Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
szedł po onem2640 boiu,
Od głodów krwawych nie maiąc pokoiu.
3.
Przez gęste hufce, przez nieprzyiaciele
Szczęście go iego bespiecznie2641 uwodzi:
Leci strzał, mieczów y grotów tak wiele,
On przedsię2642 zdrowy na koniec przechodzi.
Y tak nieznany w drogę idzie śmiele2643,
Gościniec miia, ścieszkami2644 uchodzi;
A rozbieraiąc2645 swe przygody sobie,
Różny brał przed się rozmysł w oney dobie.
4.
Y namyślił się potem ku końcowi,
Do Egiptu się udać bogatego
Y przyszłey woyny pomagać królowi
Y znowu skusić2646 Marsa surowego.
Tak umyśliwszy, prosto ku Nilowi
Puścił się, wodza nie maiąc żadnego;
Wiadom dróg y sam trafi do piaszczystych
Pól starodawney Gazy nieprzeyrzystych2647.
5.
A choć się w bitwie bardzo beł zmordował,
Chocia go rany okrutnie bolały —
Zbroye2648 y hełmu z siebie nie zdeymował,
Ale w niey iechał wszystek2649 on dzień cały.
A kiedy Phebus2650 iasny ustępował
Y chmury nocne światło wyganiały —
Rany powiązał y potem po kęsie
Owocu z palmy ręką chorą trzęsie.
6.
Tam nakarmiony daktyły2651 onemi,
Radby2652 się przespał, radby się położył
Y tak na trawie y na gołey ziemi
Układł2653 się, a tarcz w głowy2654 sobie włożył;
Lecz za ranami osurowiałemi2655
Ból mu doymował2656, ból się barzo srożył
Do tego wnętrzni2657 gryźli go sępowie:
Żal y gniew w sercu y w strapioney głowie.
7.
A gdy iuż beło cicho z każdey strony
Y noc się beła dobrze nachyliła,
Przykre kłopoty — trudem zwyciężony —
Y troskę uśpił, która go trapiła.
Mdły2658 iednak beł sen, którego zasłony
Y oko y myśl błędna przechodziła,
Atoli usnął y usnąwszy — nowy
Dźwięk mu taki brzmiał głośny koło głowy:
8.
«Śpisz Solimanie twardo y nie czuiesz!
Naspisz2659 się czasu inszego2660 do woley2661,
O tem nie myślisz, ani się frasuiesz2662,
Że twoia dotąd oyczyzna w niewoley2663 —
Y bez pogrzebu swego zostawuiesz
Ciała rycerstwa, leżące po roley2664
Y czekasz tu dnia, gdzie tak gęste szlaki
Y tak świeże są twey sromoty2665 znaki».
9.
Ocknął się ze snu Soliman słabego
Y przebudzony mdłe otworzył oczy
Y uyźrzał2666 kogoś przed sobą starego,
Który o lasce, nie o swey stał mocy.
Y z gniewem rzecze do starca onego:
«A tyś kto? czemu ludzie budzisz w nocy.
Skąd to, że mię masz na tak pilney pieczy?
Coć do sromoty y do moich rzeczy2667?!»
10.
Odpowie starzec na ono łaianie:
«Mnie twoie myśli dały wiedzieć nieba,
A iż o tobie dawno mam staranie2668 —
Twa mię tu własna zagnała potrzeba.
A nie gnieway się na mię o to, panie,
Żem ci przymówił: czasem tego trzeba,
Bo się tem często w sercach wielkich ludzi
Chciwość2669 do męstwa y do sławy budzi.
11.
A wiedząc, że chcesz do Egiptu iechać —
Miey nieomylną przestrogę ode mnie,
Żeć lepiey teraz drogi tey zaniechać,
Bobyś się tylko zatłukł tam daremnie:
Bo król egipski wrychle2670 chce wyiechać,
Albo iuż w drodze — a tybyś nikczemnie
Czas strawił y nam twoieby się siły
Przy niem pod ten czas mało przygodziły2671.
12.
Ale ieśli chcesz, ia temu poradzę,
Że cię w dzień biały bez wszelkiey trudności,
Do Ieruzalem bespiecznie wprowadzę,
Na więtszą sławę, okrom2672 wątpliwości.
Na którem mieyscu skoro cię posadzę,
Iuż miasto będzie w twoiey opatrzności
Obrony pewne, dokąd naszych rzeczy
Króla Egiptu nie wesprą odsieczy».
13.
Kiedy tak oney pilnie słuchał mowy
Hardy Soliman, barzo się dziwował
Y zaraz z twarzy złożył gniew surowy,
A starcowi się pilnie przypatrował.
Potem mu tak rzekł: «Iam oycze gotowy!
Wiedź, gdzie chcesz; ia cię będę naśladował2673.
Mnie się ta rada zawżdy2674 uda2675 pręcey2676,
Gdzie niebespieczeństw y trudów iest więcey».
14.
Chwali go starzec, a iż naziębione
Z wiatru — ból wielki rany mu czyniły,
Wódką od niego pewną zakropione,
Skórą zakryte, zaraz się goiły.
Iuż też Apollo swe wozy złocone
Na świat gotował y zorze schodziły.
«Czas — prawi — iechać, iuż drogi odkrywa
Słońce y ludzi do zwykłych prac wzywa».
15.
