O poprawie Rzeczypospolitej - Andrzej Frycz Modrzewski (współczesna biblioteka .TXT) 📖

edytorski]

1222. dwie osobie — relikt tzw. liczby podwójnej; dziś: dwie osoby. [przypis edytorski]

1223. potwarz (daw.) — obelga, oszczerstwo. [przypis edytorski]

1224. przeciwko (daw.) — wobec. [przypis edytorski]

1225. k rzeczy (daw.) — na temat. [przypis edytorski]

1226. areopagici — członkowie Aeropagu, czyli najwyższej rady w Atenach, posiadającej również uprawnienia sądownicze. [przypis edytorski]

1227. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1228. farbować (daw.) — kłamać a. ubarwiać. [przypis edytorski]

1229. tymi wierszami — Martialis Epigrammata, ks. 6. [przypis edytorski]

1230. iścizna (daw.) — własność. [przypis edytorski]

1231. wszystką ręką — sens: gestykulując. [przypis edytorski]

1232. mianować (daw.) — nazywać, tu: przedstawiać. [przypis edytorski]

1233. Onego też nie trzeba stronom cierpieć — sens: na to też nie należy stornom pozwalać. [przypis edytorski]

1234. przeczna strona (daw.) — strona przeciwna. [przypis edytorski]

1235. aby byli ustawieni instygatorowie — każdy sąd ma instygatora. [tj. oskarżyciela — Red.WL] Prócz tych są instygatorowie koronny i litewski, ci mają vice-instygatorów. Tych urząd jest pozywać na sejm z wiadomością marszałka de crimine laesae maiestatis. K. 1588 r. tit: De crimine laesae majestatis [O zbrodni obrazy majestatu — Red.WL]. In crimine perduellionis K. tegoż roku tit: Takiż postępek. O dobra stołowe i o prowenta K. 1598 tit: O pozwiech. Takoż in publica iniuria [w sprawie krzywdy publicznej — Red.WL] instygować i konwinkować może. K. 1611 titul: A gdzie by. Także pozywać ma dignitarios et officiales negligentes [ dygnitarzy i urzędników wykazujących się lekceważeniem — Red.WL]. K. 1565 tit: O negligencyi dignitariorum. Pozywać ma poborcę na trybunał etc. K. 1590 tit: O kwarcie. [przypis edytorski]

1236. czelniejszy (daw.) — tu: przodujący. [przypis edytorski]

1237. prywat (daw.) — osoba prywatna, niesprawująca urzędu. [przypis edytorski]

1238. na urzędziech — dziś popr. forma Msc.lm: na urzędach. [przypis edytorski]

1239. starszy nad pospólstwem — trybun ludowy (urząd w staroż. Rzymie). [przypis edytorski]

1240. przeciwko (daw.) — wobec. [przypis edytorski]

1241. instygator (daw.) — oskarżyciel. [przypis edytorski]

1242. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

1243. farba — tu przen.: kłamstwo a. ubarwianie prawdy. [przypis edytorski]

1244. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

1245. sromota (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

1246. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1247. na gardło skazano (daw.) — skazano na śmierć. [przypis edytorski]

1248. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1249. skwapiać się (daw.) — tu: spieszyć się a. skłaniać się. [przypis edytorski]

1250. prywat (daw.) — osoba prywatna, niesprawująca urzędu. [przypis edytorski]

1251. przykaza (daw.) — przeszkoda. [przypis edytorski]

1252. osiadłość (daw.) — posiadłość, majątek. [przypis edytorski]

1253. lepak (daw.) — lecz, ale; znowu; zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

1254. imienie (daw.) — mienie, majątek. [przypis edytorski]

1255. na rafie więźnie — in salebra haeret, to jest: nie może do skutku przyjść, bo rafy są one kamienie na rzekach, na których więzną szkuty, komiegi etc. (przyp. tłum.). [przypis tłumacza]

1256. mandat (daw.) — tu: dekret. [przypis edytorski]

1257. głowa — przen.: rzecz najgłówniejsza. [przypis edytorski]

1258. k woli (daw.) — ze względu na. [przypis edytorski]

1259. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

1260. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1261. kwoli komu (daw.) — ze względu na kogoś. [przypis edytorski]

