Panienka z okienka - Deotyma (darmowa biblioteka internetowa TXT) 📖

dopiero pan wojewoda przypomniał sobie, co należy czynić przy weselnej uczcie. Ujął zatem czarę w obie ogromne ręce, wstał i ogromnym głosem przemówił:

— Dawno to już ludzie mogli dokumentnie observare1611, że najmilszy niebu taki hymen, gdzie się łączy pulchrum cum bellico1612.

Stąd propensja1613 gładkich dziewek do rycerskich mężów. Stąd wdzięczna Cypryda1614 uśmiecha się do srogiego Marsa1615, Stąd i dzisiejsza oblubienica, którą by my dla jej urody chętliwie1616 zwali Pulcherią1617, ale którą dla chrześcijańskiej nabożności mianujemy Krystyną, ślubuje wiarę imci panu rotmistrzowi, na którego wojenne przewagi, mimo jego let1618 wczesnych, nieraz my już z admiracją1619 patrzali. A ile takowe stadła są na rękę niebu, to sama dziś Opatrzność pokazowa1620, kiedy jak ulał w dzień tego hymenu przysyła wieść mirakulozną1621 i jawnym to czyni, jako Pan Bóg, co zawdy lubi krzyże, tak singulare1622 pokrzyżował destynacje1623 tych dwóch sióstr i dwóch braci, że z onego krzyża wyszło im zbawienie. Tandem święcim dubeltowy1624 fest1625. Ciesz się więc dubeltowo, zacna rodzicielko, jako my się cieszymy wołający1626: Niech żyją państwo młodzi!

— Niech żyją! Vivant1627! Vivant! — odkrzyknięto zewsząd.

Kapelmistrz znudzony długą bezczynnością zerwał się wesoło, podniósł pałeczkę i muzykanci urżnęli fanfarę1628 godową1629. Na to hasło tylko czekał z dawna przyczajony puszkarz1630 i wnet pod oknami zaczęto bić z moździerzy.

Po zdrowiu państwa młodych pierwszy drużba wiodący rej1631 między młodzieżą, krępy i czupurny1632 pan Dederko, wstał z podniesionym pucharem.

— A teraz — wykrzyknął — zdrowie drugiej młodej pary, zacnego imci pana Koryckiego, Achilla1633 tej cudownej awantury, i pięknej Marianny czy Hedwigi, a po prawdzie powiedziawszy, nowej Heleny1634, co jęczy uwięziona w gdańskiej Troi! Obyśmy jak najrychlej pili na ich weselu!

— Jak najrychlej! Jak najrychlej! — odkrzyknęli wszyscy i rzucili się ku pani starościnie z kielichami w rękach, z życzeniami na ustach. Kapelmistrz, widząc to poruszenie, dał znak na drugą fanfarę i wnet moździerze znów huknęły.

Pani starościna chciała dziękować słowem i uśmiechem, ale oczy jej łzami nabiegły. Kieliszek, ledwie tknięty, postawiła na powrót i zdławionym głosem odrzekła:

— Oby tylko ta nieboraczka doczekała onego uwolnienia! Oby tymczasem lutry nie zabrały jej w nowy jasyr!

— Nie turbujcie się1635, pani matko — rzekł pan młody, chyląc się do jej kolan i całując jej ręce. — Zaraz jutro ze słonkiem wyjedziem co tchu, co tchu, a nim się lutry opatrzą, już ona u twoich nóg będzie leżała.

Pani starościna uścisnęła głowę synowską, ale nic nie odrzekła.

Za to ledwie usiadł, panna młoda pochyliła się ku niemu i szepnęła mu jakieś tajemnicze słówko.

Usłyszawszy je, pan młody poczerwieniał, zwrócił na małżonkę oczy i odpowiedział głosem, którego wybuchów nie mógł od wzruszenia zupełnie przyciszyć:

— Jakoż to może być, moja panno? Ledwieś mi przysięgła przed ołtarzem, a już mię odpuszczasz od siebie?

