O poprawie Rzeczypospolitej - Andrzej Frycz Modrzewski (współczesna biblioteka .TXT) 📖

class="foreign-word">czeladź (daw.) — służba. [przypis edytorski]

193. pompa (daw.) — przepych, splendor. [przypis edytorski]

194. pychą — dziś popr. forma B.lp: pychę. [przypis edytorski]

195. w uściech — dziś popr. forma Msc.lp: w ustach [przypis edytorski]

196. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

197. Pismo Święte świadczy — Jerem 13, 23. [przypis edytorski]

198. w tej mierzy — dziś popr.: w tej mierze. [przypis edytorski]

199. bawić (daw.) — przebywać. [przypis edytorski]

200. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

201. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

202. w sparze (daw.) — na widoku. [przypis edytorski]

203. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]

204. domak — dziś popr.: domownik. [przypis edytorski]

205. na urzędziech — dziś popr. forma Msc.lm: na urzędach. [przypis edytorski]

206. trefunek (daw.) — traf. [przypis edytorski]

207. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

208. czelniejszy (daw.) — tu: przodujący. [przypis edytorski]

209. półboże — dziś: półbóg. [przypis edytorski]

210. gamrat (daw.) — amant, kochanek, rozpustnik, darmozjad. [przypis edytorski]

211. Paweł święty, używając słów Menandrowych mówi — 1 Kor 2, 23. [przypis edytorski]

212. a którzy nie chcą robić, ci też (jako Paweł święty powiada) niechby nie jedli — por. 1 Tes 3, 10. [przypis edytorski]

213. Albowiem ta wina jest na ludzki naród ustawiona, aby każdy w pocie czoła pożywał chleba swego — por. 1 Mojż 3, 19. [przypis edytorski]

214. kostki — kości (gra hazardowa). [przypis edytorski]

215. areopagici — członkowie Aeropagu, czyli najwyższej rady w Atenach, posiadającej również uprawnienia sądownicze. [przypis edytorski]

216. na gardło (daw.) — na śmierć. [przypis edytorski]

217. zawisnąć (daw.) — zależeć. [przypis edytorski]

218. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

219. w lekkim ważeniu — dziś: w lekceważeniu. [przypis edytorski]

220. świadczy Wirgilius, gdzie o Palancie, którego był ojciec jego dał za towarzysza Eneaszowi, tak pisze — Wergiliusz, Eneida, ks. 8. [przypis edytorski]

221. Eneasz — główny bohater Eneidy Wergiliusza; syn króla Anchizesa i bogini Wenus, uciekł z Troi i po długiej wędrówce doprowadził swoją drużynę do Lacjum; jego potomkowie założyli Rzym. [przypis edytorski]

222. dostały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]

223. Phoenix — właśc. Fojniks, bohater Iliady, opiekun Achillesa. [przypis edytorski]

224. Achilles — legendarny bohater wojny trojańskiej, syn Peleusa, króla Ftyi, i Tetydy, boginki morskiej. [przypis edytorski]

225. wotować (daw.) — radzić, wypowiadać się. [przypis edytorski]

226. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

227. jaśnie — dziś popr.: jasno. [przypis edytorski]

228. gamracja (daw.) — nierząd. [przypis edytorski]

229. opatrzyć (daw.) — rozeznać się w czymś. [przypis edytorski]

230. przewdziawszy — prawdop. powinno być: przewidziawszy. [przypis edytorski]

231. płonny (daw.) — jałowy, bez znaczenia. [przypis edytorski]

232. uczyciel — dziś: nauczyciel. [przypis edytorski]

233. sromocić (daw.) — zawstydzić. [przypis edytorski]

234. zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]

235. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

236. zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]

237. roście — dziś popr. forma 3.os.lp: rośnie. [przypis edytorski]

238. mierność (daw.) — umiarkowanie. [przypis edytorski]

239. skwapliwie (daw.) — chętnie. [przypis edytorski]

