Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
łaskawa,
Słońce tu teraz iasny dzień rozwiia;
Insza tu woyna, insza teraz sprawa.
Tak was to prętko3043 chęć do sławy miia?
Czynicie sobie do państw cudzych prawa,
A terazeście3044 tak rychło3045 ustali.
Niewieściuchowie na sławę niedbali!»
62.
Tak mówił y tak gniewem zapalony
Grzał się sam w sobie Cyrkaszczyk zuchwały,
Że mu się zdało, że plac otoczony
Murami, iego śmiałości beł3046 mały.
Y uczyniwszy z góry krok szalony,
(Gdzie obalone — przeszcia3047 pozwalały
Mury) wypadał y tak wypadaiąc,
Solimanowi przymawiał, wołaiąc:
63.
«Y czas y mieysce Solimanie mamy,
Skutkiem — nie słowy — męstwa dokazować3048
Sam wynidź za mur, sam się sądzić damy,
Komu z nas dzielność będą przypisować3049».
Tak rzekł y zaraz niedaleko bramy
Wypadszy dziurą, ięli następować:
Ow gniewem, a ten sromotą3050 wzbudzony
Y od Arganta w uczciwe3051 ruszony.
64.
Niespodziewanie na nieprzyjaciele
Wypadszy, oba mężnie się stawili:
Tarczy, szyszaków, taranów tak wiele,
Drabin nasiekli y ludzi nabili,
Że w onem mieyscu (może3052 tak rzec śmiele)
Z trupów, zbróy, z drzewa górę uczynili.
Którą wysoko podnieśli u dziury,
Czyniąc bezpieczne — powątlone mury3053.
65.
A Chrześcianie, co się ubiegali
Przez gwałt do piękney murowey korony,
Teraz nietylko, żeby o nię dbali,
Ale y do swey słabieią obrony.
Iuż y woiennych czynów odbiegali,
A nieprzyiaciel na lud potrwożony
Śmiele naciera y tłucze tarany,
Że się nie zeydą drugi raz do ściany.
66.
Kiedy tak nasi uciekali sprośnie3054,
Y poganie ie przez pole pędzili,
Sułtan z Argantein na mieszczany3055 głośnie3056
O prętki ogień wołał w oney chwili.
Oba potem dwie zapalone sośnie3057
Nieśli do wieże, aby ią palili:
Tak więc piekielne siostry z pochodniami
Na świat wychodzą y trzęsą wężami3058.
67.
Tem czasem Tankred, który z swemi Włochy3059
Zdaleka mieyskich wycieczek pilnował,
Widząc dwie wielkie zapalone sochy3060,
Y że poganin wieżę opanował —
Zawracał nazad na czoło lud płochy,
Y z swoiem pułkiem śmiele następował
Y tak się potkał, że ci co wygrali,
Podawszy tyły3061 znowu uciekali.
68.
Tak Mars odmienne czyniąc dotąd próby,
Kierował dyszel u lotnego wozu.
Iuż też beł ranny Hetman do tey doby
Przyprowadzony do swego obozu.
Sygier, Baldowin y insze osoby
Przednieysze stały na koło3062 przy łożu.
On sam sobie chcąc — imo wszystkich zdanie:
Strzałę wyciągnąć — przyłomił ją w ranie.
69.
Ból wielki cierpiał y rozkazał, żeby
Około strzały radę uczynili,
Aby głęboko y według potrzeby,
Wyrżnąwszy mięso, ranę otworzyli.
«Wróćcie mię — prawi — rychło do potrzeby,
Co mayą czynić niechayby czynili».
To mówiąc, nogę wystawił zarazem
Y kazał ią rżnąć barwierzom3063 żelazem.
70.
Erotym stary — który się gdzie brody
Erydan3064 swoie prowadzi — uchował
Y wszystkie źródła y ciepliczne wody3065
Znał y rozumiał; ten go opatrował.
Beł pisorymem wielkiem będąc młody.
Lecz potem tylko Galena3066 pilnował
Y porzuciwszy zabawę z Muzami,
Leczył choroby śmiertelne z ranami.
71.
Między wszystkiemi płacz beł wielki pany3067,
Którzy widzieli ból i iego męki;
On się nie trwoży, a wtem ukasany
Doktor doświadcza swey uczoney ręki.
Ale uporney strzały koniec z rany
Nie chce się na wierzch ukazać przezdzięki3068.
Czasem kleszczami maca, czasem zioła
Kładzie, ale nic nie pomogą zgoła.
72.
Nie zna w swey pracey3069 szczęścia mistrz uczony
Y umieiętność iakoś mu nie idzie;
Wszyscy on iego ból nieuśmierzony
Widząc, mniemaią, że mu umrzeć przydzie;
Ale Stróż Anyoł żalem poruszony
Urwał dyptamu3070 na wysokiey Idzie3071,
Ziela z czerwonem kwiatem dziwney mocy,
Y napewnieyszey na rany pomocy.
73.
Przyrodzenie to samo tak sprawiło,
Że iest znaiome każdey dzikiey kozie,
Kiedy którey w bok żeleźce trafiło
Od rozbóynika strzelca w gęstey łozie.
Z tem — chocia sto mil y coś więcey było —
We mgnieniu oka Anyoł beł w obozie
Y wyciśniony sok wlał niewidziany
W kubek z lekarską wodą zgotowany.