Pani starościna, dosłyszawszy te wyrazy, nachyliła się ku młodej parze i spytała z uśmiechem:

— Co to, moje dzieci? Już kłótnia małżeńska? Dalibóg, zaczynacie wczas.

— Ależ, proszę pani matki — odparł żywo pan młody — jakoż to może być? Ona chce, abym jachał nie jutro, jeno zaraz, teraz, tej minuty.

— A tak! — powtórzyła stanowczo panna młoda. — Tej minuty, bo każda minuta czekania dla pani matki to sto lat boleści, każda minuta zwlekania dla naszej Marysi to może jej zguba. Nie grzechże to baraszkować w słodyczach afektu, kiedy tamta jęczy w niewoli? Abo to raz widziano, jako dla jednej uciesznej godziny przegrane były batalie, utracone miasta? Nie! Ja póty nie pozwolę sobie przypiąć małżeńskiego czepca1636, dopóka mój pan małżonek nie sprowadzi tu do nóg pani matce jej prawdziwej córki. Nie pozwolę! Nie! I nie!

Mówiąc to, Krysia mimo woli podniosła głos tętniący spiżowym1637 brzmieniem i dopiero przy ostatnich wyrazach spostrzegła, że cały stół, zaciekawiony tą sprzeczką nowożeńców, zamilkł i przysłuchiwał się jej słowom. Zmieszana, pokraśniała i spuściła zawstydzone oczy.

Ale zamiast wstydu spotkał ją głośny tryumf.

— A to amazonka1638! — ozwało się kilka głosów.

— Rezolutka!

— I abnegatka1639! — ozwały się inne.

A starościna szepnęła ze wzruszeniem:

— Krysiu moja złota, pójdźże, niechże cię uścisnę... Zgadłaś moje ciche desiderium1640... Ach tak, ja bym chciała, aby oni już byli w drodze...

I nadbiegającą Krysię całowała po jej białym velum.

Tymczasem pan wojewoda wołał:

— Mości panie rotmistrzu, nie ma rady! Z takową Rzymianką nie przelewki. Musisz waszmość jachać i zasługować1641 sobie dopiero na koronę szczęścia.

Pan młody wstał i, stuknąwszy o stół pustym kielichem, odpowiedział:

— Teraz tedy, kiedy moja małżonka sama spuszcza mię ze złotej obroży, wolno mi wyznać, że i memu braterskiemu sercu niemniej pilno do wytropienia mojej panny siostry i do naganki1642 na Niemców. Tedy jadę, i to tego momentu1643. Waszmość państwo dalej sobie zdrowi bankietujcie, ja siadam na koń i rżnę do Gdańska.

Wszyscy obecni przyklasnęli. Tylko pani starościna, położywszy dłoń na jego ręku, rzekła z niejakim wahaniem:

— Synku, dobry to ferwor1644, wszelako trzeba nam wiedzieć, czy imci panu Koryckiemu będzie wygodnie tak rychło mój dom opuszczać? Wszak ci on niedawno z konia zsiadł. A co gorzej, niedawno z łoża wstał. Wszak ci on kulą był połupan1645 i jeszcze wygląda jak mizerak. Może by chciał tę jedną noc się wywczasować1646?

Tak nalegała słowami, ale oczy jej, wlepione błagalnie w pana Kazimierza, mówiły co innego. Pan Kazimierz nie potrzebował podniety jej błagań. Zerwał się i krzyknął:

— Ja wywczasować? A toć ja pono i tak oka nie zmrużę, dopóka nie zliberujem1647 panny starościanki. A żebym był i na dwie połówki przełupan, tobym się kazał zszyć różową nicią i siadł nie mieszkając na koń, jak to natychmiast uczynię.

Tu pan Dederko podniósł kielich i zawołał:

— Oto mi godne kawalery! Takich lubię! Zdrowie dwóch zacnych przyszłych szwagrów!

A gdy fanfara przecięła mu dalsze słowa, odwrócił się gniewnie.