Y na wóz, który czekał go przy stronie,
Wziął podle2677 siebie Solimana potem
Y długie lece2678 trzymaiąc na łonie,
Poganiał biczem zawodniki2679 złotem.
Tak rączo biegły nieścignione konie,
Że mogły zrównać z prętkich orłów lotem;
Tchnęły2680 od biegu y dymem kurzyły,
A posrebrzone wędzidła pieniły.
16.
Słuchaycież cudu: wiatr lekki, skupiony
Obłokiem stanął, z wielkiem podziwieniem
Y wóz z oboiey okrył w koło strony,
Że go nie mogło oko prześć2681 promieniem
I tak beł mocno y gęsto ściśniony,
Żeby go z proce nie przebił kamieniem,
Tylko sami dway obłok — iako trzeba —
Widzieli w koło y pogodne nieba.
17.
Skrzywi brwi Sułtan y namarszczy czoła
Y wozowi się pilnie przypatruie;
Że po powietrzu nieścignione koła
Lecą w obłoku — barzo się dziwuie.
Starzec uyrzawszy, że Soliman zgoła
Z onego dziwu ledwie się co czuie —
Trącił go y słów kilka mu powiedział,
Wezdrgnął się Sułtan y tak odpowiedział:
18.
«O który, gdzie chcesz, przyrodzenie wodzisz
Y cuda czynisz nieznane od wieka —
Y iako widzę, w skrytych się przechodzisz
Gmachach taiemnych myśli u człowieka,
Proszę cię (ieśli rozumem dochodzisz
Y przyszłe rzeczy przeglądasz zdaleka2682)
Powiedz, co nieba Azyey przeyrzały?
Iaki te woyny koniec będą miały?
19.
Ale, niech pierwey wiem, iako cię zową2683
Y iako cuda czynisz tak foremnie2684.
Bo iako się mam sprawić twoią mową,
Ieśli nie wyńdzie2685 ta zstrętwiałość2686 zemnie2687?»
Rozśmiał się starzec y zatrzasnął głową:
«Iedney wszak rzeczy dowiesz się odemnie2688:
Iam Izmen, magiem swoiem mię ięzykiem
Syrowie2689 zowią, wy — czarnoksiężnikiem.
20.
Ale, żebym miał odkryć to, co będzie
Y tak rozumiesz, że to wiedzieć snadnie2690 —
Nie chciey być w takiem Solimanie błędzie,
Bo tego człowiek śmiertelny nie zgadnie;
Żaden tem swoich kłopotów nie zbędzie.
Ratuy się każdy, ieśli co przypadnie,
Bo często człowiek swego na tey próbie
Szczęścia iest mistrzem y robi ie sobie.
21.
A ty na ognie y miecze prawicę
Niezwyciężoną teraz chciey zachować,
Którey nie tylko obronić stolicę,
(Do którey myśli2691 srogi lud szturmować)
Ale nietrudno, przeszedszy granicę,
Trząsnąć Europą y onę2692 zwoyować;
Ia dobrze tuszę2693, ty śmiey; a ia co wiem
Y co, iakoby przez mgłę widzę — powiem.
22.
Nim stokroć koły2694 rok zbieży lotnemi,
Będzie mąż ieden w Azyey panował,
Który ią dzieły ozdobi wielkiemi
Y w płodnem będzie Egipcie królował
Y w pokoiu rząd uczyni w swey ziemi,
Kiedy się zdarzy, że będzie próżnował
Y kiedy wytchnie od woienney chwile2695;
Ten chrześciańskiey cięszki2696 będzie sile.
23.
Y źle nabyte państwo y kradziony
Łup gwałtem wydrze mocą swoiey broni
Tak, że ostatków — wodą otoczony
Wysep y morze ledwie mu obroni.
Ten ze krwie twoiey ma być urodzony!»
Soliman na to wzrok wesoły skłoni:
«Szczęśliwy — prawi — że mu to gotuie
Niebo!» Część zayrzy2697, a część2698 się raduie.
24.
Dołożył tego: «Niech się szczęście stawi,
Lub źle, lub dobrze, na mnie nie utyie!
Moie mię serce y ta ręka sprawi
Niezwyciężonem, póki dusza żyie.
Pierwey swóy zwykły miesiąc bieg zostawi,
Pierwey go chybi, niźli mię pożyie2699!»
To mówiąc, wszystek aż do samych kości,
Płomieniem spłonął ognistey śmiałości.
25.
Tak rozmawiaiąc, przyśli2700 lotnem wozem
Nad chrześciańskie2701 prawie stanowiska,
Gdzie pełne trupów pod samem obozem
Pola widzieli y poboiowiska.
Zmartwiał od żalu, ciężkiem tkniony mrozem,
Na gęste trupy Sułtan patrząc z bliska
Y na leżące swoie między niemi,
Przedtem — tak straszne — chorągwie po ziemi.
26.
A twarz y piersi zwycięzce2702 deptali,
Iego rycerzów, którzy w bitwie legli
Y nieszczęśliwe trupy odzierali,
A różni na łup zewsząd ludzie biegli;
Drudzy znaiomych przyiaciół chowali
Y ciała miłych towarzyszów grzebli;
Drudzy na kupy Araby włóczyli
I iednem ogniem z Turki ie palili.
27.
Westchnął Soliman y miecz, iak szalony,
Porwał y z wozu skoczyć się gotował,