Don Carlos - Fryderyk Schiller (życzenia dla biblioteki .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Carlos to dramat autorstwa Fryderyka Schillera, którego głównym bohaterem jest Don Carlos, książę austriacki, syn Filipa II.
Z powodów politycznych król wziął za żonę ukochaną Carlosa, co staje się powodem ogromnego cierpienia księcia. Uczuciem za to darzy go Eboli, księżniczka i dama dworu królowej. Zraniony Don Carlos pragnie wyjechać do Flandrii i dowodzić jej armią. W dramacie Schillera występują prawdziwe postacie historyczne, jednak autor dokonał pewnych zmian, czyniąc z głównego bohatera nie obłąkanego młodzieńca, a idealistę i liberała, głoszącego swoje (i Schillera) poglądy.
Dzieło powstało w 1787 roku. Na podstawie dramatu powstały libretta do oper, z których najsłynniejszą jest ta skompnowana przez Verdiego.
Fryderyk Schiller to niemiecki poeta, filozof, dramaturg drugiej połowy XVIII wieku. Był przedstawicielem tzw. okresu Sturm und Drang, czyli Burzy i naporu. Zasłynął przede wszystkim jako autor Zbójców, Dziewicy Orleańskiej i Ody do radości. Jego twórczośc była inspiracją m.in. dla Adama Mickiewicza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Fryderyk Schiller
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Don Carlos - Fryderyk Schiller (życzenia dla biblioteki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Fryderyk Schiller
bardzo boli.
Kiedy głowy jak wasza świętują, niemała
Strata jest dla państw moich. Was może wstrzymała
Obawa, by nie minąć sfery przeznaczenia
Odpowiedniej zdolnościom.
MARKIZ
O! nie! Bez wątpienia
Wprawny badacz dusz ludzkich oka doświadczeniem
Potrafiłby wyśledzić za jednym spojrzeniem,
Na co przydać się mogę. Łaskawe mniemanie,
Jakie raczysz mieć o mnie, najjaśniejszy panie,
Budzi korną mu wdzięczność... ale...
KRÓL
Cóż wstrzymuje?
MARKIZ
Na razie — wyznać muszę, że słów nie znajduję —
Stając jako poddany — do skreślenia w słowie
Tej myśli, jaka wzrasta w niezależnej głowie
Obywatela świata.
Gdym z koroną zrywał
Niegdyś związek na zawsze, jam się nie spodziewał,
Że kiedyś z moich zasad rachunek wam złożę.
KRÓL
Czy zasady tak błahe? Czy rachunkiem może
Lękacie się narazić?
MARKIZ
Jeśli znajdę tyle
Łaski u ciebie, panie, abym przez tę chwilę
Myśl mą odkrył — narażę — co najwięcej życie.
Pominę prawdę, jeśli ucha odmówicie.
Między waszą niełaską a wzgardą — zostaje
Wolny uczynić wybór — a zatem, wyznaję,
Że wolę zejść wam z oczu, najjaśniejszy panie,
Przestępcą niźli głupcem...
KRÓL
z natężonym oczekiwaniem
A więc?
MARKIZ
Jam nie w stanie
Zostać służalcem tronu.
Król wyraża spojrzeniem swój podziw.
Panie miłościwy!
Nabywcy zdradzać nie chcę. Gdy wasz głos życzliwy
Zaszczyca mnie wezwaniem, wtedy określonej
Czynności po mnie żąda. Ręki uzbrojonej
I odwagi ode mnie wymaga na boje
Albo głowy do rady. Czyny zatem moje
Stracą swą samodzielność; ich zadanie całe —
Wypełniać wolę tronu, podnieść jego chwałę.
Cnota wszakże ma dla mnie własną wartość swoją.
Szczęście, jakie monarcha chce siać ręką moją,
Ja sam umiałbym stworzyć; z rozkoszą tworzenia
I z wolnością wyboru — nie zaś z polecenia.
Czyliż takie pojęcia wy dzielić możecie?
W granicach swej twórczości czy obcą zniesiecie?
Ja zaś — mamże się zniżać, by narzędziem zostać,
Kiedy własną twórczością mogę mistrzom sprostać?
Ja kocham całą ludzkość. Monarchizm zabija
Taką miłość, a własną jedynie rozwija.
KRÓL
Chwalebnym jest wasz zapał. Z nim wiele dobrego
Zdziałać można. Jak zdziałać? To już dla mądrego
Męża i patrioty mniej ważnym jest przecie.
W przestrzeni królestw moich wyszukać możecie
Odpowiedniego miejsca, które wam do woli
Te szlachetne popędy rozwinąć pozwoli.
MARKIZ
Nie znajduję żadnego.
KRÓL
Jak to?
MARKIZ
Dobro, panie,
Co mą ręką rozsiewać chcecie, czy jest w stanie
Dać to szczęście ludzkości? to szczęście właściwie,
Które w czystym uczuciu dla ludzkości żywię?
Przed takim szczęściem wasze zadrżałyby trony!
O nie! To nowe szczęście, to jest płód zrodzony
Z polityki państwowej, którym hojnie ludzi
Obdarza, w ich sercach takie tylko budzi
Popędy, jakie na tym poprzestają darze.
Ona w mennicach swoich prawdę tłoczyć każe,
Tę prawdę, jaką znosi. Tam są odrzucone
Stemple odmiennej cechy135.
Zatem, co koronę
Zadowalnia136, czy może i mnie zadowolić?
