Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
ptak ten, co dzieci swoie
Doświadcza słońcem y nie wierzy pierzu2256.
Ten, ilekowiek znaczne były boie,
Zawsze widali2257 na wielkiem rycerzu.
A teraz z żalem, z gniewem pomieszanem,
Widzą go bydź2258 krwią srodze popluskanem.
50.
Kiedy tak różnie po woysku szemrano
Y tę rzecz sobie rozbierali2259 sami,
Roskazał2260 Goffred, aby zawołano
Alpranda, co był nad picownikami2261.
Człek to był dobry — iako powiadano —
Prosty, prawdziwy między rotmistrzami.
Ten od Hetmana o zbroię pytany,
Tak odpowiedział, cnotą zawiązany2262:
51.
«Ztąd mil dwunastu, przy gościńcu, który
Idzie do Gazy, tuż blisko granice2263,
Równina mała leży, wszedszy2264 w góry,
Które obeszły tamte okolice.
Srzodkiem2265 nie wielka2266 rzeczka spada z góry,
Stoki2267 w niey gęste y żywe krynice,
Mieyscami gęstwa y drzewa ozdobne,
Zakrytem barzo zasadkom2268 sposobne.
52.
Myśmy tam stada szukali iakiego,
Zwłaszcza, że kray beł w pastwiska obfity.
A w tem uyrzemy kogoś umarłego,
Który tam leżał przy wodzie zabity.
Biegli tam wszyscy, bo z herbu zwykłego
Zbroię poznali, trup sam beł nakryty;
Gdym go chciał odkryć, kiedy go podięto,
Tułów beł2269 tylko, a głowę ucięto.
53.
Ręki nie beło prawey, ran miał wiele,
Na obie stronie2270 wszystek przebodziony;
Przy niem hełm próżny2271 — co orła na czele
Białego niesie — leżał położony.
Radbym beł komu, coby o tem ciele
Sprawę dać umiał. A w tem z iedney strony
Obaczę chłopa niedaleko, który
Zayrzawszy nas, chciał spiesznie uciec w góry.
54.
Lecz dościgniony y od naszych wzięty
Tę samę tylko powiadał nowinę,
Że wczora, kiedy pasł bydło z chłopięty2272.
Zayrzawszy konnych, skrył się w rokicinę.
Ieden z nich trzymał w ręce łep2273 ucięty;
A kiedy pilnie patrzał przez krzewinę,
Tak mu się zdało, że to był ktoś młody
Y nie zarosły2274 y ieszcze bez brody.
55.
Y że go w torbę zaraz potem włożył,
Którą do łęku sobie przywięzował.
A naostatku2275 y tego dołożył,
Że stróy — że nasi beli — ukazował.
Iam zatem zbroię onę z niego złożył
Y serdeczniem go, Bóg widzi, żałował.
Zbroię tę z sobą przywiozłem, a ono
Ciało — kazałem, aby pogrzebiono.
56.
Lecz, ieśli to iest Rynaldowe ciało,
Inszego pewnie godne było grobu».
A iż Aliprand nadto wiedział mało,
Odszedł zarazem z hetmańskiego progu.
Goffredowi się przedsię iednak zdało
Pytać się pilniey. Ma nadzieię w Bogu,
Że się z pewnego znaku o tem sprawi
Y mężobóyca2276 wrychle się obiawi.
57.
A w tem ciemna noc pod płaszcz rościągniony
Świat, iako wielki, wszytek zasłoniła,
A zmysł człowieczy słodkiem opoiony
Snem, odpoczywał y troska się kryła.
Ty, Argillanie2277, ostrą przerażony
Strzałą, sam nie spisz2278, ale myślisz siła2279,
Oczyć2280 przezdzięki2281 snu nie przypuszczaią,
Złośliwe myśli pokoiu nie maią.
58.
Ten zły, zuchwały, nieuhamowany
Prętki, porywczy ręką y ięzykiem,
Na brzegu Trentu2282 zrodzony, zchowany2283
W zwadach, beł nocnem domów naieźnikiem,
Potem banitem y z ziemie wygnany,
Łupił po drogach y beł rozbóynikiem
Dotąd, aż woyna w Azyey urosła,
Która mu sławę iuż lepszą przyniosła.
59.
Kęs2284 tylko usnął dopiero ku dniowi2285
Y to w niem nie beł przyiemnny y miły.
Ale podobny sen — paraliżowi,
Bo mu iad lała brzydka iędza w żyły
Y wnętrznemu coś czyniła zmysłowi,
Że mu się myśli snem niespokoiły
Y sama mu się wnet potem stawiła
W straszliwey larwie2286, która go straszyła.
60.
Tułów mu wielki y straszny stawiła
Y w oczy kładła — wrzkomo Rynaldowy,
W lewey ucięty łep2287 ręce trzymała,
Straszny, wybladły, krwawy y surowy —
Mowę2288 mu od krwie ochrapiałą dała,
A takie słowa wychodziły z głowy:
«Uciekay — prawi — iuż dzień, Argillanie,
Cóż? nie widzisz zdrad w niezbożnem Hetmanie?
61.
Mnie zabił — ale choć na to niedbacie2289 —
Strzeżcie, abyście do tegoż nie przyśli2290.
Zazdrość go gryzie a wy mu ufacie,
Wiedzcie, że y was pozabiiać myśli;
Lecz — ieśli chęci co do sławy macie
Y mężną rękę przy wysokiey myśli2291 —
Zostańcie raczey y nie uciekaycie,
A krwią tyrańską duszę mą błagaycie2292.
62.
Ia z tobą będę y we dnie y w nocy,
Siłyć2293 y serca będę dodawała».
Tą mową więtszey dodała mu mocy
Y gniew mu srogiem iadem hartowała.
Sen wylękniony iadowite oczy
Opuścił, z których wściekłość wynikała2294;
Zbroię oblókszy zaraz się prowadzi
Y Włochy naprzód do kupy gromadzi.
63.
Prowadzi ich tam, kędy2295 beł ogromny
Szyszak Rynaldów2296 z zbroią zawieszony —
Y w przedsięwzięciu onem nie przełomny2297,
Gniew y głos przedtem wymiata myślony:
«Takli nam ten zły naród wiarołomny,
Łakomy, pyszny, pychą wyniesiony,
Zawsze kłaść będzie — by na niewolniki —
Iarzmo na karki, munsztuk2298 na języki?
64.
Takeśmy siedm lat wycierpieli wiele
Wzgardy, która nas od nich potykała,
Że przez tysiąc lat będzie (rzekę śmiele)
Gniewać się o co włoska ziemia miała.
A to y Tankred zbił nieprzyjaciele
Y ziemia mu się cylicka dostała,
A Francuzowie pod niem iey dostali
Y cudzą zdobycz zdradą otrzymali.
65.
A kiedy się bić, kiedy wyciągaią
Czasy przewagę albo męstwo iakie —
Nami naygorszą dziurę zatykaią
Y na złe razy idziemy wszelakie;
Kiedy zaś zdobycz y łup dzielić maią,
Myśmy na stronie y niegodni. Takie
Nasze korzyści: krew tylko y szkody,
A ich tryumphy, sława y nagrody.
66.
Był czas, kiedy nas od nich potykały
Nieznośne krzywdy y lekkości2299 siła,
Ale — chocia się barzo wielkie zdały —
Teraźnieysza ie małe uczyniła:
Zabity Rynald, zgwałcone zostały
Prawa, sława się włoska znieważyła,
A przedsię2300 niebo piorunem nie biie?
Ziemia ich nie źrze2301 y pod się nie kryie?!
67.
Rynald, obrońca zabit świętey wiary,
A dotąd ieszcze został nie zemszczony2302;
Na gołey ziemi — takie iego mary! —
Leży zrąbany y niepogrzebiony.
Kto sprawcą takiey niezbożney ofiary?
A iako ma być (proszę) zataiony?
Z włoskiey dzielności urosła przyczyna,
Która Goffreda trapi y Baldwina.
68.
Dziwną wam powiem, a powiem prawdziwą2303,
Przysięgam na to żywemu Bogowi2304:
Widziałem iego duszę nieszczęśliwą,
Kiedy iuż było ku samemu dniowi.
Ach! iaką radę hetmańską zdradliwą
Przeciw naszemu odkrył narodowi!
Nie sen powiadam albo iaką marę...
Y teraz go mam w oczach — na mą wiarę!
69.
A my co? Czy być pod iego buławą
Y miłey przedsię2305 zbyć chcemy swobody?
Czy przed ręką, krwią niewinną plugawą2306,
Uydziem do piękney Eufratowey wody?
Gdziebyśmy2307 rządem dobrem, dobrą sprawą
Wygnali tamte nikczemne narody
Y w kraiach beli obfitych panami,
Nie mieszaiąc się więcey z Francuzami.
70.
Idźmyż, niechby krew bez pomsty została,
(Ieśli tak chcecie) tak wielkiey osoby;
Acz — gdzieby2308 dzielność napierwsze2309 wspomniała
Sprawy swey ręki y dawne ozdoby —
Nie długoby2310 się ta złość pokarała
Y nie trudnoby o takie sposoby,
Że krwie2311 niewinney rozlewca — przykładem
Bełby2312 śmiercią swą tyranom szkaradem2313.
71.
Ieśli tak będą wasze siły śmiałe,
Iako potężne, iako wiele mogą,
Ia mu sam wrażę miecz w serce zuchwałe;
Wiem, że mi tego y drudzy pomogą”.
To skoro wyrzekł, zaraz pułki całe
Za Argillanem iedną idą drogą:
Wściekła młódź bieży, wszyscy się mieszaią,
Do mieczów wszyscy y do zbróy wołaią.
72.
Miecz między niemi — wzgórę2314 wyniesioną
Ręką — Alekto trzyma, którem siecze;
A gniewy wściekłe y nienasyconą
Krwie chciwość między gęste roty miecze2315.
Coraz pomyka chmurę niewściągnioną
Iędza y ostre wszędzie ciska miecze;
Z włoskich stanowisk do Szwaycarów poszła
Y do Anglików potem się przeniosła.
73.
Insze narody, nie tylko wzbudzone
Pospolitą się szkodą urażaią,
Ale y dawne gniewy umorzone
Teraz się znowu w sercach odnawiaią.
Francuzy: harde y niepowściągnione,
Chełpliwe, pyszne, chciwe — nazywaią;
Nienawiść, która przedtem beła skryta,
Teraz wychodzi na wierzch, iadowita.