— Cicho, muzykusy! Jeszczem nie skończył. Owóż tedy, powiedam, zwyczajna msza jest piękna, ale z asystą piękniejsza. Godziż się i tę nabożną akcję odbywać bez asystencji? Wiem ci ja wprawdzie, że takie dwa Hektory1648 gotowe są zmóc1649 i całą armię, diabłów heretyckich, wszelako sukurs1650 nigdy nie zawadzi. Ja tedy zapisowam się1651 pod chorągiew oprymowanej1652 niewinności i takoż z waszmościami jadę. Kto więcej chce jachać? — zapytał, oglądając się po zgromadzeniu.

— I mnie proszę zapisać! — zawołał jeden z obecnych.

— I mnie!

— I mnie!

— I nas!

Po zliczeniu głosów okazało się, iż jest siedmiu ochotników. Byli to wszystko ludzie młodzi, niezwiązani żadnym rodzinnym obowiązkiem, wszyscy dorodni, chciwi rzeczy niezwykłych, a zwłaszcza miłosnych; toteż i ta wyprawa pociągnęła ich swoją rycerską cechą.

Wszyscy jak stali, razem ze swymi dwoma przywódcami, przypadli do kolan pani starościny, prosząc o błogosławieństwo na drogę. Ta ich w kolej1653 polecała Panu Bogu i dziękowała za współczucie okazane jej dziecięciu.

Na ten widok całe towarzystwo zamilkło z namaszczeniem, a potem ruszyło się od stołu, aby odjeżdżających żegnać i przeprowadzać.

Nim jednak opuszczono salę, jeden z ochotników zawołał:

— Mości panowie! Wracajcież! Uczyńcie jeszcze koło i złóżmy consilium bellicum1654, co robić i jak robić. Bo kampania bez planu diabła warta.

— Za pozwoleniem — odparł pan młody. — To już ostawmy imci panu Koryckiemu. Wszystko, co ten zacny kawaler uczynił dla mojej panny siostry, daje mu prawo do buławy1655. Niechże więc on obmyśli nam cały plan kampanii, a ja pierwszy idę pod rozkazy naszego hetmana.

— Panowie bracia, zmiłujcie się! — krzyknął pan Dederko. — Po co tu plany? Po co tu consilia? Zrobim zajazd na dom onego majstra, jemu łeb ukręcim, czeladników powywieszamy, panną starościankę na koń i skończona kampania.

— O! Co tak, to nie! — przerwała żywo pani starościna. — Waszmoście chyba nie macie Boga w sercu? Jakoż to? Chcecie odbierać żywot człowiekowi, co Marysię uchronił od pogan? Boć tak czy owak, zawdyć1656 on ją uchronił i na swoim sumpcie1657 chował. Władku, słuchaj: róbcie rzecz politycznie. Co prawda, Szwab i luter, i srogi na nią ciemiężyciel, a wżdy jeśli można odbić Marysię bez rozlewu krwi, to będzie mi lżej na sumnieniu.

Tu ozwał się pan Kazimierz:

— Gdybym słuchał jeno głosów afektu i słusznej kolerii1658, trzymałbym z imci panem Dederką. Ale tu pono pani starościna przemówiła i jako pobożna niewiasta, i jako mądry statysta1659. Bo dom onego majstra, mości panowie, to nie dworek na wsi, co go można rozrzucić i spalić, i pojachać sobie het z wiktorią. Tam cała respublika gdańska przyjdzie majstrowi na odsiecz, a ten Gdańsk to bestia harda, co nieraz i królowi jegomości do oczu skakała. Tedy, kto tam chce wygrać, niech ma za sobą senat miejski. Póki ja, człek obcy, chciałem onemu tutorowi1660 odebrać jego pupilkę1661, a słuszniej mówiąc, wiktymę, to te wszystkie łyczkowe1662 senatory, a jego piwne koleżki, były za nim i głupie ich prawo było za nim. Ale jak imci pan Władysław Nałęcz stawi się in persona1663 po swoję rodzonę1664, to będą musieli z jenszej beczki pociągnąć, żeby tam diabła zjedli1665, to z jenszej. Tylko niech pan starościc weźmie wszystkie potrzebne pargaminy1666, aby mógł dowieść jasno, jak na dłoni, że jest z niego prawdziwy pan starościc, i niechaj weźmie ów szkaplirz z pisaniem, aby dowiódł, że panna Hedwiga jest prawa1667 starościanka. Pójdziem do burmistrzów i wszystko to zaświadczym, a wonczas już nie my, jeno sam urząd miejski weźmie pannę starościankę za rękę i solenniter1668 odda ją familii.

