Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
zaś potym311 został poturczony312,
Y do swey sprosney313 y brzydkiey ofiary,
Miesza pospołu obadwa Zakony314.
A teraz z iaskiń, w których zdrayca stary
Odprawował swe zwykłe zabobony,
Szedł w spólney trwodze do pana swoiego,
Y niósł złą radę do tyranna315 złego.
3.
«Iuż — prawi — królu, nieomylnie wiemy,
Że na nas woyska możne następuią,
Ale my czyńmy, co czynić możemy,
Mężnym fortunę nieba obiecuią.
W tobie ostrożność y czułość316 widziemy,
Iakiey woienne czasy potrzebuią,
Stanieli317 tak w swey każdy powinności —
Grób sobie sprawi u nas ten lud gości.
4.
Cokolwiek rady ma w sobie wiek stary,
Co iedno umiem y co iedno mogę,
Co czarnoksięstwo, co umieią czary,
Tam ci rad wszytkiem, o królu, pomogę.
Moią nauką piekielne maszkary
Wdam w tę robotę, wyprawię w tę drogę;
Ale skądby się to rozpocząć miało,
Powiem ci krótko, a ty słuchay mało318:
5.
Iest w chrześciańskim kościele zakryty
Ołtarz pod ziemią, gdzie ksiądz ustawiony
Matki ich Boga obraz chowa ryty,
W iedwabny, ciężki rąbek uwiniony,
Przed nim kaganiec wisi złotem lity,
Który na wszytkie światło miece319 strony.
W około320 rzędem ślubów321 nawieszali,
Które nabożni pielgrzymowie dali.
6.
Ten obraz, który chowaią tak skrycie,
Z niepobożnego gwałtem weź kościoła
Y własną ręką podstaw w twey meszkicie322,
A ia tak sprawię czarnoksięskie koła,
Że póki u nas będzie to zawicie323,
Nie pożyie cię324 nieprzyiaeiel zgoła.
Y owszem wiecznie, przez tę taiemnicę,
Utwierdzisz swoię325 królewską stolicę».
7.
Posłuchał tyran niepobożney rady
Y do kościoła pobiegł ukwapliwy326,
Zaraz uczynek wykonał szkarady327:
Wydarł kapłanom obraz świętobliwy328
Y wniósł go do swey bożnice329, z porady
Izmena, który zwłoki niecierpliwy330,
Tamże zarazem nad nim z czarnoksięstwa
Niezrozumiane zaczynał bluźnierstwa.
8.
Ale kiedy świt rany331 następował,
Niewiedzieć332, iako zginął obraz święty,
O czem ten, co go za swym kluczem chował,
Królowi dał znać; który gniewem zięty333,
Pomstę y męki okrutne gotował,
Tak tusząc334, że był od335 chrześcian wzięty,
Y że go oni z meszkity336 wykradli,
Za co pod ogień y pod miecz podpadli.
9.
Albo to ręka ludzka wykonała,
Albo to boska wszechmocność sprawiła,
Że świętey Panny obrazu niechciała337
Mieć na tem mieyscu, którem się brzydziła.
Bo y teraz w tym wątpliwość została,
Boskali sprawa, ludzkali to była338.
Lecz dobrze, iż w tem pewności nie maią,
Że to nabożnie na Boga składaią.
10.
Z wielką pilnością zatem król roskazał339,
Aby, co ich iest, kościoły trzęsiono340;
Ktoby341 złodzieia lub obraz ukazał,
Kaźni y wielkie nagrody kładziono.
Sam czarnoksiężnik na swe wróżki kazał,
Ale nic zgoła naleść342 nie możono343.
Nie chciał koniecznie Bóg tego obiawić
Y iego czary nie mogły nic sprawić.
11.
A kiedy iuż tak między Chrześciany
Nie naleziono, choć szukano wszędy,
Dobrze się nie wściekł344 tyran rozgniewany,
Chce się mścić srodze, zrzuca wszytkie względy;
Niech będzie, co chce, zaraz lud wybrany
Roskazał tracić przez swoie urzędy:
«Kiedy miecz — prawi — żadnego nie minie,
Y niewiadomy złodziey pewnie zginie.
12.
By tylko winny wziął swoie karanie,
Niechay się żaden niewinny nie żywi!
Ale co mówię, wszyscy chrześcianie
Winni y wszyscy iednakowo krzywi345.
A choć tę kradzież źle346 wkładaią na nie,
Za to niech giną, że nam nie życzliwi347.
Przeto y ogniem, y ostrem żelazem,
Do szczętu wszytkich niech wygładzą razem».
13.
Te iadowite tyrańskie powieści
Rozniosły się wnet między lud ubogi,
Wszędzie płacz męski, wszędzie krzyk niewieści,
Wszytkich przeiął strach bliskiey śmierci srogi.
Zapomnieli się prawie na te wieści.
Uciekać nie masz nigdzie żadney drogi,
Ale skąd się mniey nędzni spodziewali,
Ztąd348 utrapieni ratunku dostali.
14.
Panna się iedna u nich wychowała,
Która iuż była lat słusznych dorosła,
Dziwney gładkości, o którą niedbała349,
Lub tyle dbała, ile cnota niosła350.