Ta moja miłość bratnia czy może pozwolić
Na braci ciemiężenie? Możeż być szczęśliwy
Ten, który myśleć nie śmie?
Panie miłościwy!
Nie wybieraj mnie na to, abym szczęściem dzielił
Naznaczonym twą cechą.
Czyżbym się ośmielił
Stempla waszej mennicy kiedy dotknąć palcem?
Nie, panie! Ja nie umiem być tronu służalcem!
KRÓL
Jesteście protestantem?
MARKIZ
po niejakim namyśle
Panie miłościwy —
Wasza wiara jest moją.
po chwili
Mych słów sens właściwy
Został źle zrozumianym. Tego się lękałem,
Widzicie, że mą ręką zasłonę zerwałem
Z tajemnic majestatu. Cóż wam pewność daje,
Że jeszcze zwę świętością to, co już przestaje
Trwogę we mnie obudzać? Wasze zatem oko
Widzi mnie niebezpiecznym, bom się za wysoko
Wzniósł myślą?
Niebezpiecznym nie stałem się, panie.
kładąc rękę na piersi
Dla mych życzeń zamknięte tutaj panowanie.
Ten śmieszny szał nowości, co tylko obrożę
Przycieśnia, a zupełnie stargać jej nie może,
Ten — krwi mej nie rozpali.
To jeszcze stulecie
Ideału mojego dalekie. Ja w świecie
Tym żyję, który kiedyś nadejdzie. Czyż waszą
Spokojność — te obrazy zakłóceniem straszą?
Wasze tchnienie je zgasi.
KRÓL
Tych zasad wyznanie
Ja pierwszy od was słyszę?
MARKIZ
Tych zasad? Tak, panie!
KRÓL
powstając z miejsca, przechadza się przez chwilę, po czym zatrzymuje się naprzeciw Pozy i mówi do siebie
Przynajmniej to głos nowy. Już się wyczerpuje
Pochlebstwo. Poniża się, kto drugich małpuje.
Przeciwieństwa czemużby choć raz nie spróbować?
Niespodziane mogłoby szczęściem udarować.
do Markiza
Kiedy tak rozumiecie — dobrze więc — przystanę
Na zupełną obsługi tronowej odmianę.
Duch silny...
MARKIZ
Widzę, panie, jak nisko i mało
Cenicie godność ludzką, kiedy wam się zdało
W słowach wolnego człeka dopatrzeć zręczności
Przebiegłego pochlebcy. Zda się, bez trudności
Zgaduję, kto uprawnić was zdołał do tego;
Ludzie was zniewolili. Z uczucia zacnego
Wyzuci137 dobrowolnie, spadając stopniami,
Dobrowolnie w tę nicość strącili się sami.
Przed widmem swej wewnętrznej wielkości uchodzą
Strwożeni i chętnie się z nędzy stanem godzą.
A strojąc swe kajdany tchórzliwą mądrością,
Mienią138 cnotą dźwiganie tych pęt z układnością,
Takiś świat odziedziczył, najjaśniejszy panie;
Wasz wielki ojciec w takim otrzymał go stanie,
Mógłżeś smutnym kalectwem dotkniętych — czcić ludzi?
KRÓL
Jest część prawdy w tych słowach.
MARKIZ
Ale to żal budzi!
Gdyście człowieka, dzieło rąk Stwórcy na niebie,
Przeistoczyli w utwór rąk własnych — a siebie
Tym potwornym139 istotom za Boga podali,
Zbłądziliście w tym właśnie, żeście wy zostali
Sami tylko człowiekiem, jako boskie dzieło.
To wam przecież nic z cierpień ludzkich nie ujęło.
Pragniecie jak śmiertelnik — współczucia łakniecie,
A Bogu innych ofiar nie można nieść przecie
Nad dreszcz trwogi — modlitwę — ofiarne kadzenia!
Taki błąd godzien skruchy — godzien potępienia
Taki przewrót.
Bo gdyście człowieka zepchnęli
Na instrument gry waszej, któż z wami podzieli
Harmonię?
KRÓL
On — na Boga! — w głąb duszy mej godzi140.
MARKIZ
Was jednak ta ofiara wcale nie obchodzi,
Przez nią jesteście jedni — jedyni na świecie.
Jej ceną wy się bogiem na ziemi stajecie.
Biada! Jeśli tak nie jest.
Gdyby przez zdeptane
Szczęście milionów wasze nie było zyskane —
I zniszczenie wolności, gdyby miało całym
Waszych pożądań stać się owocem dojrzałym...
Błagam... racz mnie uwolnić, panie miłościwy!...
Mnie ten przedmiot unosi... powab nadto żywy...
Nęci serce wezbrane, aby głębię swoję
Odkryć przed tym jedynym — przed którym dziś stoję.
Wchodzi Hrabia Lerma i rozmawia z Królem przez chwilę, po czym na znak dany przez Króla oddala się.
KRÓL
po odejściu Lermy, do Pozy
Mówcie zatem.
MARKIZ
Ja, panie, czuję wartość całą...
KRÓL
Wypowiedzcie aż do dna, co w sercu zostało.
MARKIZ
Z Flamandii i Brabancji prosto z drogi staję.
Jak te ziemie bogate! Jak kwitnące kraje!
Lud potężny i silny — i dobry zarazem.
A ojciec tego ludu? Boskości obrazem
Jest zapewne na ziemi? — Tak myśląc — niestety —
Wokoło o zwęglone potrącam szkielety,