1262. dwie drodze — relikt liczby podwójnej; dziś popr.: dwie drogi. [przypis edytorski]

1263. nie może być zabieżano — nie da się zapobiec. [przypis edytorski]

1264. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1265. nauka wolna (daw.) — sztuka wyzwolona; siedem sztuk wyzwolonych stanowiło podstawę dawnego programu studiów uniwersyteckich. [przypis edytorski]

1266. ustawca praw (daw.) — prawodawca, ustawodawca. [przypis edytorski]

1267. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]

1268. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1269. bestliwych (daw.) — zwierzęcy. [przypis edytorski]

1270. podobieństwo (daw.) — prawdopodobieństwo, możliwość. [przypis edytorski]

1271. snać (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

1272. Ulpian był mian za opiekuna Aleksandra Severa cesarza — Aelius Lampridius, Alexander Severus. [przypis edytorski]

1273. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1274. kwoli (daw.) — ze względu na. [przypis edytorski]

1275. sumariusz (daw.) — spis, rejestr, wyciąg z dokumentów. [przypis edytorski]

1276. Julius Paweł w prawie biegły zostawił to na piśmie — De regi iuris L. Quidquid. [przypis edytorski]

1277. przystojność (daw.) — to, co należy, wypada, przystoi. [przypis edytorski]

1278. przygoda (daw.) — przypadek. [przypis edytorski]

1279. Paweł apostoł świadczy — Rz 3, 8. [przypis edytorski]

1280. napisali — C. de legibus et constitut. L. Digna vox (przypis źródła). [przypis edytorski]

1281. jako powiada Paweł — 1. Tm 1, 9. [przypis edytorski]

1282. kwoli — kwoli (daw.) — ze względu na. [przypis edytorski]

1283. lepiej napisał Arystoteles — Arystoteles Etyka ks. 5. rozdz. 6. [przypis edytorski]

1284. pry (daw.) — prawi, mówi, powiada. [przypis edytorski]

1285. rozruszenie (daw.) — zburzenie, zniszczenie. [przypis edytorski]

1286. zmianka — dziś popr.: wzmianka. [przypis edytorski]

1287. niedostawać (daw.) — brakować. [przypis edytorski]

1288. serdeczny (daw.) — dotyczący serca. [przypis edytorski]

1289. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]

1290. zasię (daw.) — zaś. [przypis edytorski]

1291. nasprawować (daw.) — sporządzić, przygotować. [przypis edytorski]

1292. Aż potem, gdy złość ludzka rosła a, czym dalej, tym się więcej rozmnażała, Bóg wszystkie ludzie, bardzo ich mało wyjąwszy, potopem zatracił — 1. Mojż 9, 6. [przypis edytorski]

1293. karanie... na gardle — karanie śmiercią. [przypis edytorski]

1294. Potem po wielu lat wzbudził Nemrota, aby się jął porządku królowania i panowania, którym by ludzi, po dobrej woli niechcące, gwałtem w powinności ich zatrzymawał — 1 Mojż. 10, 8-9. [przypis edytorski]

1295. pomierny (daw.) — umiarkowany. [przypis edytorski]

1296. ono (daw.) — to. [przypis edytorski]

1297. znaszać (daw.) — prawdop.: zestawiać. [przypis edytorski]

1298. siadło (daw.) — siedlisko. [przypis edytorski]

1299. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1300. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]

1301. podjźrenie — dziś popr.: podejrzenie. [przypis edytorski]

1302. acz (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]

1303. okrom (daw.) — bez, oprócz. [przypis edytorski]

1304. warować (daw.) — uważać, strzec, wystrzegać się. [przypis edytorski]

1305. ukraina (daw.) — kresy, pogranicze. [przypis edytorski]

1306. jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

1307. narodowie — dziś popr.: narody. [przypis edytorski]

1308. rozbierać (daw.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]

1309. Owszem trzeba się starać o pokój ze wszystkimi ludźmi; o pokój mówię, który by był stateczny i trwały — Mojż 21, 26. [przypis edytorski]

1310. podsada (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

1311. bawić się (daw.) — zajmować się. [przypis edytorski]

