Potop - Henryk Sienkiewicz (biblioteka .txt) 📖
Krótki opis książki:
Potop to druga część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w lata 1655–1657, pierwsze dwa lata potopu szwedzkiego. Główny bohater to Andrzej Kmicic, młody chorąży, warchoł i hulaka. Ma poślubić — zgodnie z testamentem jej dziadka — Aleksandrę Billewiczównę. Dziewczynie nie podoba się charakter narzeczonego oraz fakt, że Kmicic opowiada się za Radziwiłłami, popierającymi Szwedów. Pod zmienionym nazwiskiem próbuje zrehabilitować się w walce. Sienkiewicz znów usiłuje ukazać Polakom waleczność ich przodków, przypomnieć momenty w historii, które powinny pobudzać do patriotyzmu i niepoddawania się zaborcom. Fakty historyczne przeplatają się z fabularną fikcją, a postaci rzeczywiste z nierzeczywistymi.
Potop ukazywał się w odcinkach w „Czasie”, „Słowie” i „Kurierze Poznańskim” w latach 1884–1886. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1886 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Potop - Henryk Sienkiewicz (biblioteka .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
tam, tutaj. [przypis edytorski]
2095. kulbaka — wysokie siodło. [przypis edytorski]
2096. nowenna — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni. [przypis edytorski]
2097. krotofila a. krotochwila (starop.) — żart. [przypis edytorski]
2098. Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) — rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667), o której Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską; kariera Chowańskiego zaniepokoiła w końcu dwór carski do tego stopnia, że został ogłoszony buntownikiem i ścięty wraz z synem, co stało się powodem buntu wojskowego, a w XIX w. tematem opery Modesta Musorgskiego Chowańszczyzna. [przypis edytorski]
2099. dobrudzcy ordyńcy — dobrudzcy Tatarzy, orda tatarska z zachodu, z terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis edytorski]
2100. Te Deum laudamus (łac.) — Ciebie Boga wysławiamy; hymn kościelny, śpiewany przy szczególnie uroczystych okazjach. [przypis edytorski]
2101. dryjakiew — driakiew, używany w medycynie ludowej uniwersalny lek roślinny, złożony m.in. z cynamonu, imbiru, dziurawca, miodu, mięsa żmii, ziemi z Lemnos, często z dodatkiem opium; tu: środek odurzający. [przypis edytorski]
2102. po harapie — po sprawie, dokonane; harap — bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie; por. przysł.: jak z bicza strzelił. [przypis edytorski]
2103. Wołoszka — Maria Lupu, wdowa po księciu Januszu Radziwille, córka hospodara mołdawskiego, Wasyla (Bazylego) Lupu, w 1653 r. pozbawionego tronu przez władcę sąsiedniej Wołoszczyzny (siostra Marii, Roksana, była synową Bohdana Chmielnickiego). [przypis edytorski]
2104. pasierbica — Anna Maria Radziwiłłówna (1640–1667), córka Janusza Radziwiłła i Katarzyny Potockiej, od 1665 r. żona Bogusława Radziwiłła. [przypis edytorski]
2105. fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
2106. statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba niebędąca aktorem, a występująca w filmie lub sztuce teatralnej w roli podrzędnej). [przypis edytorski]
2107. Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
2108. koleśno — kolasami, karetami. [przypis edytorski]
2109. wniosła za nim instancję — wstawiła się za nim. [przypis edytorski]
2110. Ludwika Maria Gonzaga de Nevers (1611–1667) — księżniczka mantuańska, królowa Polski, żona dwóch polskich królów: Władysława IV i Jana II Kazimierza. [przypis edytorski]
2111. kondycja — tu: pozycja społeczna. [przypis edytorski]
2112. stryj — Janusz (1612–1655) i Bogusław (1620–1669) byli braćmi stryjecznymi, tu słowo „stryj” podkreśla być może różnicę wieku i opiekuńczy stosunek Janusza do Bogusława. [przypis edytorski]
2113. zali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
2114. moderacja (z łac.) — umiarkowanie, wstrzemięźliwość. [przypis edytorski]
2115. jurgieltnik (z niem. Jahrgeld: coroczna wypłata) — tu: najemnik (w innych przypadkach: urzędnik skorumpowany przez obce państwo). [przypis edytorski]
2116. zalterowan (z łac.) — wzburzony, zdenerwowany. [przypis edytorski]
2117. salwować (z łac.) — ratować. [przypis edytorski]
