dzierżeć (daw.) — trzymać. [przypis edytorski]

1529. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1530. jako Dawid król i prorok święty świadczy, mówiąc — Ps. 41, 1. [przypis edytorski]

1531. potrzebny (daw.) — tu: potrzebujący. [przypis edytorski]

1532. zastawny — dziś: zastawiony. [przypis edytorski]

1533. wetować (daw.) — wynagradzać sobie straty. [przypis edytorski]

1534. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]

1535. jako powiada Paweł — Kor 13, 5. [przypis edytorski]

1536. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1537. trawić (daw.) — marnować. [przypis edytorski]

1538. sejmiech — dziś popr. forma Msc.lm: sejmach. [przypis edytorski]

1539. z wielkim pożytkiem rzeczypospolitej było, gdyby nie tylko powiaty polskie, ale też i insze krainy ku koronie przyległe do jednakiego sposobu albo dawania podatku, albo służenia wojny przywiedzione były — to dlatego Frycz pisze, że jeszcze zjednoczenia księstwa litewskiego z Koroną nie było, które aż roku 1569 doszło (przypis źródła). [przypis edytorski]

1540. A jako Wergiliusz pszczoły od bitwy i niepotrzebnej gry każe odwodzić — Wergiliusz, Georgiki, ks. 4. [przypis edytorski]

1541. sprawca (daw.) — tu: zarządca. [przypis edytorski]

1542. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]

1543. prawdziwie poeta powiedział — Owidiusz, De arte amandi. [przypis edytorski]

1544. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1545. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1546. kondycje (daw.) — warunki. [przypis edytorski]

1547. przytomność (daw.) — obecność. [przypis edytorski]

1548. ukraina (daw.) — kresy, pogranicze. [przypis edytorski]

1549. w sądziech — dziś popr. forma Msc.lm: w sądach. [przypis edytorski]

1550. wywołany (daw.) — wygnany. [przypis edytorski]

1551. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1552. przeciwko sobie (daw.) — wobec siebie, do siebie. [przypis edytorski]

1553. łaską — dziś popr. forma B.lp: łaskę. [przypis edytorski]

1554. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1555. Chrystusa, onego śmierci i piekła zwycięzce, słowa to są, którymi nam rozkazuje, abyśmy drugim odpuszczali, jako chcemy, żeby i nam odpuszczano — Mt 6, 15. [przypis edytorski]

1556. jako powiada on orator, filozof, senator i hetman — Cyceron, O powinnościach, ks. 2. [przypis edytorski]

1557. przecz (daw.) — czemu, dlaczego, za co. [przypis edytorski]

1558. Bóg (przez Izajasza proroka) mówił — Iz 5, 28; Jer 25, 9 i 27, 6 i 44, 10. [przypis edytorski]

1559. drugi król — to jest Ferdynand, który potem był cesarzem (przypis źródła). [przypis edytorski]

1560. ukraina (daw.) — kresy, pogranicze. [przypis edytorski]

1561. gruby (daw.) — prymitywny. [przypis edytorski]

1562. bawić się (daw.) — zajmować się. [przypis edytorski]

1563. skąd też to imię szkoła dano — szkoła jest słowo greckie, oni mówią scholi. Rozumie się próżnowanie, albo pilnowanie (przypis źródła). [przypis edytorski]

1564. nauki gwiazdarskie (daw.) — astronomia i astrologia. [przypis edytorski]

1565. Ebrejski — dziś popr.: hebrajski. [przypis edytorski]

1566. namiecie — dziś popr. forma Msc.lp: namiocie. [przypis edytorski]

1567. okrom (daw.) — bez, oprócz. [przypis edytorski]

1568. zbór (daw.) — zgromadzenie, społeczność, świątynia. [przypis edytorski]

1569. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]

1570. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

1571. przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]

1572. osobny — tu: wyjątkowy. [przypis edytorski]

1573. ono (daw.) — to. [przypis edytorski]

1574. na wsparze (daw.) — na widoku. [przypis edytorski]

1575. lepak (daw.) — lecz, ale, znowu, zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

1576. zasię (daw.) — zaś, jednak. [przypis edytorski]

1577. ustawca praw (daw.) — prawodawca, ustawodawca. [przypis edytorski]

1578. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1579. bawić się (daw.) — zajmować się. [przypis edytorski]

1580. pojźreć (daw.) — spojrzeć. [przypis edytorski]

1581. akademia — Akademia był las niedaleko Aten; tam się Plato urodził i filozofii potem uczył i przez co też ucznie jego akademiki zwano. Stąd że teraz każde takie miejsce, gdzie filozofii uczą, akademią zową (przypis źródła). [przypis edytorski]

1582. jaśnie (daw.) — jasno, wyraźnie, zrozumiale. [przypis edytorski]

1583. wiele o szkolnych mistrzach trzymali — sens: bardzo poważali nauczycieli. [przypis edytorski]

1584. leda (daw.) — lada, byle. [przypis edytorski]

1585. krom (daw.) — bez, oprócz. [przypis edytorski]

1586. na jaśnią — dziś: na światło. [przypis edytorski]

1587. zastawować (daw.) — sprzeciwiać się czemuś, bronić się przed czymś. [przypis edytorski]

1588. jako z trojańskiego konia — Grecy gdy nie mogli za dziesięć lat Trojej dobyć, tym fortelem poszli: uczynili konia drewnianego wielkiego, w którym się ich wiele zawarło; o którym puścili sławę, żeby to za dar Palladzie zostawili. Wzięli tego konia Trojanie w miasto, a Grecy się w nocy z niego wysypawszy drugim Troją otworzyli i tak ją zburzyli. Wergiliusz, Eneida, ks. 2 (przypis źródła). [przypis edytorski]