1312. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1313. przekazać (daw.) — przeszkodzić. [przypis edytorski]

1314. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

1315. przypowieść (daw.) — przysłowie. [przypis edytorski]

1316. naspiżowany (daw.) — zaopatrzony w żywność. [przypis edytorski]

1317. kurhan (daw.) — kopiec, mogiła. [przypis edytorski]

1318. przydać (daw.) — dodać. [przypis edytorski]

1319. ciągnienie (daw.) — pochód wojska, marsz. [przypis edytorski]

1320. Wołosz a. Wołoch— mieszkaniec Wołoszczyzny. [przypis edytorski]

1321. Titus Livius — Decades, ks. 3, 2. [przypis edytorski]

1322. towarzyski lud — sprzymierzeńcy. [przypis edytorski]

1323. popisać (daw.) — zaciągnąć do wojska. [przypis edytorski]

1324. przełożyć — dziś: przedłożyć (przedstawić). [przypis edytorski]

1325. jeden poeta napisał — Terentius, Eunuchus. [przypis edytorski]

1326. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

1327. wojnę przez osobliwego na to obranego posła opowiedziawszy — te posły zwano Feciales (przypis źródła). [przypis edytorski]

1328. tak ci Abraham, ojciec ludu Bożego, dla wyzwolenia brata wojnę przeciwko nieprzyjaciołom podniósł — 1 Mojż 14, 14-15. [przypis edytorski]

1329. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1330. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1331. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

1332. na oboję stronę (daw.) — na korzyść bądź na niekorzyść. [przypis edytorski]

1333. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1334. przystojnie (daw.) — tak, jak należy. [przypis edytorski]

1335. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]

1336. przeciwko temu — dziś: w przeciwieństwie do niego. [przypis edytorski]

1337. przydać się (daw.) — przydarzyć się. [przypis edytorski]

1338. zabawić (daw.) — przebywać. [przypis edytorski]

1339. przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

1340. sprawca (daw.) — tu: zarządca. [przypis edytorski]

1341. Faeton — Faeton, jako bają poetowie, był syn Słońca, u którego raz uprosił, że mu dopuścił wóz swój wieść; ale iż nie umiał, konie się rozbiegały, zaczem się świat zagorzał; przeto Jupiter zrzucił go na dół do rzeki Eridanu. To dla tego zmyślono, aby się nikt tego nie poważył sprawować, czemu nie sprosta (przypis źródła). [przypis edytorski]

1342. aza (daw.) — czy. [przypis edytorski]

1343. jako jeden powiedział — Horacy, List 2: Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi [łac. Gdy królowie szaleją, cierpią Grecy — Red.WL]. [przypis edytorski]

1344. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

1345. drab (daw.) — żołnierz, pachołek, sługa. [przypis edytorski]

1346. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

1347. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

1348. styskować (daw.) — skarżyć się, narzekać, utyskiwać. [przypis edytorski]

1349. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]

1350. przeciwko (daw.) — wobec. [przypis edytorski]

1351. lepak (daw.) — lecz, ale, znowu, zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

1352. Centaur — Centaurowie byli okrutni ludzie, którzy iż najpierwej na koniech jeździe poczęli, przeto o nich poetowie bajali, żeby zady końskie mieli (przypis źródła). [przypis edytorski]

1353. nie dosypiać (daw.) — nie zaniedbać. [przypis edytorski]

1354. opatrzeć (daw.) — doglądać. [przypis edytorski]

1355. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

1356. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

1357. przestrzeńszy (daw.) — bardziej rozległy. [przypis edytorski]

1358. apostoł Jezusa Chrystusa napisał — Hebr 11, 39. [przypis edytorski]

1359. roście — dziś popr.: rośnie. [przypis edytorski]

1360. Vobis picta croco... — Wergiliusz, Eneida, ks. 9. [przypis edytorski]

1361. binda (daw.) — wstęga, szarfa, opaska. [przypis edytorski]

1362. Durum a stirpe genus... — Wergiliusz Eneida, ks. 9. [przypis edytorski]

1363. myć bez ługu (daw., przysł.) — łatwo zwyciężać. [przypis edytorski]

1364. przekaz (daw.) — przeszkoda. [przypis edytorski]