74.
Y kęs oleyku z lidyiskiego stoku
Y wmieszał wonney panaceey3072 ziele;
A skoro w ranę starzec wkropił soku,
Z swey dobrey woley3073 — co widziało wiele —
Wyszło żelazo, że wolnego kroku
Mógł użyć, bólu nic nie czuiąc w ciele.
Krzyknie Erotym, y głosem tak powie:
«Nie od mey ręki Hetmanie masz zdrowie!
75.
Nie te cię proste uzdrowiły zioła,
Cud ia tu iawnie widzę niewątpliwy
Y wierzę, że Bóg zesłał tu Anyoła.
Któryć dał zdrowie y sprawił te dziwy.
Wróć się do szturmu». Goffred strętwiał zgoła,
Ale czuiąc się czerstwem — boiu chciwy,
Szyszak na głowę, tarcz na ramię włożył,
Którą raniony niedawno beł złożył.
76.
Przypadł z obozu pod wysokie mury,
Pod tysiąc3074 koni iazdy z niem iechało;
Ziemia się trzęsie, a od wielkiey chmury,
Wielkiey kurzawy, nieba widać mało.
Co raz to lepiey widzieć było z gury3075,
Kiedy się świeże woysko przybliżało.
Z strachu lękliwi pobiegli poganie,
On wielkiem głosem trzykroć krzyknie na nie3076.
77.
Swego — po wielkiey części nachyleni3077 —
Głos Chrześcianie Hetmana poznali
Y wziąwszy serce3078, znowu poprawieni,
Daleko płoche pogaństwo pognali.
Sułtan y Argant tylko niestrwożeni,
Jeden drugiego lepiey odpierali
Y od3079 Tankreda strzegli pilnie dziury,
Który szedł gwałtem między zbite mury3080.
78.
O tych się naprzód cny Hetman uderzył,
Wszystek we zbroję złocistą ubrany
Y wielkiem drzewem3081 Arganta wymierzył3082,
Który stał, broniąc rozwaloney ściany.
Żadenby3083 temu podobno3084 nie wierzył,
Jako był tęgi raz3085 niewytrzymany3086:
Brzmi wielki oszczep, Argant się nie boi,
Y śmiele3087 tarczą zasłoniony stoi.
79.
Tarcz3088 się na on gwałt wielki otworzyła,
Ale y zbroia razu3089 nie strzymała,
Bo rohatyna3090 obiedwie3091 przebiła
Y krew łakomie z Cyrkaszczyka ssała.
Nie czuie Argant (tak w niem wielka siła)
Y ukrwawiony wyrwie oszczep z ciała
Y uderzył niem znowu na Hetmana:
«Niech się — pry3092 — wróci do swoiego pana».
80.
Oszczep się z pomstą wzad wracał zarazem
Y przez powietrze szedł wiadomą drogą,
Lecz chybił celu, bo przed onem razem
Umknął się Goffred y krok stąpił nogą.
A miasto niego, krwie chciwem żelazem
Ranę dał w gardło Sygierowi srogą.
On — że umiera — namniey3093 nie żałuie,
Kiedy swoiego pana zastępuie.
81.
Sułtan kamieniem dał w łeb Normandowi3094,
Właśnie na ten czas, kiedy Sygier zginął;
Nie mógł wytrzymać3095 tęgiemu razowi,
Zatoczywszy się, na ziemię się zwinął.
Już też przycięższem beło Goffredowi,
Rzadko go który z góry kamień minął,
Atoli przedsię3096, choć z niemałem trudem,
Na rozwalinach iuż beł z swoiem ludem
82.
Y zrobiłby beł pewnie co wielkiego
Y krwieby3097 beło rozlało się siła3098,
Ale noc z progu wyszła podziemnego
Y świat czarnemi skrzydłami okryła.
Y na śmiertelne narodu ludzkiego
Gniewy, swych cieniów wędzidło włożyła.
Tak, że odstąpić musiał od tej sprawy:
Taki miał w on czas koniec on dzień krwawy.
83.
Lecz niż3099 odstąpił (co wielka3100 w hetmanie)
Kazał nieść nazad w szturmie obrażonych3101,
A potem pilne uczynił staranie
Koło woiennych czynów potłuczonych:
Wieżę — którey się najbardziey poganie
Bali, od3102 mistrzów zrobioną uczonych —
Nazad3103 prowadzi, chocia3104 naruszoną
Y w wielu mieyscach barzo3105 powątloną.
84.
Ze złego razu zaraz ią uwodzi
W bezpieczne mieysce okrom3106 żadney zwłoki;
Ale iako łódź na morskiey powodzi,
Co pełnem żaglem nurt siecze głęboki,
Kiedy bezpieczna do portu przychodzi,
O skałę łamie roztrącone boki;
Abo więc iako zawodnik ćwiczony
Przed samem kresem padnie powalony:
85.
Tak właśnie w on czas3107 wieża szwankowała,
Gęstem kamieniem barzo potłuczona
Y obie3108 zadnie koła połamała,
Y iść nie mogła daley — powalona.
Ale piechota pod nię stęplowała3109
Tramy, na których legła zawieszona,
Aż nauczeni mistrzowie przybyli,