240. potem — tu: poza tym. [przypis edytorski]

241. króle — dziś popr. forma M.lm: królowie. [przypis edytorski]

242. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

243. przechodzić (daw.) — przewyższać. [przypis edytorski]

244. nawa (daw.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

245. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

246. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

247. Bolesława, onego mężobójcy — mowa o Bolesławie II Śmiałym. [przypis edytorski]

248. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

249. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

250. z onymi (daw.) — z tymi. [przypis edytorski]

251. Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

252. Marcus Tullius Cicero (106 p.n.e.–43 p.n.e.) — polityk i mówca rzymski, autor dzieł filozoficznych i przynależnych do teorii retoryki. Zasłynął wykryciem i zniszczeniem spisku Katyliny, przeciwnik Marka Antoniusza, umieszczony przez niego na listach proskrypcyjnych i zabity. [przypis edytorski]

253. orator — mówca. [przypis edytorski]

254. Marcus Iunius Brutus (85 p.n.e.–42 p.n.e.) — rzymski polityk, posiadający staranne wykształcenie. Popierał Pompejusza przeciw Cezarowi, przeszedł na stronę tego ostatniego, a w końcu uczestniczył w spisku na życie Cezara. [przypis edytorski]

255. Marcus Licinius Crassus (114 p.n.e.–53 p.n.e.) — polityk i dowódca rzymski, członek I triumwiratu, znany z majątku. [przypis edytorski]

256. przyrodzony — tu: z zakresu przyrody. [przypis edytorski]

257. ciążyć — tu prawdop.: krytykować. [przypis edytorski]

258. gwiazdorskie nauki (daw.) — astrologia i astronomia (podówczas niezbyt dobrze rozróżniane). [przypis edytorski]

259. przodek (daw.) — pierwszeństwo. [przypis edytorski]

260. zakon (daw.) — prawo. [przypis edytorski]

261. w prawiech — dziś popr. forma Msc.lm: w prawach. [przypis edytorski]

262. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

263. od (daw.) — tu: przez. [przypis edytorski]

264. zabawa (daw.) — zajęcie a. przebywanie. [przypis edytorski]

265. kwoli — kwoli (daw.) — ze względu na. [przypis edytorski]

266. misterstwo (daw.) — sztuka, umiejętność. [przypis edytorski]

267. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

268. lepak (daw.) — lecz, ale; znowu; zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

269. płochość (daw.) — niestałość, brak powagi. [przypis edytorski]

270. farbowany (daw., przen.) — fałszywy, skłamany, ubarwiony. [przypis edytorski]

271. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

272. płużyć (daw.) — sprzyjać. [przypis edytorski]

273. kwoli drugim (daw.) — ze względu na innych. [przypis edytorski]

274. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

275. skromić (daw.) — poskramiać. [przypis edytorski]

276. Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

277. próżny (daw.) — tu: pozbawiony. [przypis edytorski]

278. za małą pracą — bez większego wysiłku. [przypis edytorski]

279. namiejętnościom — dziś popr.: namiętnościom. [przypis edytorski]

280. na urzędziech — dziś popr.: na urzędach. [przypis edytorski]

281. jakoby — tu: aby. [przypis edytorski]

282. własny (daw.) — właściwy. [przypis edytorski]

283. kazanie — tu: karanie (błąd albo od słowa „kaźń”). [przypis edytorski]

284. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

285. przystojny (daw.) — tu: właściwy. [przypis edytorski]

286. widzimy być — składnia naśladująca łaciński accusativus cum infinitivo; dziś: widzimy, że są. [przypis edytorski]

287. starych — tu: dawnych. [przypis edytorski]

288. Biada pasterzom, którzy sami siebie karmią, iżali trzody nie od pasterzów mają być karmione — Ezech. 34, 2. [przypis edytorski]

289. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]

290. deferować (z łac. defero) — tu: ustępować. [przypis edytorski]

291. deferować (z łac. defero) — tu: ustępować. [przypis edytorski]