— Wszystko to pięknie, ale jakoś pachnie mi jurystą1669 — ofuknął się pan Dederko. — A jeśli też Niemiec uparciuch, nie bacząc na żadne pargaminy ani urzęda, powie: „Nie oddam panny” i zacznie się bronić kułakiem1670, to co?

— Ano, to wtedy może przyjść do szabelek, ja nie od tego, mości panie — odparł, zaciskając pięść, pan Kazimierz.

— Panno Najświętsza! Nie irytujcie Szwaba! — wołała starościna. — On gotów jeszcze na złość wam zabić tę niebogę...

— Nie, matuchno, nie damy jej zabić, weźmiem się do rzeczy politycznie — zapewnił pan rotmistrz i, raz jeszcze ucałowawszy ręce matki, sunął co żywo do skarbczyka dla wyszukania potrzebnych dokumentów.

Zaraz też mężczyźni rozbiegli się po domu, ci dla nawoływania służby, tamci dla zbierania podróżnych manatków. Niewiasty obsiadły starościnę i cieszyły ją wesołymi nadziejami. Tylko panny popłakiwały po kątach z żalu, że je ominie cała noc tańców i zabawy, a zwłaszcza owe oczepiny1671, przy których niejedna obiecywała sobie, że poszuka szczęśliwej wróżby i pierwsza skoczy do zydla opróżnionego przez Krysię.

Ale Krysia w tej chwili czym innym była zajęta. Skinęła na brata. Po krótkiej naradzie przeszli do alkierza1672, dobyli z kantorka inkaust1673, pióra, papier i pan Kazimierz machnął list do ojca. List był króciuchny i bezładny, ale ognisty jak dusza piszącego. Uwiadamiał on w nim tylko z uniesieniem o cudownym odnalezieniu Krysi, a następnie składał prośby tak od córki, jak od pani starościny, aby pan miecznik raczył zjechać do nich co najprędzej, bo Krysia nie może teraz odstąpić swojej chorej dobrodziejki, a chciałaby tej godziny paść do nóg ojcowskich. O sobie mało wspomniał, przepraszał tylko, że nie jedzie naprzeciw dobrodzieja, gdyż musi pędem wracać do Gdańska, gdzie ma się rozstrzygnąć całe jego szczęście.

Ze swoim grubym i zamaszystym pismem pan Kazimierz prędko doleciał do końca drugiej stronicy. Wtedy Krysia, czytająca przez jego ramię, ozwała się:

— Dosyć, dosyć, panie bracie. Ostawcież i dla mnie kęsek miejsca, niechże i ja wypiszę moje submisje1674 i nowe molestacje1675 o rychłe, da Bóg, zjachanie do nas. Ach, jak pomyślę, że mam obaczyć oćca rodzonego, to aż mi w piersiach coś kołacze! Jeszcze waszmość wypisz na wierzchu, i to długo, i szeroko, gdzie jest owa Czarnorudka. A jak oświtnie, zaraz całe to pisanie oddam panu rękodajnemu. On z panią starościną bywał ongi w tamtych stroniech1676, a przy tym z niego taki mądral, że co chce i kogo chce, choćby pod ziemią, wynajdzie. Skończone, dobrze? No, teraz jeszcze raz się uściskajmy, a potem na łeb na szyję lećcie po tę biedną Marysię. Już ja dosyć długo zabierałam w tym domu jej miejsce, niechże i ona dostanie swój talerz łakoci.

Już też na gwałt przywoływano pana