Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
id="sub58">58.
Ale nie tylko te, com ich mianował192,
Lecz y tych wszytkich, którzy się pisali.
Młodzieńczyk Rynald urodą celował;
Tak mu to wszyscy zgodnie przyznawali,
Y pierwey owoc niż kwiat ukazował,
A wszyscy mu się barzo dziwowali:
Mars własny193 z niego, kiedy zbroyny bije,
Kupido — kiedy piękną twarz odkryie.
59.
Piękna Zophia z Bertoldem go miała,
A pierwey ieszcze, niźli go odięto
Mamce od piersi, co go piastowała —
Do Matyldy go na chowanie wzięto.
Ta mu królewskie wychowanie dała
Y mieszkał przy niey dotąd, aż poczęto
W ogromny bęben bić na wschodzie słońca,
Ten w niem chętną myśl przeraził194 do końca.
60.
Ieszcze w piętnastem spełna nie był lecie,
Gdy uciekł z domu y szedł do przewozu
Morz’ Egeyskiego195 y błądził po świecie,
Aż naostatek196 trafił do obozu.
Czemu go zacni nie naśladuiecie
Wnukowie? nie chciał długo w miękkiem łożu
Gnuśnieć y nie miał nic na gębie prawie197,
A iuż trzeci rok na rycerskiey sprawie.
61.
A kiedy się iuż iezda198 popisała199,
Rajmund z Tolozy200 następował, który
Gdzie się Garona201 w ocean wmieszała202,
Zbierał piechotę z pireneyskiej góry.
Cztery tysiące było ich bez mała;
Na niepogody twarde noszą skóry,
Nazchwał203 są duży204 y zbyt205 pracowici,
Wszyscy świetnemi zbroiami okryci.
62.
Pięć zaś tysięcy było Stephanowych,
Którzy się w Blessie206 y w Turzie207 zbierali;
A chociaż wszyscy w zbroiach byli nowych,
Na niewczas208 nie są, y na pracą209, trwali.
Doświadczona to210, że w rozkosznych owych
Krajach ludzie też rozkoszni211 bywali.
Iużci się oni naprzód potkać śmieią:
Ale cóż potem? prętko osłabieią.
63.
Alkastus zatem w ogromnej postawie
Z nienagła212 sobie z swemi Szwaycarami —
Których miał pod213 sześć tysięcy — szedł w sprawie,
Co siedząc między krzywemi Alpami,
Skuli ku lepszey y godnieyszey sprawie
Na ostre miecze pługi z lemięzami214.
Tak że, co przed tem215 pastuchowie beli216,
Iuż się z wielkimi królmi217 ścierać ięli218.
64.
Pod siedm219 tysięcy wyborney piechoty
Za Szwaycarami poszło prawą stroną.
Proporzec miała wszytek220 szczerozłoty.
W nim złote klucze z papieską koroną.
Kamillus221 ich wódz, wielki z swoiey cnoty
Y z dawnych dziadów: dzielność zapomnioną
Myśli odnowić we włoskim narodzie
A chciwość sławy niezmierna go bodzie.
65.
A skoro było po okazowaniu
Y wszyscy się iuż byli odprawili,
Hetman o dalszem woyny dokonaniu
Z starszemi radzi, którzy przy nim byli.
Y rozkazuie, aby na świtaniu
W drogę się zaraz z obozu ruszyli
A pod Syońskie miasto222 w ten czas przyszli,
Gdy nieprzyiaciel namniey223 o nich myśli:
66.
Więc żeby byli do bitwy gotowi,
Żeby zwycięstwa pewnego czekali.
Y pułkownicy, y starszy woyskowi
Za temi iego słowy serce brali.
Y niecierpliwi, nierychłemu dniowi
Łaiąc, rannego świtu wyglądali.
Lecz opatrznego Hetmana troskliwa224
Myśl trapi, choć to na twarzy pokrywa.
67.
Bowiem szpiegowie, których wszędzie chował,
Z różnych mieysc wszyscy iednoż mu pisali:
Że król egipski woyska wyprawował,
Y iuż się ludzie ku Gazie225 ruszali.
Tak sobie myślił226, tak sobie rachował,
Że mąż wojenny — iako powiadali,
W te czasy pewnie nie miał darmo leżeć;
W tym zaraz kazał po Henryka bieżeć227.
68.
Temu roskażał, aby się nie bawił228,
Wsiadł w lekki okręt y nieobciążony
A conapręcey229 aby się przeprawił
Przez morze y szedł zaraz w greckie strony,
«Iużem się, prawi, o tem dobrze sprawił,
Że towarzyszem chce nam być liczony
Królewicz szwedzki y że do nas iedzie,
Y wielki orszak ludzi z sobą wiedzie,
69.
A iż mię nie raz grecki cesarz zdradził,
Y teraz mi się obawiać przychodzi,
Aby mu drogi do nas nie rozradził230,
(Jako on zawsze na złe nasze godzi231)
Przeto cię tam ślę, abyś mu się radził
Spieszyć co pręcey232; widzi, że czas schodzi,
Bo gdzieby233 z pierwszey spuścił co ochoty234,
Pewnieby235 wielkiey nie uszedł sromoty236.
70.
