Fedra - Jean Baptiste Racine (czytaj książki online za darmo .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Fedra to tragedia francuskiego dramaturga Jeana-Baptiste Racine z roku 1677. Autor uznawany jest za jednego z największych tragików wszech czasów oraz za mistrza w przedstawieniu kobiecej psychiki.
Na początku chciał poświęcić się kościołowi lecz nie odniósł tam sukcesu więc zajął się pisaniem. Swoje utwory opierał na motywach mitologicznych i historycznych. Fedra opowiada o nieodwzajemnionej miłości tytułowej bohaterki do swojego pasierba Hipolita, który zakochany jest w potomkini zwaśnionego z nimi rodu.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jean Baptiste Racine
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Fedra - Jean Baptiste Racine (czytaj książki online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jean Baptiste Racine
Fedra, Teramenes, Panope, Strażnicy
TEZEUSZ
Ciesz się, pani; tryumfuj: mój syn już nie żyje!
Ha! Ileż cierpię...! Jakichż podejrzeń męczarnia,
Broniąc go w moim sercu, drżeniem je ogarnia...
Lecz zginął; już się stało: nasyć się ofiarą;
Ciesz się nieprawą zgubą lub też słuszną karą;
Póki życia, dopuszczać myśli nie chcę innej;
Skoro pani go winisz, wierzę, że był winny.
Zgon jego dość mi daje treści do wyrzekań,
Bym się zapuszczał w bagno haniebnych dociekań,
Które boleści ojca niezdolne go wrócić,
Nową troską mój spokój mogłyby zakłócić.
Pozwól, bym kraj rzuciwszy i ciebie zarazem,
Uszedł przed syna mego skrwawionym obrazem;
Żarty wstydem, nękany straszliwym wspomnieniem,
Próżno chciałbym przed świata ukryć się spojrzeniem;
Wszystko mnie tu potępia, wszystko mnie uraża;
Blask własnego imienia mękę mą pomnaża.
Mniej znaczny, łatwiej ukryć zdołałbym swe błędy.
Mierżą mnie nawet bogów osobliwe względy;
Chcę odtąd biadać na ich złowrogie fawory,
Daremną ich nie nużąc prośbą od tej pory.
Co bądźby uczynili, ich dobroć wytrwała
Nie mogłaby mi spłacić tego, co zabrała.
FEDRA
Nie, królu, wprzód ja moją niech powinność spełnię;
Trzeba Hipolitowi wrócić cześci pełnię:
Syn twój nie był występny.
TEZEUSZ
Ha! Ojciec wyrodny!
Na twą wiarę na zgon go pchnąłem niezawodny!
Okrutna! Zali mniemasz, iż samo wyznanie...
FEDRA
Chwile me policzone; posłuchaj mnie, panie.
Na twego syna, cnoty, honoru zwierciadło,
Moje to kazirodcze spojrzenie upadło.
Niebo tchnęło w pierś moją ów płomień złowrogi:
Resztę, niecna Enona sprawiła — i bogi.
Drżąc, iż Hipolit, świadom szpetnych moich chuci,
Rękę twoją karzącą przeciw mnie obróci,
Widząc, iż ja szaleję, że nie wiem, co czynić,
Pospieszyła go pierwsza przed tobą obwinić...
Skazała się już sama. Jej rady zatrute
W falach morza znalazły zbyt lekką pokutę.
Byłabym dni me dawno skróciła żelazem,
Lecz niewinnej ofiary dręczona obrazem,
Pragnęłam, wprzód ci pełne złożywszy wyznanie,
Wolniejszą drogą zstąpić w umarłych mieszkanie.
Wypiłam, by dopełnić morderczego dzieła,
Jad, co go w mury Aten przywiozła Medea.
Już trucizna do serca mojego dociera;
Już w to serce nieznany jakiś chłód się wdziera;
Już przez mgłę gęstą jeno oko moje widzi
I niebo, i małżonka, który mną się brzydzi;
Już śmierć, co pasmo moich dni nieszczęsnych skraca,
Ziemi, którą kalałam, czystość dawną wraca.
PANOPE
Ona umiera, panie!
TEZEUSZ
O tak strasznym czynie
Czemuż wraz z nią i pamięć na wieki nie zginie!
Idźmyż, zbyt późno błędów przeniknąwszy mroki,
Łzami boleści oblać syna krwawe zwłoki!
Świetnym pogrzebem uczcić to chlubne męczeństwo,
Żalem mych niecnych modlitw okupić szaleństwo.
Oddajmy mu zaszczyty nazbyt zasłużone;
I aby cienie jego ukoić wzburzone,
Niechaj, mimo rodziny zawistnej knowanie,
Oblubienica jego mą córką się stanie!
