Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
siły,
W rozpadłe ciało wdzięczne lała wody
Y we wnętrzne ie rozsyłała żyły,
Y wilgotnością, którey udzielała,
Zboża y martwe zioła ożywiała.
79.
Y iako chory lekarskiemi chłodzi
Pierwey trunkami zagrzane wnętrzności
Y wprzód przyczynę choroby wywodzi3570,
Która suszyła y ciało y kości —
Potem nabywa siły y przychodzi
Do pierwszey krasy y pierwszey młodości,
Tak, że iuż przeszłey zapomina straty
Y bierze wieniec y zielone szaty.
80.
Wtem deszcz ustaie, słońce występuie,
Ale łaskawe wydaie promienie
Y — iako kiedy kwiecień ustępuie,
A may nastaie — cieszy przyrodzenie3571.
Patrzcież! Kto Bogu dobrze usługuie,
Mokre z obłoków wywodzi strumienie,
Odmienia czasy — iako kiedy trzeba,
Zwycięża gwiazdy y gniewliwe nieba.
Koniec pieśni trzynastey.
Pieśń czternasta
Argument
Goffredowi Bóg przez sen opowiedział,
Aby wrócono Rynalda mężnego;
Pozwolił na to, aby w radzie siedział,
Proszony za niem od Gwelfa zacnego.
Ale pustelnik, co to pierwey wiedział,
Obraca posły do starca iednego,
Który iem naprzód Armidzine zdrady
Odkrywa, potem swey użycza rady.
1.
Iuż też czarnawa noc z miękkiego łona
Wielkiey macierze3572 na świat wychodziła
Y od lekkiego wiatru3573 prowadzona
Nieprzepłaconą rosę przynosiła.
Y z wilgotnego rąbku winne grona.
Zboża y zioła y trawy kropiła,
A wolne wiatry cicho powiewały
Y spracowanych ludzi sny głaskały.
2.
Słodka niepamięć pogrążała w sobie
Ich wszystkie troski y dzienne kłopoty;
Ale w przedwieczney chwale w oney dobie3574,
Między lotnemi czuiąc kołowroty,
Siedział Stworzyciel y swe oczy obie3575
Życzliwe skłonił w rozbite namioty,
Chcąc do Groffreda wdzięczny sen wyprawić,
Który mu iego wyrok miał obiawić.
3.
Przy złotey bramie, którą słońce chodzi,
Są wrota wielkie, z kryształu zrobione;
Te zawżdy pierwey niźli dzień wychodzi
Po obu stronach stoją otworzone:
Przez te każdy sen niebieski przechodzi
Na myśli czyste y ochędożone3576.
Y teraz y ten przez też wrota ciągnął
Y nad Hetmanem skrzydła swe wyciągnął.
4.
Żadne widzenie podobno nie miało
Figur tak pięknych y tak znamienitych.
Iako to teraz, co mu odkrywało
Skrytość wyroków w planetach wyrytych,
Iak we źwierciedle3577 — tak mu ukazało
Moc wielką w gwiazdach taiemnic zakrytych
Tak mu się zdało, że beł3578 przeniesiony
W pałac niebieski, gwiazdami natkniony3579.
5.
Gdy się tak długo niebu tak iasnemu
Y armoniom3580 y biegom dziwował,
Obaczył potem, że przeciwko niemu
Mąż otoczony ogniem postępował
Y głosem wdzięcznem (przeciwko któremu
Naysłodszy ziemski każdyby znotował3581
Mówił mu: «Czemu nie gadasz z Ugonem3582
Swem przyjacielem dawno doświadczonem?»
6.
On na to: «Światłość przy takiey ozdobie,
Co tak iasnemi promieniami świeci.
Zaćmiła zmysły, że ledwie ku sobie
Y ku swey dawney przychodzą pamięci».
Wtem nań trzy razy ręce ściągnął obie,
Chcąc go obłapić mile z wielkiey chęci;
Trzy razy postać uciekła kryioma,
Iako sen lekki y mara znikoma.
7.
On z śmiechem na to: «Złe w tobie mniemanie,
Żem iest w śmiertelne ciało obleczony:
Duch tylko widzisz, który za mieszkanie
Ma ten tak pięknie pałac ozdobiony.
Tu iest rycerzów bożych przebywanie,
Gdzie y ty będziesz między nie wniesiony».
«Kiedysz to ma być? Niech mię — pry3583 — zostawi
Ciało co prędzey, ieśli mię tu bawi».
8.
Ugon zaś rzecze: «Y ty w tem pokoiu
Y w teyże chwale będziesz tryumfował,
Ale — krew wylać przy trudzie, przy znoiu —
Potrzeba, abyś pierwey się gotował
Y żebyś pierwey surowego boiu
Z pogany zażył y one zwoiował,
Y chrześcijańską stolicę fundował,
Na któreyby brat po tobie panował.
9.
Ale żebyś swe do tey tu wieczności
Serce zapalił y swe wszystkie mocy —
Przypatrz się niebom i planet prętkości3584,
Które wieczna Myśl bez przestanku toczy;
Słuchay y dźwięku tak słodkiey wdzięczności
Niebieskiey liry, potem obróć oczy
(Wtem palcem ziemię skazał w oney dobie3585)
Na to, co okrąg ostatni ma w sobie:
10.