W ciasnem się barzo mieyscu uchowała
Tak wielka piękność y nigdy nie poszła
Z domu, kradnąc się — zaniedbana — chciwem
Wzrokom młodzieńców y chwałom351 życzliwem.
15.
Ale żadna straż zakryć tey gładkości352
Nie mogła, choć iey barzo353 pilnowała.
Y tyś tego znieść nie chciała, miłości,
Boś ią młodemu chłopcu ukazała.
Miłości ślepa, teraześ354 ciemności
Zbyła, a wzrokuś355 bystrego dostała,
Tyś przez sto straży czystey dziewki doszła,
Y wzrokeś356 chciwy cudzy do niey niosła.
16.
Imie357 mu Olind358, Zoffronia359 oney360,
Iako ta gładka, tak on urodziwy,
Skromny, wstydliwy; miłości szaloney
Nie śmie, nie umie odkryć nieszczęśliwy.
A ta im361 gardzi albo zapaloney
Żądze362 nie widzi; tak Olind troskliwy363,
Dotąd iey służył albo pogardzony,
Albo nieznany y nie upatrzony364.
17.
W tem usłyszawszy, że iuż lud wybrany
Po wszytkiem mieście kazano mordować,
Poczęła myślić365, aby chrześciany
Mogła od śmierci gotowey366 zachować;
Męstwo ią y wstyd ruszał na przemiany:
To podbudzało, ten ią chciał hamować.
Wygrało męstwo, owszem szło zgodliwe,
Bo wstyd był mężny, a męstwo wstydliwe.
18.
Sama pobiegła, a swey nie zakryła
Gładkości, ani iey też wystawiała:
Płaszczem się wszystka367 do ziemie okryła,
Oczy wstydliwe sama w się zebrała,
Niewiedzieć, ieśli368 chcąc369 się ustroiła,
Ieśli umyślnie stroiów zaniedbała.
Lecz zaniedbaną gładkość y postawę
Stroiła miłość y niebo łaskawe.
19.
Wszyscy w nię patrzą, wszyscy utopieni
W iey twarzy, a ta ani ruszy okiem,
Przed królem stanie y twarzy nie zmieni,
Chocia370 ią trwoży zagniewanem wzrokiem.
«Nie sroż się — prawi371 — prosiem372 utrapieni,
A z twym się zadzierż373, o królu, wyrokiem,
A ia winnego oddam ci do ręki,
Którego wyday na iakie chcesz męki».
20.
Na męstwo śmiałe, na niespodziewany
Piorun cudowney y świetney gładkości,
Zmiękczył się zaraz tyran rozgniewany,
Wziął374 wzrok łaskawszy, złożył375 z okrutności.
Wpadłby był w miłość, by był nie trzymany
Od swey srogości y od iey twardości;
Lecz płocha gładkość y nieokrócone376
Serce ponęty mają podrzucone.
21.
Ieśli tyrana miłość nie ruszyła,
Poruszyło go pewnie spodobanie:
«Chcę — prawi — abyś winnego odkryła,
Niech będą wolni twoi chrześcianie».
Ona tem śmieley przedeń wystąpiła:
«Nic nie zataię na twe roskazanie377,
Iam winna, królu, iam obraz ukradła,
Karz mię, iako chcesz, bom śmierci podpadła».
22.
Tak pospolitey śmierci378 swą osobą
Zabiegła y kaźń sama wzięła na się.
O piękne kłamstwo, która prawda z tobą
Może porównać? Niewie379 w onym czasie,
Co czynić tyran; sam się biedzi z sobą.
Łagodniey nad swóy zwyczay pyta zasię380,
Aby mu prawdę własną381 powiedziała,
Kto z nią był y zkąd382 radę na to miała?
23.
A ona na to: «Nikogom niechciała383
Wziąć w towarzystwo do tak piękney chwały,
Nikt inszy, samam tylko to wiedziała,
Rękęm384 y umysł niosła na to stały».
«Więc sama będziesz — król rzecze — cierpiała,
Według wyroku y moiey uchwały».
«Słuszna — odpowie — y rzecz sprawiedliwa.
Niech sama cierpię, kiedym sama krzywa».
24.
Począł się srożyć tyran urażony,
Dowiaduie się, gdzie obraz podziała?
Że obraz w ogień zaraz był wrzucony,
Y że go spalić niźli skryć wolała,
Aby iuż więcey nie mógł bydź385 zgwałcony386
Niewierną ręką — tę sprawę dawała.
«Złodziey przed tobą, a ty czyń, co raczysz,
Obrazu pewnie wiecznie nie obaczysz.
25.
Ale złodzieyką niech mię nikt nie zowie:
Wzięłam to, co nam odięto gwałtownie387!»
Słysząc to, tyran srogo iey odpowie,
Wściekłem zażarty gniewem niewymownie:
«Dasz gardło wnetże, wnet położysz zdrowie388!
Zwiążcie ią zaraz y wiedźcie warownie389».
Próżno ią tarczą zasłania gładkości —
Miłość od złego króla okrutności.
26.
Wzięto ią zaraz, ręce iey związano,
A prętko390 potem miała być spalona,
Płaszcz z niey y z głowy podwikę391 zerwano
Y tak została nędzna obnażona.
Nie wylękła się, tylko, że na ono392
Szarpanie nieco była poruszona.
Wprawdzie swą własną barwę odmieniła,