Przypisy:
1. W tej to szkole (...) spędzi młodość Racine — urodził się w Ferté-Milon w r. 1639, z rodziny mieszczańskiej, licznymi węzłami zbliżonej do Port-Royal. [przypis tłumacza]
2. miłość przemówiła pierwszy raz ze sceny francuskiej — nie zapominajmy wszakże iż poprzedził Racine’a Mizantrop Moliera, owo zdumiewające swą nowością arcydzieło; twórczość Moliera przyczyniła się niewątpliwie do tego, aby skierować Racine’a na drogę prostoty, prawdy i „odheroizowania” uczuć. [przypis tłumacza]
3. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]
4. supirant (z fr.) — wzdychacz. [przypis edytorski]
5. w scenie, którą zaledwie zniósłby dzisiejszy teatr — zdumiewającą bywa niekiedy śmiałość tego XVII-wiecznego „klasycznego” teatru! Niedawno, oglądając Tartufa, myślałem sobie, że gdyby ktoś dzisiaj przedstawił na scenie np. proboszcza w sutannie „zabierającego się” w podobny sposób do pani domu, sztuka taka, mimo całego liberalizmu, socjalizmu, bolszewizmu etc. naszej epoki byłaby niemożebna do wystawienia. A Molier ją wystawił, prawda iż po paroletniej walce, ale pod egidą nabożnego króla, w epoce dewocji i inkwizycji! Napoleon, który nie był bigotem, mawiał, iż rad jest, że sztuka ta już znalazła się na scenie, gdyż on na wystawienie jej nigdy by nie był zezwolił. [przypis tłumacza]
6. Pójdź zaprzysiąc mi wiarę; reszty czas dokona — Vient m’engager ta foi; le temps fera le reste. [przypis tłumacza]
7. napisana w 1669 tragedia „Brytanikus” — pomiędzy Andromaką a Brytanikiem wystawił jeszcze Racine doskonałą komedię pt. Pieniacze, o temacie zaczerpniętym z własnych doświadczeń sądowych. [przypis tłumacza]
8. Wszystkie hamulce (...) tutaj pękają — brutalność tę, kryjącą się pod szlachetnym wysłowieniem Racinowego teatru, podchwycił doskonale Claude Farrère, w epizodzie powieści swojej l’Homme qui assasina, również rozgrywającej się w Konstantynopolu. Występuje tam pewien Polak, „książę” Cernuwicz, „mający w rodzie pięciu królów”, sekretarz ambasady rosyjskiej. Polak ten, bardzo ciemna figura, okazuje się wielkim znawcą i entuzjastą Racine’a. Cernuwicz, pragnąc uwydatnić Francuzowi istotnego ducha tego poety, streszcza mu Bajaseta, transponując akcję i język na epizod ze świata paryskich sutenerów (aboule le pognon, on causera ensuite etc.). Nawiasem mówiąc, ten szubrawy Polaczek-obieżyświat, zapoznający Francuza z pięknościami klasycznymi i posiadający lepiej od niego argot paryskiej ulicy, jakiś to prawdziwy typ! Przypominam sobie, jak raz, przejeżdżając przez Wiedeń, byłem na świeżej operetce Csardasz-fürstin. Otóż kiedy w patetycznym zakończeniu I aktu, piękna śpiewaczka tinglowa, Sylva Varescu, żegna się na wieki z młodym księciem, którego odrywa od niej familijna „racja stanu”, nie mogłem oprzeć się wzruszeniu, do którego jak gdyby się mieszały jakieś inne, mętne podźwięki. Naraz olśniony wykrzyknąłem w duchu: „ależ to Berenice Racine’a!”. Istotnie, analogia sytuacji i tonu zadziwiająca. Nie znaczy to, aby autor libretta aż tak daleko szukał natchnienia do swego utworu; znaczy tylko, że gdziekolwiek miłość przemawia ze sceny szczerym akcentem, tam bezwiednie wkracza na terytorium Racine’a. [przypis tłumacza]
9. odgryzał się bardzo ostro (...) — oto przykład zuchwalstwa, jakim po Andromace odpalił krytyki dwóch wielkich panów, hr. d’Olonne i księcia de Créqui: La vraisemblance est choquée en ta pièce,/ Si l’on en croit et d’Olonne et Créqui:/ Créqui dit que Pyrrhus aime trop sa maitresse,/ D’Olonne qu’ Andromaque aime trop son mari. Otóż, ks. de Créqui uchodził za człowieka o gustach raczej... męskich, hrabiego zaś d’Olonne żona zdradzała jawnie, jak to mówią, „na funty”. [przypis tłumacza]
10. Księżna de Bouillon (...) wykupiła wszystkie loże w jednym i drugim teatrze — wyznaję, iż, mimo wszystko, zachwycają mnie te zacięte walki, jakie toczą się we Francji około każdej indywidualności kruszącej dawne tradycje. Podobna walka toczyła się o Cyda, o Szkołę żon Moliera; później Hernani Wiktora Hugo przez trzydzieści przedstawień z rzędu będzie wzniecał tumult dlatego głównie, iż poeta ośmielił się w nim naruszyć średniówkę aleksandrynu. Nieraz myślałem, iż gdyby we Francji pojawił się utwór tak rewolucyjny artystycznie i ideowo jak Wesele albo Wyzwolenie, trzeba by mu przebyć lata całe walki; podczas gdy u nas Wyspiański zdobył w tydzień szańce, przez nikogo zresztą niebronione. Obawiam się, iż ta łatwość, podobnie jak niegdyś owa sławiona nasza „tolerancja religijna”, płynie ze wspólnego źródła głębokiej obojętności... [przypis tłumacza]
11. panna du Parc, przedmiot namiętnej miłości poety (...) zmarła — wedle relacji współczesnego świadka, Racine szedł za pogrzebem, płacząc, na wpół przytomny. [przypis tłumacza]
