O poprawie Rzeczypospolitej - Andrzej Frycz Modrzewski (współczesna biblioteka .TXT) 📖
Andrzej Frycz Modrzewski, renesansowy pisarz epoki polskiego renesansu, w swoim dziele O poprawie Rzeczypospolitej, podjął się komentarza na temat ówczesnej sytuacji w państwie.
Jego traktat to zbiór rozważań na tematy związane z właściwym funkcjonowaniem państwa, kościoła i edukacji, ze stanowieniem dobrego prawa i przestrzeganiem go, to także refleksje moralno-obyczajowe. Frycz Modrzewski stworzył utopijną wizję państwa opartą na myślach filozofów starożytnych oraz naukach płynących z Biblii; chwalił dobre obyczaje, udzielał porad, a także nie stronił od komentarzy o ironicznym charakterze.
Traktat został wydany po raz pierwszy w krakowskiej Drukarni Łazarzowej w roku 1551. Ze względu na przeprowadzoną przez Frycza Modrzewskiego krytykę zwierzchnictwa papieża nad państwem dzieło było wielokrotnie krytykowane, a w 1557 roku zostało wpisane do Indeksu ksiąg zakazanych.
- Autor: Andrzej Frycz Modrzewski
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «O poprawie Rzeczypospolitej - Andrzej Frycz Modrzewski (współczesna biblioteka .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Andrzej Frycz Modrzewski
493. czeladź (daw.) — służba. [przypis edytorski]
494. warstaciech — dziś popr. forma Msc.lm: warsztatach. [przypis edytorski]
495. przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]
496. Bóg tak na początku świata postanowił, aby wszyscy chleb jedli w pocie czoła swego — 1 Mojż 3, 19. [przypis edytorski]
497. naczynie (daw.) — tu: narzędzie. [przypis edytorski]
498. czerstwieć (daw.) — wzmacniać się (od czerstwy, tj. zdrowy). [przypis edytorski]
499. przygodzić (daw.) — przydać. [przypis edytorski]
500. Paweł święty zborowi tessalonickiemu to postanowił — Tes. 3, 10. [przypis edytorski]
501. Dawid król powiada — Ps. 128, 2. [przypis edytorski]
502. jaśnie — dziś popr.: jasno. [przypis edytorski]
503. mocnie — dziś popr.: mocno. [przypis edytorski]
504. nierzkąc (daw.) — nie mówiąc. [przypis edytorski]
505. na wszem (daw.) — we wszystkim. [przypis edytorski]
506. rzkomo (daw.) — niby. [przypis edytorski]
507. wnijść — dziś: wejść. [przypis edytorski]
508. zabawić się (daw.) — zająć się. [przypis edytorski]
509. sprawa (daw.) — zarządzanie. [przypis edytorski]
510. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]
511. opatrzać (daw.) — zaopatrywać, zabezpieczać. [przypis edytorski]
512. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]
513. Zaprawdęć chce tego po nas Chrystus etc. — Łk 16, 9. [przypis edytorski]
514. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]
515. wolen — dziś popr.: wolny. [przypis edytorski]
516. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]
517. Wszakże nie omyli nas w zapłacie on najłaskawszy niebieski ojciec , który i czaszę wody zimnej w imię swoje daną obiecał nagrodzić — zob. Mt 10, 42. [przypis edytorski]
518. Napomina Paweł apostoł Rzymiany i Koryntiany — Rz 15, 1; Kor 16. [przypis edytorski]
519. wobec urzędziech — na temat urzędów. [przypis edytorski]
520. mdleć (daw.) — słabnąć. [przypis edytorski]
521. aczem (daw.) — chociażem. [przypis edytorski]
522. Tersytes — szpetny i tchórzliwy Grek z Iliady Homera. [przypis edytorski]
523. przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]
524. na sądziech — dziś popr. forma Msc.lm: na sądach. [przypis edytorski]
525. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]
526. satyryk napisał — Juwenalis, Satyra 8. [przypis edytorski]
527. rad (daw.) — chętnie. [przypis edytorski]
528. Konstantyna Iwanowego syna, sławnego hetmana — Konstantyn książę Ostrohski. [przypis edytorski]
529. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]
530. prawie (daw.) — prawdziwie, naprawdę. [przypis edytorski]
531. aczby (daw.) — chociaż by. [przypis edytorski]
532. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]
533. nad przyrodzenie (daw.) — niezgodnie z naturą. [przypis edytorski]
534. paczyna (daw.) — rodzaj krótkiego wiosła. [przypis edytorski]
535. jako historie rzymskie świadczą — Valerius Maximus ks. 4. De paupertate. [przypis edytorski]
536. Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]
537. godzili — czasownik „godzić” z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
538. liczbę z niego czynić — zdawać sprawozdanie. [przypis edytorski]
539. przeciwko niemu (daw.) — wobec niego. [przypis edytorski]
540. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]
541. Marcus Tullius Cicero (106 p.n.e.–43 p.n.e.) — polityk i mówca rzymski, autor dzieł filozoficznych i przynależnych do teorii retoryki. Zasłynął wykryciem i zniszczeniem spisku Katyliny, przeciwnik Marka Antoniusza, umieszczony przez niego na listach proskrypcyjnych i zabity. [przypis edytorski]
542. Chrystusów (daw.) — Chrystusowy. [przypis edytorski]
543. Paweł... powiada — 1 Tm 3, l. [przypis edytorski]
544. urządziech — dziś popr. forma Msc.lm: urzędach. [przypis edytorski]
545. zbraniał — dziś popr.: wzbraniał. [przypis edytorski]
546. zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]
547. Marcus Licinius Crassus (114 p.n.e.–53 p.n.e.) — polityk i dowódca rzymski, członek I triumwiratu, znany z majątku. [przypis edytorski]
548. konzulatstwo — dziś popr.: konsulat. [przypis edytorski]
549. dopierać się (daw.) — domagać się. [przypis edytorski]
550. poczcić (daw.) — poczytać. [przypis edytorski]
551. nielza (daw.) — trudno, nie można. [przypis edytorski]
552. lepak (daw.) — lecz, ale; znowu; zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]
553. przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]
554. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]
555. przygana (daw.) — tu: powód do krytyki. [przypis edytorski]
556. aza (daw.) — czy. [przypis edytorski]
557. azaby (daw.) — czy by. [przypis edytorski]
558. kwoli (daw.) — ze względu na. [przypis edytorski]
559. miasto (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]
560. mdlić (daw.) — osłabiać. [przypis edytorski]
561. omieszkawać (daw.) — unikać, zaniedbywać. [przypis edytorski]
562. dosyć (daw.) — zadość. [przypis edytorski]
563. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]
564. naczynie (daw.) — narzędzie. [przypis edytorski]
565. podobieństwo (daw.) — porównanie a. przypowieść. [przypis edytorski]
566. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]
567. przestać (daw.) — poprzestać. [przypis edytorski]
568. członki (daw.) — kończyny. [przypis edytorski]
569. rozmiarkowanie (daw.) — tu: podział na różne części. [przypis edytorski]
570. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]
571. Marcus Tullius Cicero (106 p.n.e.–43 p.n.e.) — polityk i mówca rzymski, autor dzieł filozoficznych i przynależnych do teorii retoryki. Zasłynął wykryciem i zniszczeniem spisku Katyliny, przeciwnik Marka Antoniusza, umieszczony przez niego na listach proskrypcyjnych i zabity. [przypis edytorski]
572. Pięknie zaprawdę i Paweł zaleciwszy rozmaite dary, którymi członki jednego ciała ozdobione są, a przystosowawszy je do ciała rzeczypospolitej albo kościoła św. rozkazuje, żeby każdy to sobie rozmyślał, jako mu wiele Bóg dał — 1 Kor 12, 2. [przypis edytorski]
573. frasunek (daw.) — zmartwienie. [przypis edytorski]
574. świadczy Kaspar Contarenus — Caspar Contarenus, De Republica Venetorum, ks. 2. [przypis edytorski]
575. mianować (daw.) — tu: wymienić z nazwiska. [przypis edytorski]
576. sprawować się (daw.) — bronić się, przedstawiając swoją sprawę. [przypis edytorski]
577. przygana (daw.) — krytyka. [przypis edytorski]
578. wotum (daw.) — głos, opinia. [przypis edytorski]
579. świadczy Aelius Lampridius — Aelius Lampridius, Vita Alexandri Severi. [przypis edytorski]
580. sprawca (daw.) — ten, kto kieruje a. rządzi czymś. [przypis edytorski]
581. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]
582. minister (daw., z łac.) — osoba czyniąca posługę. [przypis edytorski]
583. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]