292. przeciwko niej (daw.) — wobec niej. [przypis edytorski]

293. ktemu (daw.) — przy tym. [przypis edytorski]

294. prerogatywa — uprawnienie. [przypis edytorski]

295. przemierzły (daw.) — budzący wstręt i obrzydzenie. [przypis edytorski]

296. harkabuz a. arkebuz — rodzaj dawnej broni palnej. [przypis edytorski]

297. podlejszy (daw.) — niższego stanu, gorszy. [przypis edytorski]

298. naganiać (daw.) — ganić, krytykować. [przypis edytorski]

299. nieszlachcicy — dziś popr.: nieszlachcice. [przypis edytorski]

300. pacholę (daw.) — dziecko, chłopiec. [przypis edytorski]

301. sprawować — tu: powozić. [przypis edytorski]

302. u ojca — ojcem Faetona był Apollo. [przypis edytorski]

303. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

304. wały (daw.) — fale. [przypis edytorski]

305. skromić (daw.) — poskramiać. [przypis edytorski]

306. lepak (daw.) — lecz, ale; znowu; zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

307. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

308. bawić (daw.) — zajmować się. [przypis edytorski]

309. chlubliwy (daw.) — chełpliwy. [przypis edytorski]

310. zasię (daw.) — zaś, natomiast. [przypis edytorski]

311. w słowiech — dziś popr. forma Msc.lm: w słowach. [przypis edytorski]

312. prawie (daw.) — prawdziwie, naprawdę. [przypis edytorski]

313. roście — dziś popr. forma 3.os.lp: rośnie. [przypis edytorski]

314. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

315. wydawać (daw.) — ukazywać, ujawniać. [przypis edytorski]

316. płużyć (daw.) — krzewić się. [przypis edytorski]

317. opatrować (daw.) — zaopatrywać. [przypis edytorski]

318. przedsię (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

319. aby król, opuściwszy insze miejsca, nie w jednym się tylko kochał, ale aby się na każdym miejscu na przemiany okazował być królem z możnością swą — ta książka napisana była przed ustanowieniem trybunału, kiedy w ręku króla najwyższa była sądów władza. Trybunał w Polszcze ustanowiony za króla Stefana Batorego roku 1578, w Litwie roku 1581. Przypisek drugiej edycji. [przypis edytorski]

320. na sądziech — dziś popr.: na sądach. [przypis edytorski]

321. opatrzone potrzebami (daw.) — zaopatrzone i przygotowane. [przypis edytorski]

322. ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

323. zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]

324. zabieżać — dziś: zapobiegać. [przypis edytorski]

325. oblicznie (daw.) — we własnej osobie. [przypis edytorski]

326. Virgilius mówi — Wergiliusz, Ekloga 4. [przypis edytorski]

327. Saturn — ojciec Jowisza, czas jego władzy nad światem tradycyjnie przedstawiano jako złoty wiek. [przypis edytorski]

328. prawie (daw.) — prawdziwie, naprawdę. [przypis edytorski]

329. przyczytać — dziś raczej: przypisać. [przypis edytorski]

330. o której by dobro stali — na której dobru by im zależało. [przypis edytorski]

331. przemóc — dziś: przeforsować. [przypis edytorski]

332. carz — dziś popr.: cesarz (chodzi o sułtana). [przypis edytorski]

333. forytować (daw.) — popierać, faworyzować. [przypis edytorski]

334. Władzisława króla węgierskiego — mowa o Władysławie IV Warneńczyku. [przypis edytorski]

335. wiarę strzymać (daw.) — dotrzymać słowa. [przypis edytorski]

336. rozumiejąc to być — składnia naśladująca łaciński accusativus cum infinitivo; dziś: rozumiejąc, że to jest. [przypis edytorski]

337. liczbę dawać (daw.) — rozliczać się, sprawozdawać. [przypis edytorski]

338. łacno (daw.) — łatwo. [przypis