Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
zwyczaie
Z niey wykorzenił — piękne to są mowy,
Zkąd536 potem roście537 upadek gotowy.
70.
Ale ieśli się rozumu poradzisz,
A zbytnia dufność wzrokuć538 nie odbierze,
Y ze wszytkiemi zaraz539 się powadzisz540 —
Wierzże541 mi, żeć się na wielkie złe bierze.
Więc y na szczęściu niesłusznie się sadzisz542,
Bo to nie stoi nigdy w iedney mierze;
Y ci, co nazbyt w górę wylataią,
Szwankuią radzi y na dół spadaią.
71.
Powiedz mi, ieśli będzie przeciw tobie
Egypt y w złoto możny, y w lud mężny,
A Turczyn y Pers w teyże właśnie dobie,
Y syn Kassanów543 ruszy się potężny —
Sam przeciw wielom, iako poczniesz sobie,
Słaby (y że tak rzekę) niedołężny?
Czy na posiłki cesarza greckiego
Spuścić się, z tobą, chcesz — zprzymierzonego544?
72.
Cóż? azaś545 greckiey wiary nieświadomy?
Z postępku tylko miarkuy ią iednego:
O iako często ten naród łakomy,
Zły, chytry, pragnął zginienia waszego!
Pomnisz to dobrze y dobrześ wiadomy546,
Iakoć niechciał547 dać prześcia548 bespiecznego549,
Bronił ci drogi y chciał cię hamować,
A teraz ci ma krew swoię darować?
73.
Lecz ufasz ponno550 żołnierzowi twemu
Y masz nadzieię w rotmistrzach ćwiczonych?
A żeś to kilku skukłał551 po iednemu —
Masz zwalczyć wespół wszytkich ziednoczonych?
Choć siła552 woysku ubyło twoiemu,
Choć masz rot wiele niewczasem553 zmnieyszonych
Y długą woyną — choć razem Turkowie
Uderzą na cię, Egypt y Persowie.
74.
Ale niech będzie, iakoś uprządł w głowie:
Żeć żaden w polu równy bydź554 nie może;
Niech taki wyrok uczynią bogowie,
Iaki chcesz — przedsię555 małoć to pomoże.
Bo (iedno556 mieysce day prawdziwey mowie)
Głód cię zwoiuie, głód cię pewnie zmoże:
Ten — kiedy przypnie557, wiesz dobrze, co broi,
Żadnych się kopiy y mieczów nie boi.
75.
Przedtem, niźliście z woyskiem nastąpili,
Zboża z pól do miast obronnych zwieziono,
Miasta żywnością tylko opatrzyli,
Wsi w okolicy wszytkie558 popalono,
Iakoż się — pytam — będziecie żywili,
Kiedy wszytek kray w około ogłodzono?
Ale swey morskiey ufacie armacie,
Takli559 to z lekkich żywot560 wiatrów macie?
76.
Podobno ony561 na twe roskazanie
Póydą, gdzie każesz — y morze gniewliwe,
Głuche na prośby y na narzekanie,
Będzieć posłuszne y będzieć życzliwe.
Cóż? aza562 Turczyn, Pers, Egypt — Hetmanie!
Złączywszy na cię siły przyiaźliwe563,
Nie mogą wysłać na morze okrętów,
Przeciwko tobie, dla potężnych wstrętów564?
77.
Dwa razyćby565 nas potrzeba porazić,
Y tu na ziemi, y ówdzie na wodzie;
Ieśli raz przegrasz, pierwszą sławę skazić,
Y hańbę przydać musiałbyś ku szkodzie.
Gdzieby566 nam przyszło twych na morzu zrazić,
Lud twóy na ziemi zginąłby o głodzie.
A ieślibyście polem567 zaś przegrali,
Tamci na morzu małoby wskórali.
78.
Przeto ieśli w twych rzeczach tak wątpliwych,
Gardzisz przyjaźnią króla tak wielkiego —
O twych przymiotach wszyscy osobliwych,
Mniey trzymać będą z postępku takiego.
Uymi568, radzimy, myśli woyny chciwych,
A do pokoiu nakłoń się świętego,
Niech wżdy co wytchnie Azya po woynie,
A ty coś dostał, trzymay to spokoynie.
79.
Y ciebie, mądra rado, dzielna młodzi,
Któraś się na tę woynę z nim udała,
Niech tak omylne szczęście nie uwodzi,
Abyś chcąc nowych woien szukać miała,
Lecz — iako żeglarz czyni swoiey łodzi —
Do bespiecznego569 portu doiechała,
Iużbyście słusznie mieli żagle zbierać,
A więcey na złe morze nie nacierać».
80.
Tu przestał Alet, a mężni żołnierze
Cicho się sami z sobą zszeptywali,
A że się pokóy y ono przymierze
Wszytkim nie zdało — twarzą znać dawali.
Groffred poyźrzawszy570 na swoie rycerze,
Co w koło stali y tego czekali,
Iaką odprawę mieli mieć posłowie,
Tak Aletowey odpowiedział mowie:
81.
«Raz dosyć gładko, drugi raz groźbami
Poselstwo swego pana sprawuiecie;
Ieśli nas chwali y w przyiaźni z nami
Chce mieszkać — za to mu podziękuiecie.