1589. przydać (daw.) — dodać. [przypis edytorski]

1590. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]

1591. opatrować (daw.) — zaopatrywać, opiekować się. [przypis edytorski]

1592. sprawca (daw.) — zarządca. [przypis edytorski]

1593. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

1594. wydworny (daw.) — wytworny, wyrafinowany. [przypis edytorski]

1595. nalezion — dziś popr.: znaleziony. [przypis edytorski]

1596. imienie (daw.) — mienie, majątek. [przypis edytorski]

1597. zdziać (daw.) — tu: pozbawić. [przypis edytorski]

1598. igry (daw.) — gry, zabawy. [przypis edytorski]

1599. aza (daw.) — czy. [przypis edytorski]

1600. azaż (daw.) — czyż. [przypis edytorski]

1601. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

1602. Canonicae praeces (łac.) — modlitwy kanoniczne. [przypis edytorski]

1603. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]

1604. przezwisko (daw.) — tu: nazwa. [przypis edytorski]

1605. kantor (daw.) — śpiewak, kierownik chóru kościelnego. [przypis edytorski]

1606. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1607. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]

1608. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1609. miasto (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]

1610. szafarz (daw.) — zarządca, administrator. [przypis edytorski]

1611. kustosz (z łac.) — przełożony nad kilkoma klasztorami. [przypis edytorski]

1612. przezwisko (daw.) — tu: nazwa. [przypis edytorski]

1613. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1614. przechodzić (daw.) — przewyższać. [przypis edytorski]

1615. on (daw.) — ten, ów. [przypis edytorski]

1616. mierziony (daw.) — budzący obrzydzenie. [przypis edytorski]

1617. forytować (daw.) — popierać, faworyzować. [przypis edytorski]

1618. ano (daw.) — oto, bowiem; a ono. [przypis edytorski]

1619. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1620. zastawić (daw.) — stanąć w obronie. [przypis edytorski]

1621. koncylium — mówi o koncylium [soborze — Red.WL] trydenckim, na którym prezydował Hozjusz Polak, i na ostatnich sejmach wysłani z Polski ablegaci znajdowali się; snać, że pierwej ta księga wydana, nim koncylium trydenckie zakończono. [przypis edytorski]

1622. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1623. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1624. gamracja (daw.) — rozpusta. [przypis edytorski]

1625. Jan święty, on tajemnic Bożych wykładacz, prorokował — Ap 9, 5-10. [przypis edytorski]

1626. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1627. piąci — dziś popr.: pięciu. [przypis edytorski]

1628. czego się poeta dawno spodziewał — Wergiliusz Ekloga 1. [przypis edytorski]

1629. jen a. jenże (daw.) — ten, który. [przypis edytorski]

1630. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

1631. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]

1632. dosyć uczynili — dziś: zadość uczynili. [przypis edytorski]

1633. liczbę... dać (daw.) — dokonać rozliczenia, złożyć sprawozdanie. [przypis edytorski]

1634. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

1635. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1636. myto (daw.) — zapłata, opłata pobierana za przejazd, tu raczej: pensja. [przypis edytorski]

1637. jako osieł do lutnie przystawieni. — łacińska przypowieść Asinus ad lyram o kimś nikczemnym, co się do zacnej rzeczy nie godzi. [przypis edytorski]

1638. zelżywość (daw.) — zniewaga. [przypis edytorski]

1639. ochędożnie (daw.) — porządnie. [przypis edytorski]

1640. Filalet — Filaletes, jakośmy i wyżej przypisali, wykłada się miłownik prawdy. Tak nasz Frycz nazwał swoję jedną oracją (przypis źródła). [przypis edytorski]

1641. łapaczka — prawdop.: coś usiłującego wzbudzić zainteresowanie. [przypis edytorski]

1642. egzystymacja (daw., z łac.) — ocena. [przypis edytorski]

1643. wiele ludzi ukazali — dziś popr.: wielu ludzi ukazało. [przypis edytorski]

1644. Stara ono między ludźmi przypowieść, że poczciwość chowa nauki. — Cyceron, Tusculanae Disputationes, quaestio: Honos alit artes. [przypis edytorski]

1645. przodek (daw.) — pierwszeństwo. [przypis edytorski]

1646. kres (daw.) — tu: cel. [przypis edytorski]

1647. osłowie kumańscy — osieł u Kumanów uczynił się był lwem, włożywszy skórę lwią na się straszył ludzi, aż go poznano po uszu. Stąd przeto osłem kumańskim onego zową, gdy się kto głupi za mądrego popisuje. Erasmus in Chil.. [przypis edytorski]

1648. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1649. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1650. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]

1651. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1652. uczyciel (daw.) — nauczyciel. [przypis edytorski]

1653. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

1654. przeciwko (daw.) — wobec. [przypis edytorski]

1655. leda (daw.) — byle. [przypis edytorski]

1656. opowiedzieć (daw.) — tu: ogłosić. [przypis edytorski]

1657. mdłość (daw.) — słabość. [przypis edytorski]

1658. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

1659. prawie (daw.) — prawdziwie. [przypis edytorski]

1660. też chce lepszy nad przyrodzenie Bóg — Mt 24, 31. — 1. Tes 4, 16. [przypis edytorski]

1661. taras (daw.) — więzienie. [przypis edytorski]

1662. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1663. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]

1664. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1665. przekładać a. przedkładać (daw.) — wyżej cenić, preferować. [przypis edytorski]

1666. o sądziech — dziś popr. forma Msc.lm: o sądach. [przypis edytorski]

1667. okrom (daw.) — bez, oprócz, z wyjątkiem. [przypis edytorski]

1668. zbór (daw.) — zgromadzenie, społeczność. [przypis edytorski]

1669. częścią (daw.) — częściowo. [przypis edytorski]