2118. Bóg Cię z dzieciątkiem salwował od Herodowej złości — modlitwa do Matki Boskiej, wspominająca wydarzenia związane z ucieczką Maryi i Józefa z nowo narodzonym Jezusem do Egiptu, opisane w Biblii; wybór właśnie maryjnej modlitwy jest znaczący, kiedy prześladowcą Oleńki okazuje się wyznawca kalwinizmu, negującego kult maryjny. [przypis edytorski]
2119. przezpieczność (daw.) — bezpieczeństwo. [przypis edytorski]
2120. kałamaszka — odkryty jednokonny pojazd czterokołowy bez resorów, używany na Kresach w XVII i XVIII w. Drewniane koła osadzone były na drewnianej osi, którą smarowano mazią w celu zmniejszenia oporów. [przypis edytorski]
2121. Mea culpa, mea maxima culpa (łac.) — moja wina, moja bardzo wielka wina. [przypis edytorski]
2122. Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) — rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667), o której Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską; kariera Chowańskiego zaniepokoiła w końcu dwór carski do tego stopnia, że został ogłoszony buntownikiem i ścięty wraz z synem, co stało się powodem buntu wojskowego, a w XIX w. tematem opery Modesta Musorgskiego Chowańszczyzna. [przypis edytorski]
2123. Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
2124. infamis (łac.) — banita, człowiek pozbawiony honoru i wyjęty spod prawa. [przypis edytorski]
2125. pieńka — konopie. [przypis edytorski]
2126. intrata — zysk z posiadłości ziemskiej. [przypis edytorski]
2127. siła (daw.) — dużo, wiele. [przypis edytorski]
2128. regalista — rojalista, zwolennik króla. [przypis edytorski]
2129. supir (z fr. soupir) — westchnienie. [przypis edytorski]
2130. delineo, delineare (łac.) — narysować. [przypis edytorski]
2131. jasyr — niewola tatarska. [przypis edytorski]
2132. oprymować (z łac.) — uciskać. [przypis edytorski]
2133. skrupuły (z łac.) — wyrzuty sumienia, wątpliwości. [przypis edytorski]
2134. konstelacje — układ gwiazd. [przypis edytorski]
2135. chasa — banda, zbrojny tłum. [przypis edytorski]
2136. alteracja (z łac.) — zdenerwowanie, wzburzenie. [przypis edytorski]
2137. Jowisz (mit. rzym.) — najwyższe bóstwo rzymskiego panteonu, odpowiednik gr. Zeusa; wiele mitów opowiada o jego miłosnych podbojach i licznym potomstwie. [przypis edytorski]
2138. malowany — tu: pozorny, udawany. [przypis edytorski]
2139. w Prusiech — dziś popr. forma Ms.: w Prusach. [przypis edytorski]
2140. rewokować (łac. revoco, revocare: odwoływać) — nawrócić się. [przypis edytorski]
2141. Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
2142. crescite et multiplicamini (łac.) — rośnijcie i rozmnażajcie się. [przypis edytorski]
2143. kontentacja (z łac.) — zadowolenie; tu: nagroda, zadośćuczynienie. [przypis edytorski]
2144. intercyza — umowa przedślubna. [przypis edytorski]
2145. mea culpa (łac.) — moja wina. [przypis edytorski]
2146. kontentacja (z łac.) — zadowolenie; tu: nagroda, zadośćuczynienie. [przypis edytorski]
2147. kondycja (z łac.) — warunek. [przypis edytorski]
2148. respons (z łac.) — odpowiedź. [przypis edytorski]
2149. odzyszczesz — dziś popr. forma 2.os. lp cz.przysz.: odzyskasz. [przypis edytorski]
2150. Leander i Hero (mit. gr.) — mityczni kochankowie. Hero była kapłanką Afrodyty w Sestos nad Hellespontem (dziś Dardanele, cieśnina u zach. wybrzeży Turcji, łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara), a Leander każdej nocy przepływał do niej z drugiego brzegu cieśniny, prowadzony światłem lampki w oknie ukochanej. Pewnej nocy wiatr zgasił lampkę i Leander utonął, a Hero popełniła samobójstwo, rzucając się z wieży do morza. [przypis edytorski]
2151. sklep — piwnica, lochy. [przypis edytorski]
2152. cum omnibus titulis (łac.) — ze wszystkimi tytułami. [przypis edytorski]
2153. zali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
2154. primo voto (łac.) — w pierwszym małżeństwie. [przypis edytorski]
2155. błaźnica (daw., reg.) — pieszczotliwie: młódka, panienka. [przypis edytorski]
2156. Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
2157. inwidia (z łac.) — zazdrość, zawiść. [przypis edytorski]
2158. admiracja (z łac.) — podziw, uwielbienie. [przypis edytorski]
2159. hic mulier (łac.: ten kobieta) — mężna, wojownicza kobieta, herod-baba. [przypis edytorski]
2160. de domo (łac.) — z domu. [przypis edytorski]
2161. abominacja (z łac.) — wstręt, odraza, obrzydzenie. [przypis edytorski]
2162. Mazarin, Jules (1602–1661) — własc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]
2163. odium (łac.) — nienawiść, niechęć. [przypis edytorski]