A że grozicie iakiemiś spiskami571,
W które y inszych do siebie wziąć chcecie,
Abyście wszyscy przeciwko nam byli,
Y wszyscy razem na nas uderzyli —
82.
Tak macie wiedzieć: cokolwiek na ziemi
Y na morzuśmy dotąd ucierpieli,
Wszytko dla tego, abyśmy, z Pańskiemi
Mury, Grób Iego święty wolny mieli.
Więc y lud wierny szablami naszemi
Z ciężkiey niewoley wyiąćbychmy572 chcieli,
Natośmy573 miłe domy opuścili,
Natośmy żywot y wszystko ważyli.
83.
To przedsięwzięcie y ten umysł574 stały
Nie żadna chciwość świecka w nas sprawiła,
Ty sam tę iędzę, Panie wieczney chwały,
Wykorzeń z serca, ieśliby w kim była.
Boday w nas takie myśli nie postały!
Sama to ręka boska uczyniła,
Ta, kiedy zechce, twarde serce ruszy,
Ta skamieniałe piersi łatwie575 kruszy.
84.
Ta nas od przygód różnych zachowuie,
Ta z niebespieczeństw576 wszelakich wywodzi577,
Znóy latu, zimie mrozy odeymuie,
Błaga578 y wiatry, y morskie powodzi,
Góry nam równa, drogi naprawuie579,
Żadna moc ludzka przez nię nam nie szkodzi,
Tąśmy580 mocnych miast i zamków dobyli,
Tąśmy potężne woyska porazili.
85.
Ta nam nadzieie581, ta nam y śmiałości
Dodaie, a nie żadne nasze siły:
W armacie582 żadney nie mamy dufności,
Greckie posiłki małoby sprawiły.
Byleśmy byli w Iego opatrzności —
By583 się naywiętsze584 woyska zgromadziły
Na naszę585 zgubę — namniey586 się nie boiem,
Kiedy pod Iego mocną ręką stoiem.
86.
Lecz, ieśliby nas chciał za nasze złości
Skarać y z swoiey wypuścić obrony —
Któżby z nas nie rad tam położył kości,
Gdzie Bóg y Pan nasz leży pogrzebiony?
Pomrzemy radzi w takiey stateczności,
Szczęśliwszy587 niżli żywi, z każdey strony.
Ale śmierć nasza będzie sławna wszędzie,
Azya się z niey pewnie śmiać nie będzie.
87.
Prawda, że sobie pokoiu życzemy
Z królem egypskiem y przyimiem go radzi,
Y z nim się pewnie radzi ziednoczemy,
Ieśli się z nami umyślnie nie zwadzi.
Ale, ieśli nic nie ma — iako wiemy —
Do Palestyny, a cóż mu to wadzi,
Że przeciw inszym woynę podniesiemy,
Kiedy z nim samym przyiaźń chować chcemy?»
88.
Barzo beł oną mową Goffredową,
Iako pies wściekły, Argant urażony
Y nie krył się z tem, ale trzęsąc głową
Pomknął się daley na plac zapędzony.
«Nie będziem się — pry588 — więcey ścierać mową,
Krótko ia powiem, iako niećwiczony:
Kto niechce589 zgody, kto niechce pokoiu,
Niechay ma woynę, niech się ma do boiu590!»
89.
Potem u szaty, którą miał na sobie,
U obu przodków591 wziął obiedwie stronie592
Y podniózszy593 ie wzgórę594 w oney dobie595,
(A twarz mu gniewem i pałały skronie)
«Te upominki — prawi — niosę tobie:
W lewem masz pokóy, woynę w prawem łonie.
Obierzże596 sobie, na które pozwolisz,
A zaraz powiedz, co chcesz y co wolisz».
90.
Na postępek tak hardy Argantowy
Y tak zuchwały, wszyscy się gniewali
Y nie czekaiąc Goffredowey mowy,
Wszyscy, na woynę, głosem zawołali.
On szatę wytrząsł y rzekł temi słowy:
«Czegoście chcieli, toście otrzymali».
Zdało się — na te słowa wymówione —
Że Ianus597 wrota otworzył zamknione598
91.
Y że z onego rzuconego łona,
Wypadł gniew wściekły y zwada krwie599 chciwa.
W oczy mu płomień kładła Tyzyphona600,
Y swą pochodnią Megera601 złośliwa.
Taki był Nemrot602, kiedy wieża ona603
Szła przezeń604 wzgórę605 y tak popędliwa
Twarz iego beła, kiedy ią budował,
Y z niey swą pychę niebu pokazował606.
92.
Potem rzekł Goffred: «Powiedzcie królowi:
Kiedy niechciał607 żyć w swem państwie spokoynie,
Niech się nam stawi, albo ku Nilowi
My póydziem, tam się skosztuiem608 na woynie».
Przedsię609 się zdało cnemu Goffredowi,
Uczęstować ich y darować hoynie.
Hełm Aletowi dziwnie piękny dano,
Którego, wziąwszy Niceą610, dostano611.
93.
Argantowi zaś szabla się dostała,
Wszytka612 perłami y złotem sadzona613:
Robota się w niey drożey szacowała,
Bo barzo stucznie614 była urobiona.
Z żelaza mu się barziey podobała,
Y ztąd615, że była dobrze wyostrzona.
Rzekł do Goffreda: «Nie długo616 pokażę,
Iako sobie twóy upominek ważę».
94.
Zatem uderzył czołem Aletowi: