Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖

class="foreign-word">zaparty (daw.) — zamknięty. [przypis edytorski]

712. sąsiady — dziś popr. forma B. lm: sąsiadów. [przypis edytorski]

713. niemieckich Zakon wojowników — Krzyżacy lub kawalerowie mieczowi (templariusze z Rygi). [przypis edytorski]

714. Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. Liwóm — dziś popr. pisownia: Liwom. [przypis edytorski]

715. Kuronowie a. Kurowie — bałtycki lud, zamieszkujący Kurlandię (dziś płd.-zach. część Łotwy). Kuronóm — dziś popr. forma C. lm: Kuronom. [przypis edytorski]

716. krésa — kreska; tu: szrama, rysa. [przypis edytorski]

717. kiem (z litew. kaimas) — wieś. [przypis edytorski]

718. Jaćwieże, dziś Jaćwingowie — lud bałtycki, zamieszkujący w średniowieczu tereny między Niemnem a Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (dziś terytorium płd.-zach. Litwy i polskiej Suwalszczyzny). [przypis edytorski]

719. Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]

720. zabywać (daw.) — zapominać. [przypis edytorski]

721. Litwinóm — dziś popr. forma C. lm: Litwinom. [przypis edytorski]

722. Pińsk — miasto położone u ujścia rzeki Piny do Prypeci, w płd.-zach. części dzisiejszej Białorusi; od 1241 r. było stolicą diecezji prawosławnej. [przypis edytorski]

723. Mozyr, dziś pol. Mozyrz, brus. Мазыр — miasto położone nad Prypecią, w płd. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

724. Siewierz — Nowogród Siewierski, miasto nad Desną, w płd.-zach. części dzisiejszej Ukrainy. [przypis edytorski]

725. Czerniechow, właśc. Czernihów, ukr. Чернігів — miasto nad Desną, w płn. części dzisiejszej Ukrainy. Jedno z najdawniejszych miast na Rusi, już w końcu X w. było siedzibą biskupa prawosławnego. [przypis edytorski]

726. grodóm — dziś popr. forma C. lm: grodom. [przypis edytorski]

727. zaborole — palisada. [przypis edytorski]

728. kniaziu — dziś popr. forma C. lp: kniaziowi. [przypis edytorski]

729. xiążęcy — dziś popr. pisownia: książęcy. [przypis edytorski]

730. królik — tu: lokalny władca, król małego państewka. [przypis edytorski]

731. pożyć — tu: pokonać. [przypis edytorski]

732. posłańce — dziś popr. forma M. lm: posłańcy. [przypis edytorski]

733. horodyszcze (z rus.) — grodzisko, miejsce warowne; horodyszczów — dziś popr. forma D. lm: horodyszcz. [przypis edytorski]

734. dań (daw.) — danina. [przypis edytorski]

735. stradać (daw.) — stracić. [przypis edytorski]

736. Ruscy — tu: wschodni Słowianie, poddani książąt ruskich (halickich, kijowskich i in.), przodkowie dzisiejszych Ukraińców, Białorusinów i Rosjan. [przypis edytorski]

737. Lew z Włodzimiérza, właśc. Lew Halicki a. Lew Daniłowicz (ok. 1228 – ok. 1301) — książę halicko-włodzimierski, syn Daniela Halickiego. [przypis edytorski]

738. Światosław II Jarosławowicz (1027–1076) — książę czernihowski, od 1073 r. wielki książę Rusi Kijowskiej. [przypis edytorski]

739. Moguły (daw.) — dziś: Mongołowie; tu chodzi najprawdopodobniej o Tatarów. [przypis edytorski]

740. bojar — szlachcic, rycerz. [przypis edytorski]

741. jastrzębióm i krukóm — dziś popr. pisownia: jastrzębiom i krukom. [przypis edytorski]

742. trupy ruskiemi — dziś popr. forma N. lm: ruskimi trupami. [przypis edytorski]

743. spłókać — dziś popr. pisownia: spłukać. [przypis edytorski]

744. Białe Morze (trad. litew.) — tu: Bałtyk. [przypis edytorski]

745. Alexander kniaź, właśc. Aleksander Newski (1220–1263) — książę Nowogrodu Wielkiego i wielki książę Włodzimierza, święty kościoła prawosławnego. Wsławił się zwycięskimi walkami ze Szwedami, niemieckimi kawalerami mieczowymi i Litwinami. Przed śmiercią został mnichem. [przypis edytorski]

746. odwetować (daw.) — odbić (coś komuś), odegrać się (na kimś za coś), zemścić się, odpłacić (komuś za coś). [przypis edytorski]

747. połon (daw., z rus.) — niewola. [przypis edytorski]

748. skot (daw.) — bydło. [przypis edytorski]

749. posły — dziś popr. forma M. lm: posłowie. [przypis edytorski]

750. łyka — pęta, sznury roślinne do krępowania więźniów. [przypis edytorski]

751. bojaróm — dziś popr. forma C. lm: bojarom. [przypis edytorski]

752. błoty czarnemi i ciemnemi bory — dziś popr. forma N. lm: czarnymi błotami i ciemnymi borami. [przypis edytorski]

753. karwilis (z litew.) — miesiąc kwiecień, po litew. karvelis to jedna ze starych nazw kwietnia. [przypis edytorski]

