Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
class="verse">Kędy się łamie o wysokie brzegi —
Kiedy ie rzeka iedna zatrzymała,
Co beła3652 ze dżdża3653 dopiero wezbrała.
33.
Biegła tak, iako puszczona z cięciwy
Prętkiemi pióry przyprawiona strzała;
Y iuż na pola y posiane niwy
Wychodząc z brzegów — bystre wody lała.
Myślą co czynić, a wtem mąż szedziwy3654,
Któremu wielka pobożność przystała,
Szedł przeciwko3655 niem niezwyczayną drogą
Y mokre wody suchą deptał nogą.
34.
Iako tam, kędy północne narody,
Zimnem Tryonom podległe mieszkaią —
Gdy rzeki uymą kryształowe lody3656,
Dzieci się po nich bespiecznie3657 ślizaią3658:
Tak on przez miękkie śmiele3659 idzie wody,
Iako po ledzie3660 — które go trzymaią;
Y gdzie ci stali patrząc na cud nowy,
Przeszedszy3661 — takiej do nich użył mowy:
35.
«W trudną y przykrą drogę się puszczacie,
O przyjaciele — y wodza wam trzeba.
Daleko iest ten, którego szukacie,
Od tego kraiu y od tego nieba.
O iako wiele ieszcze zwiedzić macie
Morza y ziemie3662! iak wiele potrzeba
Niewczasu3663 wytrwać, trudu y tęsknice3664
Y iść za świata naszego granice!
36.
Ale po takiem pracowitem chodzie3665
Pódźcie3666 do mego skrytego mieszkania,
A tam przestrogi o przyszłey pogodzie3667
Y potrzebne wam dam napominania».
Wtem iem rozkazał mieysce czynić wodzie3668
A ta, słuchaiąc iego rozkazania,
Po obu stronach wspiętrzona wisiała
Y suchą drogę środkiem ukazała.
37.
Wtem ie pod ziemię wiódł w głębokie one
Podziemne lochy staruszek pochyły3669
Przez skąpe światło, iakie śle w zielone
Lasy niepełna Phebe3670 słabey siły.
Widzieli iednak iaskinie przestrone3671
Pełne wód, skąd tu wszystkie idą żyły,
Z których to zdroie, to rzeki głębokie,
To wynikaią ieziora szerokie.
38.
Y rzek przednieyszych płodne widzą roie,
Skąd Ganges, Hidasp, Eufrates wychodzi;
Y insze mnieysze: więc skąd skryte swoie
Nil siedmiorogi3672 początki wywodzi.
Niżey beły z wód srebrnych żywe zdroie,
Z których się kruszec rozmaity rodzi:
Iako się skoro słońcem wyczyściły,
Y miękkie wody w złote skrzepły bryły.
39.
Nad bogatemi z obu stron rzekami
Brzegi są w drogie ubrane kamienie,
Które tak iako natknione3673 świecami,
Noc y czarnawe wyganiaią cienie:
Tu hyiacynty świecą z saphirami3674,
Tu karbunkuły wydaią płomienie.
Tu dyainenty ogniami ciskaią,
Smarag się śmieie, rubiny błyskaią.
40.
Barzo3675 się oni rycerze zdumieli
Y w dziwach wielkich myśli utopili,
Y oba3676 słowa przemówić nie śmieli,
Tylko — iak niemi — na wodza patrzyli.
Ale się Ubald nakoniec3677 ośmieli:
«Ktoś — pry3678 — o oycze? gdzieśmy teraz? czyli
Daley nas wiedziesz? y dokąd? niech wiemy,
Czy to sen, czy rzecz prawdziwą widziemy3679?»
41.
«Iesteście — prawi3680 — teraz w wielkim łonie
Y wszystkorodney ziemie3681 głębokości;
Kiedyby3682 nie ia (że się to wspomionie3683)
Musielibyście błądzić w iey wnętrzności.
Uyrzycie wnetże3684 móy pałac przy stronie3685,
Pełen niebieskiey y dziwney iasności.
Z rodzicówem się pogańskśch urodził,
Alem się przez krzest — Bóg tak chciał — odrodził.
42.
A nie mniemaycie, aby takie sprawy
Y takie rzeczy działy się przez czary;
Tego mię Ociec uchował łaskawy,
Abym miał czartom oddawać ofiary.
To ustawiczne inoie są zabawy3686:
Badać, iaką moc zioła, iakie dary
Wody y insze rzeczy skryte maią
Y iakiem biegiem planety biegaią.
43.
Ani ia zawsze daleko od nieba
Głęboko w ziemi mam swoie mieszkanie.
Y na Karmelu górze, kiedy trzeba
Y na Libanie moie obcowanie3687.
Tam ia Iowisza — tak iako potrzeba —
Tam Marsa widzę, y tam patrzę na nie.
Iako się która z biegiem swem odprawi,
Łaskawieli się, groźnoli3688 postawi.
44.
To me pociechy, to moie rozkoszy3689!
Widzę obłoki wielkie pod nogami,
Iako się wiatry rodzą pod niebiosy3690.
Iako się tęcze maluią farbami,
Iako deszcz y śnieg, iako nocne rosy,
Iako pioruny, wichry z kometami.