Nie wracay się z nim, ale zaś poiedziesz
Wciąż do cesarza zarazem greckiego:
Aza237 go iako do tego przywiedziesz,
Aby posiłku nam obiecanego
Nie zwłóczył238 daley. A niźli wyiedziesz,
Nie zapominay listu wierzącego239».
W tym Henryk żegnał, a Goffred kłopoty
Złożył na chwilę y spał pod namioty240.
70.
Nazaiutrz, kiedy pochodnie zażegał
Y światło Phebus241 miotał z swego wozu,
Dźwięk trąb krzykliwych, który się rozlegał,
Y głośnych bębnów — poszedł do obozu.
Nie tak rad grzmieniu, skąd nadzieją sięgał
Dżdża242 nędzny oracz zgorzałomu zbożu:
Jako ci byli radzi y weseli,
Kiedy woienne muzyki słyszeli.
72.
Wszyscy tem więtszą243 chęcią pobudzeni,
Iako napręcey244 się poubierali
Y do rotmistrzów swoich zgromadzeni,
Zbroyno przed nimi się ukazowali.
Potem w piękny szyk od wodzów sprawieni,
Proporce piękne na wiatr rozwiiali245,
Wielką hetmańską chorągiew wnet potem
Rozwito246, krzyżem przetykaną złotem.
73.
Wtym247 słońce wyżey coraz postępuiąc,
Promienie na świat rozciągało swoie
Y oczy blaskiem uraźliwym psuiąc,
Płomień od świetney wyciągało zbroie,
A ogniem iasnym powietrze farbuiąc,
Swietnieysze się bydź248 zdało tyle troie249;
Chrzęst lśniących się zbróy, krzyk wesołych koni
Ogłusza pola y wiatr lekki goni.
74.
Ostrożny Hetman nigdy nie próżnował:
Chcąc znieść zasadki250 y różne zawady,
Co lżeysze ludzie iezne251 wyprawował
Przed woyskiem, w pola przestrone252 na zwiady.
Iuż też lud pieszy był ponaprawował253
Drogi, co woyska zwykły trudnić rady254,
Y gdzie ku miastu wiódł gościniec prosty,
Doły porównał y porobił mosty.
75.
Nie hamuią ich w koło opasane
Miasta mocnemi ze wszytkich stron mury,
Rzeki y woyska pogańskie zebrane,
Y ieśli się las gęsty trafi który:
Równie tak Wisła, gdy niehamowane
Wody rozpuści od góry do góry —
Wszytko to, co iey kolwiek zastępuie,
Rwie wielkim gwałtem y wali y psuie.
76.
Sam król trypolski255, który lud zebrany
Y skarby w mieściech256 obronnych zawierał257,
Mógłby był pono wstrącić258 Chrześciany,
Ale ich drażnić zgoła nie nacierał;
Y owszem dary pierwsze uiął pany259
A dobrowolnie miasta swe otwierał
Y przyiął pokój y spiski260 podane,
Iakie mu były od naszych posłane.
77.
Ci Chrześcianie, co w górach mieszkali
Blisko od miasta, zaraz na dół zeszli,
Swoie dostatki hoynie rozdawali,
Y różną żywność do obozu nieśli;
Niewidanem261 się stroiom dziwowali
Dzieci, niewiasty, młódź y ludzie zeszli,
Od których Hetman wziął wodze świadome
Y dróg y kraiów tamtecznych wiadome.
78.
To bowiem zawżdy262 Goffred upatrował263,
Y ta w nim wola nieodmienna trwała,
Aby przy morzu zawżdy postępował,
Na którem można armata264 pływała;
Tak swych żywnością snadnie265 opatrywał,
Którey mu ona hoynie dodawała:
Owsy, ięczmiony y chleby z Grecyey,
A wina z Chio266 wiozła y z Kandyey267.
79.
Pod okrętami wielkiemi stękaią
Wody, a morze nad zwyczay się pieni,
Na Międzyziemnem Morzu268 iuż nie maią
Bespiecznych269 pławów270 więcey Saraceni;
Bo okrom271 tych, co Ligurowie272 daią
Y Wenetowie w tem dziele ćwiczeni,
Insze Sycylczyk, insze Francuzowie,
Insze śle Anglik, insze Olandrowie273.
80.
Ci wszyscy spięci sercami zgodnemi,
Iednostayną się wolą powiązali;
Żywnością dla woysk, które szły po ziemi,
Y rynsztunkami nawy ładowali,
A wiedząc, że iuż tamci byli w ziemi.
Y do Solimy274 iuż się przybliżali,
Niechcąc omieszkać y oni też nagle
Do Palestyny obrócili żagle.
81.
Ale ta, która płonne275 y prawdziwe
Wieści roznosi, wszytkich uprzedzała;
Ta — że iuż idą woyska ukwapliwe276
Y że iuż blisko były — powiadała,
Pułki, rotmistrze, wodze nielękliwe,
Y co mężnieysze wszytkie mianowała277,
Ich dzielność y ich zwycięstwa sławiła,
A swoią twarzą straszliwą groziła.
82.
A chocia ieszcze nie tak blisko maią
Nieprzyiaciela, samo rozbieranie278
Przyszłych plag, które z woyną przychadzaią279,
Strach y niezmierne czyni w nich lękanie;