584. przeciwko (daw.) — wobec. [przypis edytorski]
585. imo te dostojeństwa (daw.) — oprócz tych dostojeństw. [przypis edytorski]
586. sztukę uczyni — czeladnik wyzwalany na mistrza musiał z reguły wykonać jakiś skomplikowany przedmiot, udowadniający jego biegłość w rzemiośle. [przypis edytorski]
587. przychodzić (daw.) — przechodzić, tj. przewyższać. [przypis edytorski]
588. Gaius Sallustius Crispus (86 p.n.e.–34 p.n.e.) — historyk i polityk starożytnego Rzymu. [przypis edytorski]
589. Publius Terentius Afer (ok. 195 p.n.e.– po 159 p.n.e.) — komediopisarz rzymski. [przypis edytorski]
590. Titus Maccius Plautus (ok. 250 p.n.e.–ok. 184 p.n.e.) — komediopisarz rzymski. [przypis edytorski]
591. Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]
592. Marcus Tullius Cicero (106 p.n.e.–43 p.n.e.) — polityk i mówca rzymski, autor dzieł filozoficznych i przynależnych do teorii retoryki. Zasłynął wykryciem i zniszczeniem spisku Katyliny, przeciwnik Marka Antoniusza, umieszczony przez niego na listach proskrypcyjnych i zabity. [przypis edytorski]
593. ij a. ji (daw.) — go. [przypis edytorski]
594. nogieć (daw.) — nicpoń, oszust (dosł.: choroba bydła). [przypis edytorski]
595. ludzkie (daw.) — po ludzku, miłosiernie, życzliwie. [przypis edytorski]
596. baworski — dziś: bawarski. [przypis edytorski]
597. wczasność (daw.) — wygoda. [przypis edytorski]
598. zmianka — dziś popr.: wzmianka. [przypis edytorski]
599. dostać (daw.) — wystarczyć. [przypis edytorski]
600. dzierżyć (daw.) — trzymać, tu: posiadać. [przypis edytorski]
601. staje a. stajanie — daw. jednostka miary (odległość, po przebyciu której koń musi się zatrzymać na odpoczynek). [przypis edytorski]
602. rolej — dziś popr. forma D. lp: roli. [przypis edytorski]
603. porównywać — tu: rozstrzygać. [przypis edytorski]
604. wespołek (daw.) — razem. [przypis edytorski]
605. Jozue — Joz 12. [przypis edytorski]
606. porazić (daw.) — pokonać. [przypis edytorski]
607. Ale sami Izraelitowie z rozkazania Bożego dali jemu osiadłość między swymi osiadłościami, która była jego własna — Joz. 19. [przypis edytorski]
608. Ezechiel też prorok świadczy — Ezech 48. [przypis edytorski]
609. Jako i Cyrus, zwyciężywszy Assyriany a wziąwszy je pod swą moc, mówi do nich. — Ksenofont, Wychowanie Cyrusa, ks. 4. [przypis edytorski]
610. pri a. pry (daw.) — mówi, rzecze. [przypis edytorski]
611. imienie (daw.) — mienie. [przypis edytorski]
612. Nie mówię, żeby kto za jaką sprawiedliwą przyczyną nie miał być w niewolą skazan, jako Noe Chama, syna, dla jego występku w niewolą skazał — 1 Mojż 9, 25. [przypis edytorski]
613. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]
614. powieciech — dziś popr. forma Msc.lm: powiatach. [przypis edytorski]
615. pri a. pry (daw.) — mówi, rzecze. [przypis edytorski]
616. ono karanie, które Achab król podjął — 1. Ks. Król, 21. [przypis edytorski]
617. przefrymarczyć (daw.) — przehandlować. [przypis edytorski]
618. Philaletes (gr.) — miłośnik a. przyjaciel cnoty. [przypis edytorski]
619. białagłowa (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]
620. które Bóg pod moc mężów poddał — Mojż. 3, 16. [przypis edytorski]
621. Paweł — 1 Tm 2, 32. [przypis edytorski]
622. w kościelech — dziś popr. forma Msc.lm: w kościołach. [przypis edytorski]
623. Jewa — Ewa. [przypis edytorski]
624. jako Paweł świadczy — 1 Tm 2, 14. [przypis edytorski]
625. kądziel — pęk włókien przygotowanych do przędzenia. [przypis edytorski]
626. Ale zgoła wszytkim wobec apostołowie Chrystusowi rozkazują, aby zwierzchnościom i przełożonym posłuszni i poddani byli — Rz 13, 1. [przypis edytorski]
627. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]
628. powinny (daw.) — należny. [przypis edytorski]
629. zstać — dziś popr.: stać. [przypis edytorski]
630. jako świadczy Ozeasz prorok — Oz 13, 2. [przypis edytorski]
631. Elihu w onej rozmowie, którą miał z Jowem — Jb 34, 30; Jow = Hiob. [przypis edytorski]
632. na Boga spuszczać — Bogu pozostawić. [przypis edytorski]
Uwagi (0)