12. pozwolono ją odegrać (...) jedynie (...) w pokoju, dla samego króla — Atalia ukazała się na scenie dopiero w 30 lat później za Regencji. [przypis tłumacza]
13. zgonić — tu: dogonić, wyśledzić. [przypis edytorski]
14. kroki — dziś popr. forma N. lm: krokami. [przypis edytorski]
15. wolnoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]
16. sprosny (daw.) — występny, rozpustny, grubiański. [przypis edytorski]
17. mnież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mnie. [przypis edytorski]
18. godziż mi się — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy godzi mi się. [przypis edytorski]
19. miałżebym — konstrukcja z partykułą -że, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy miałbym. [przypis edytorski]
20. zmierżony — przejęty wstrętem. [przypis edytorski]
21. Wiecznież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wiecznie. [przypis edytorski]
22. snać a. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
23. ustawnie (daw.) — ustawicznie, nieustannie. [przypis edytorski]
24. chceszli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]
25. wraży — obcy, wrogi. [przypis edytorski]
26. ninie (daw.) — teraz, obecnie. [przypis edytorski]
27. ważyć — tu: rozważać. [przypis edytorski]
28. zelżywy — tu: obelżywy. [przypis edytorski]
29. zbawić — tu: pozbawić. [przypis edytorski]
30. wreszciem ci dopiekła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: wreszcie ci dopiekłam. [przypis edytorski]
31. radam — forma skrócona od: rada jestem. [przypis edytorski]
32. rychlej — szybciej. [przypis edytorski]
33. rozjaśń — popr.: rozjaśnij; tu: forma skrócona ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]
34. zdradny — dziś popr.: zdradliwy. [przypis edytorski]
35. próżnom niosła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: próżno niosłam; niosłam daremnie. [przypis edytorski]
36. srom (daw.) — wstyd, hańba. [przypis edytorski]
37. zoczyć — zobaczyć. [przypis edytorski]
38. swarzyć się — kłócić się. [przypis edytorski]
39. pono (daw.) — podobno. [przypis edytorski]
40. stawa (daw.) — 3. os. lp: staje. [przypis edytorski]
41. nastawa (daw.) — 3. os. lp: nastaje; nastawać: nalegać, usilnie do czegoś dążyć. [przypis edytorski]
42. jestli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]
43. wieszli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wiesz. [przypis edytorski]
44. mamż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mam. [przypis edytorski]
45. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]
46. prawić (daw.) — opowiadać. [przypis edytorski]
47. baczność — uwaga, ostrożność. [przypis edytorski]
48. posoka — krew. [przypis edytorski]
49. wraz — tu: zaraz, wkrótce. [przypis edytorski]
50. senli to (...) czy jawa — konstrukcja z partykułą -li o funkcji pytajnej; znaczenie: czy to sen czy jawa. [przypis edytorski]
51. śnięż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy śnię. [przypis edytorski]
52. mogęż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mogę. [przypis edytorski]
53. wszędy — wszędzie. [przypis edytorski]
54. czyli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji wzmacniającej; analogiczna do: czyż. [przypis edytorski]
55. mogłemż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mogłem. [przypis edytorski]
56. statek (daw.) — stateczność, umiarkowanie, stałość w uczuciach. [przypis edytorski]
57. z suchegom lądu śledził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: z suchego lądu śledziłem. [przypis edytorski]
58. czyli — konstrukcja z partykułą -li o funkcji wzmacniającej; analogiczna do: czyż. [przypis edytorski]
59. żywie (daw.) — 3. os. lp: żyje. [przypis edytorski]
60. mówiż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mówi. [przypis edytorski]
61. iżem zapomniała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: iż zapomniałam. [przypis edytorski]
62. Czylim (...) podała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika oraz partykułą -li o funkcji wzmacniającej; znaczenie: czyż podałam. [przypis edytorski]
63. mogęż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mogę. [przypis edytorski]
64. niechać (daw.) — tracić. [przypis edytorski]
65. oddecham — dziś popr.: oddycham. [przypis edytorski]
66. zwodny (daw.) — zwodniczy. [przypis edytorski]
67. być powolnym (daw.) — być posłusznym czemu a. komu. [przypis edytorski]
68. młodszyś (...) był — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: byłeś młodszy. [przypis edytorski]
69. brzegiś oczyścił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: oczyściłeś brzegi. [przypis edytorski]
70. monstr — skrócone od: monstrum; potwór. [przypis edytorski]
71. trofej
Darmowe książki «Fedra - Jean Baptiste Racine (czytaj książki online za darmo .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)