2164. nec Hercules contra plures (łac.) — nawet Herkules na nic przeciw wielu. [przypis edytorski]
2165. statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba występująca w filmie lub sztuce teatralnej w podrzędnej roli). [przypis edytorski]
2166. cursus (łac.) — przebieg. [przypis edytorski]
2167. pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie. Przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania. [przypis edytorski]
2168. consentior, consentire (łac.) — zgadzam się. [przypis edytorski]
2169. mamli (daw.) — czy mam. [przypis edytorski]
2170. Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie na męża przez 20 lat. [przypis edytorski]
2171. statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba występująca w filmie lub sztuce teatralnej w podrzędnej roli). [przypis edytorski]
2172. konfident (daw., z łac.) — tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać (dziś: donosiciel). [przypis edytorski]
2173. formaliter (łac.) — formalnie, legalnie. [przypis edytorski]
2174. intercyza — umowa przedślubna. [przypis edytorski]
2175. wiano — posag. [przypis edytorski]
2176. Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
2177. wojłok (z tur.) — filc, gruby materiał ze zbitej wełny; tu: miękkie kapcie. [przypis edytorski]
2178. rajfur — stręczyciel. [przypis edytorski]
2179. hippocentaur (z gr.) — centaur, w mit. gr. pół koń, pół człowiek; tu przydomek, oznaczający jeźdźców tak dobrych, jakby zrośniętych z wierzchowcem. [przypis edytorski]
2180. Chimera (mit. gr.) — potwór ziejący ogniem, z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]
2181. impedimentum (łac.) — przeszkoda, kłopot. [przypis edytorski]
2182. któren — dziś popr. który. [przypis edytorski]
2183. podrwić głową — źle coś obmyślić. [przypis edytorski]
2184. papista — katolik, zwolennik papieża. [przypis edytorski]
2185. semen — Kozak. [przypis edytorski]
2186. ze Szwedy — dziś popr. forma N. lm: ze Szwedami. [przypis edytorski]
2187. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis edytorski]
2188. siła (daw.) — dużo, wiele. [przypis edytorski]
2189. akomodować (z łac.: przystosować) — tu: przypodobać się, dogadzać. [przypis edytorski]
2190. intrata — dochód z dóbr ziemskich, pożytek. [przypis edytorski]
2191. eks-kardynał w koronie — król Jan Kazimierz, po dwóch latach nowicjatu w zakonie jezuitów, mimo braku święceń kapłańskich w 1646 r. został mianowany przez papieża kardynałem. Zrezygnował z tej godności, kiedy został królem i poślubił wdowę po bracie, królową Marię Ludwikę Gonzagę. [przypis edytorski]
2192. Dalila nie obcięła włosów Samsonowi — Samson (XII w. p.n.e.), opisany w Biblii bohater izraelski, walczący z Filistynami, został obdarzony przez Boga niezwykła siłą, zaklętą w jego długich włosach. Jego kochanka Dalila, przekupiona przez wrogów, ostrzygła go i bezsilnego wydała Filistynom. Po długiej niewoli Samson, odzyskawszy część siły, zdołał zburzyć filary w budynku, w którym był więziony, grzebiąc pod gruzami siebie i wielu wrogów. [przypis edytorski]
2193. jurgieltnik (z niem. Jahrgeld: coroczna wypłata) — oficer lub urzędnik opłacany przez obce państwo (lub korumpowany przez kogoś innego stałą pensją). [przypis edytorski]
2194. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis edytorski]
2195. ciwun (reg.) — urzędnik, zarządca. [przypis edytorski]
2196. Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur (łac.) — W zgodzie małe rzeczy wzrastają, w niezgodzie nawet największe upadają; cytat z pism rzymskiego historyka Salustiusza (86–34 p.n.e.). [przypis edytorski]
2197. fatum (łac.) — los, zrządzenie losu, przeznaczenie; tu M. lm fata: losy. [przypis edytorski]
2198. amicycja (z łac.) — przyjaźń. [przypis edytorski]
2199. wyekskuzować (z łac. excuso, excusare) — wytłumaczyć, usprawiedliwić. [przypis edytorski]
2200. skrypt — skrypt dłużny, dokument wystawiony przez dłużnika, zawierający potwierdzenie zaciągniętego długu i zobowiązanie do jego zwrotu. [przypis edytorski]
2201. konfident (z łac., daw.) — tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać, powiernik (dziś: donosiciel). [przypis edytorski]
2202. jurgieltnik (z niem. Jahrgeld: coroczna wypłata) — oficer lub
Darmowe książki «Potop - Henryk Sienkiewicz (biblioteka .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)