Ale zaś — żem tak wielkie rzeczy umiał,
Więcey niż trzeba o sobie rozumiał:
45.
Takem beł3691 zhardział y do takiey chluby
Przyszedłem potem z oney mey godności,
Żem się śmiał (o błąd, o móy rozum gruby!)
Tylko nie równać Boskiey wszechmocności.
Ale skoro mię wasz Piotr wieczney zguby
Zbawił y duszę omył z nieczystości,
Obrócił potem w górę moie oczy
Y dał tępemu wzrokowi pomocy.
46.
Zatemem3692 poznał pierwsze swoie błędy
Y że nasz rozum — cień ku prawdzie wieczney
Y śmiałem się sam z oney moiey wzrzędy3693
Y z oney pychy głupiey y bezecney3694.
Iednak pilnuię (acz różnemi względy)
Pierwszey zabawy, ale iuż bespieczny3695,
Bom się iuż teraz daleko3696 zinaczył3697:
Bogam3698 za pierwszy cel sobie naznaczył.
47.
On mię sam (za co niech Mu będą dzięki)
Uczy, prowadzi, On mi rozkazuie;
Y często dzieła godne swoiey ręki
Przez nas niegodne sługi swe sprawuie.
Y teraz zdarzy, że wielki przezdzięki3699
Rycerz się wróci y swoich zratuie.
On mi to ziawił y iuż całe lato,
Wyglądając was, oczekiwam3700 na to».
48.
Tak mówiąc z niemi, wiódł ie3701 do wielkiego
Swego pałacu, gdzie więc odpoczywa;
Na kształt iaskiniey y lochu iakiego,
W niem pełno gmachów y sal, iako bywa.
Cokolwiek w sobie ziemia ma drogiego,
Co kosztownego w łonie swem zakrywa,
Wszystko tam beło3702, a nie urobiony,
Ale się raczey zdał być urodzony.
49.
Na sali beło sto sług — kędy3703 iedli,
Którzy porządnie do stołu służyli;
Sztuk3704 kryształowych — tam gdzie goście siedli —
Y złotych wielką liczbę rozłożyli.
A skoro się dway rycerze naiedli
Y przyrodzone3705 żądze umorzyli:
«Czas — prawi3706 starzec — abym wam przyprawy
Insze dał na stół y insze potrawy.
50.
Wiecie to dobrze, iż to głos nie nowy,
Co zła Armida w obozie broiła:
Iako przednieysze rycerze3707 y głowy
Ponamawiała y pouwodziła,
Więc iako na nie3708 włożyła okowy,
Iako ie3709 długo w więzieniu trapiła,
Iako ie potem posłała do Gazy,
Iakie wtem3710 zasię3711 nalazła3712 przekazy3713.
51.
Słuchaycież daley, iaka się rzecz stała:
Iako się gryzła y iako się piekła,
Kiedy onych swych więźniów postradała3714;
Z wielkiego gniewu dobrze się nie wściekła3715,
Ręce od iadu sobie pokąsała
Y wielkiem gniewem zapalona rzekła:
«Oy nie będzieć to, aby się tak śmiele3716
Chlubił, że mi tak więźniów odbił wiele.
52.
Niechże sam za nich niewolnik zostanie,
Niech cierpi to, co oni cierpieć mieli.
Ale to ieszcze małeby karanie3717,
Chcę, żeby wszyscy za niego cierpieli!»
To rzekszy3718, nową zdradę myśli na nie3719,
Któreyeście wy dotąd nie słyszeli:
Przyszła tam, kędy3720 od Rynalda zbici
Iey ludzie beli, a waszy odbici.
53.
Tam on złożywszy z siebie blach zwyczayny,
W inszą pogańską zbroię beł ubrany;
Podobno aby snadniey3721 tak uść tayny3722
Mógł w ladaiakiey zbroi niepoznany.
Ona zaś w iego on blach iednostayny
Trupa bez głowy włożyła w zamiany
Y przy rzece go porzucić kazała,
Wiedząc, że tam iść rota wasza miała.
54.
Mogła to wiedzieć, bo szpiegi chowała,
Co ustawicznie tam y sam biegali;
Coraz od siebie iednych wysyłała,
A drudzy się wzad3723 z obozu wracali.
Więc y z duchami często rozmawiała,
Co iey nowiny wszystkie powiadali.
Tam na ustroniu położyła ciało,
Które się prawie3724 do iey zdrady zdało.
55.
Chytrego ducha blisko postawiła,
Ubrawszy go wprzód w pasterskie odzienie;
Słów go — iako miał mówić — nauczyła,
On też uczynił wszystko iey zlecenie.
Ten mówił z rotą, która tam iezdziła.
Y wsiał między was ono złe nasienie,
Skąd potem zwady y niezgody poszły,
Y zamieszania y bunty urosły.
56.
Bo iako chciała — wszyscy uwierzyli.
Że od Goffreda Rynald beł zabity,
Ale się prętko ludzie obaczyli,
Y fałsz zmyślony prętko beł odkryty.
Takci Armida chytrze w oney chwili
Robiła, a gniew żarł ią iadowity.
Teraz cierpliwie posłuchaycie mało,
Co się zaś potem Rynaldowi stało.
57.
Armida — iak ów co się bawi łowy —