Iako rzecz podła, dla którey wy taki
Kłopot y taki trud podeymuiecie!
W tak małem kole — że go ledwie znaki3586 —
Zawarta pycha, którey pilnuiecie;
Morze ią krąży3587 iako wysep3588 iaki.
A co ocean niezmiernem zowiecie,
Nie ma nic temu nazwisku równego
Y do stawu iest podobny małego».
11.
Goffred wtem na dół poyrzał3589 z iasney zorze3590,
Y uśmiechnął się sam w sobie zdumiały3591,
Widząc, że góry, rzeki, ziemia, morze
Rozdarte w części, tylko iest punkt mały.
Y że wszystko dym (o głupi uporze!)
W czem się tak ludzkie serca zakochały,
Szukaiąc ziemie3592 więcey niźli trzeba,
A mało dbaiąc o Boga y nieba.
12.
Y rzecze daley: «Iż mię wyswobodzić
Bóg ieszcze nie chce z tey śmiertelney trwogi —
Naucz mię, iako nie dać się uwodzić
Błędnemu światu, móy Ugonie drogi».
On na to: «Chodź tak, iakoś począł chodzić,
Prawdziwe to są y zbawienne drogi.
Toć tylko radzę, abyś wygnanego
Syna zaś przyzwał tu Bertoldowego.
13.
Bo ieśli ciebie między Chrześcijany
Bóg na naywyższem posadził urzędzie,
Wiedz to, że y on na to iest obrany,
Że wykonywać twoie rady będzie.
Tyś głową, on iest ręką poczytany
Wszystkiego woyska y nic nie ubędzie3593
Tem urzędowi y twemu hetmaństwu;
Ma on swą własną część przeciw pogaństwu.
14.
Iemu samemu od czartów strzeżone
Lasy — zwyciężyć nieba pozwoliły,
Y twoie woysko zeszłe y zmnieyszone,
(Któremu się tak trudy uprzykrzyły,
Że chce porzucić miasto oblężone) —
Przezeń dostanie y serca y siły
Y wrychle mury odnowione skazi,
Y wschodnie woyska potężnie porazi».
15.
Tu milknie Ugon. Goffred mu zaś rzecze:
«Nicby mi nad to nie beło milszego,
Gdzieby się wrócił. Wy, którzy człowiecze
Myśli widzicie, świadomiście tego.
Ale ta troska gryzie mię y piecze:
Iako go wezwać y gdzie słać po niego?
Y mam go prosić y szukać, gdzie chodzi?
Zaprawdę — niewiem3594, ieśli się to godzi3595».
16.
On na to: «Bóg ten, który cię piastuie
Na swoich ręku3596 od pierwszey młodości,
Chce, aby każdy, który się nayduie
Pod twoią władzą — miał cię w uczciwości.
Przeto go nie proś; sama rzecz skazuie,
Żeby to beło z uymą twey zwierzchności3597.
Ale proszony, odpuść iego winy,
Na przednich ludzi wniesione przyczyny.
17.
Gwelfa Bóg natchnie y w serce mu wleie.
Że za niem pilne uczyni staranie.
Żebyś mu ten błąd, za który boleie,
Y zasłużone odpuścił karanie.
Y choć on teraz daleko gnuśnieie
Y wpadszy w miłość, lubi próżnowanie —
Bądź pewien, że się prawie3598 na czas stawi,
Y zaniedbaney sławy swey poprawi.
18.
Bo Piotr pustelnik, któremu życzliwe
Swe taiemnice nieba odkrywaią3599,
Powie y posły nauczy skwapliwe3600,
Tak, że się o niem prętko3601 dopytaią.
Y da sposoby pewne y prawdziwe,
Iako go do was przyprowadzić maią:
Tak, że iuż wszyscy twoi rozproszeni
Pod złote krzyże będą zgromadzeni.
19.
Więcey nie rzekę, tylkoć3602 powiem o tem:
Niech wczas twe serce przyszłych pociech wyknie3603.
Twa krew z iego krwią zmiesza się, skąd potem
Ród zawołany y wielki wyniknie».
To rzekszy3604, iako rzadki3605 — nagłem lotem —
Dym na powietrzu, mgła na słońcu, zniknie.
Zatem się ocknął y sen go zostawił,
Który go dziwu z pociechą nabawił.
20.
Iuż się beł3606 na świat iasny dzień wyprawił,
On też mdłe oczy znienagła3607 otwierał
Y odpoczynki y wczasy zostawił,
A w swą się zbroię zwyczainą ubierał.
Po chwili, skoro pacierze odprawił,
Senat woienny do niego się zbierał
W przestrony3608 namiot, gdzie więc3609 zawieraią3610
To, co gdzieindziey3611 wykonywać maią.
21.
Tam też z inszemi3612 przyszedł Gwelf, któremu
Duch nową natchnął myśl z niebieskiey sprawy,
Y taką mowę uczynił ku niemu:
«Odpuść winnemu, Hetmanie łaskawy!
Znam się3613, że łaski grzechowi świeżemu
Proszę u ciebie y prętkiey3614 przeprawy3615;