754. sargas (litew.) — strażnik. [przypis edytorski]

755. któren — dziś popr.: który. [przypis edytorski]

756. rozdjąć — rozewrzeć, otworzyć. [przypis edytorski]

757. Budintoj (mit. litew.) — bóstwo czuwania, opieki, straży. [przypis edytorski]

758. Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

759. numa (z litew.) — chata; numów — dziś popr. forma D. lm r.ż.: num. [przypis edytorski]

760. skoro (tu daw.) — szybko, pospiesznie, energicznie. [przypis edytorski]

761. szyty — tu: wyszywany, haftowany. [przypis edytorski]

762. Romnowe, częściej Romowe, litew. Romovė — miejsce kultu pogańskich Bałtów, gdzie pośrodku stał wielki dąb z wyobrażeniami trzech najważniejszych bogów; siedziba Krewe. Takich miejsc było na terenie Prus i Litwy kilka. [przypis edytorski]

763. usty — dziś popr. forma N.: ustami. [przypis edytorski]

764. kapłanu — dziś popr. forma C. lp: kapłanowi. [przypis edytorski]

765. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

766. zaborole — palisada. [przypis edytorski]

767. nareście — dziś popr. pisownia: nareszcie. [przypis edytorski]

768. z kilką sługami — dziś: z kilkoma sługami. [przypis edytorski]

769. xiężyc — dziś popr. pisownia: księżyc. [przypis edytorski]

770. przepłyli — dziś popr. forma: przepłynęli. [przypis edytorski]

771. Bogóm — dziś popr. forma C. lm: Bogom. [przypis edytorski]

772. sigonota — zielarz. [przypis edytorski]

773. zczerniały — dziś popr. pisownia: sczerniały. [przypis edytorski]

774. wykowany (daw.) — wykuty. [przypis edytorski]

775. krasnemi barwy — dziś popr. forma N. lm: krasnymi barwami; krasny (daw.) — czerwony; jaskrawy; piękny. [przypis edytorski]

776. xiążęcy — dziś popr. pisownia: książęcy. [przypis edytorski]

777. sześciorą — sześciorgiem; sześcioma. [przypis edytorski]

778. z piersiami siedmią — z siedmioma piersiami. [przypis edytorski]

779. siedm — dziś: siedem. [przypis edytorski]

780. Auszlawis (mit. litew. Aušlavis) — bóg lekarzy i leczenia. [przypis edytorski]

781. Brekszta (mit. litew.) — bóstwo snu. [przypis autorski]

782. widział Mindows — Sen ten jest przepowiednią dalszych wypadków z panowania Mindowsa. [przypis autorski]

783. Ragana (mit. litew.) — tu: bóstwo drzewa. [przypis edytorski]

784. najgrawać — dziś popr.: naigrawać się (z kogoś a. z czegoś), tj. wyśmiewać (kogoś, coś), wyśmiewać się (z kogoś, z czegoś), szydzić. [przypis edytorski]

785. ćma (tu daw.) — wielka ilość, tłum. [przypis edytorski]

786. ócz — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]

787. Kaukie (mit. litew.) — straszydła nocne. [przypis autorski]

788. Gajła — jędza. [przypis autorski]

789. Poklus (w mit. litew. Pikuolis) — bóg podziemi, bóg zemsty. [przypis edytorski]

790. otrok (daw.) — dziecko, chłopiec. [przypis edytorski]

791. tentent — dziś popr. pisownia: tętent. [przypis edytorski]

792. meszka — tu: niedźwiedź. [przypis edytorski]

793. szerść — dziś popr.: sierść. [przypis edytorski]

794. gałka — tu: kawka. [przypis edytorski]

795. sokoł — dziś popr. pisownia: sokół. [przypis edytorski]

796. łowóm — dziś popr. forma C. lm: łowom. [przypis edytorski]

797. zkąd — dziś popr. pisownia: skąd. [przypis edytorski]

798. łowiec — dziś: łowca, myśliwy. [przypis edytorski]

799. meszka — tu: niedźwiedź. [przypis edytorski]

800. wiatróm — dziś popr. forma C. lm: wiatrom. [przypis edytorski]

801. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

802. męzki — dziś popr. pisownia: męski. [przypis edytorski]

803. Bojan a. Bajan — pieśniarz i wieszcz wzmiankowany w średniowiecznej ruskiej kronice Słowo o wyprawie Igora; tu: wielki poeta, wieszcz. [przypis edytorski]

804. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

805. uciecze — dziś popr. forma: ucieknie. [przypis edytorski]

806. Miedziojna (litew. Medeina) — bogini lasów. [przypis edytorski]

807. męzki — dziś popr. pisownia: męski. [przypis edytorski]

808. wałunda (z litew.) — godzina. [przypis autorski]

809. ku lasu — dziś popr. forma C. lp: ku lasowi. [przypis edytorski]

810. numa (z litew.) — chata; numów — dziś popr. forma D. lm r.ż.: num. [przypis edytorski]

811. sokoł — dziś popr. pisownia: sokół. [przypis edytorski]

812. xiężna — dziś popr. pisownia: księżna. [przypis edytorski]

813. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

814. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

815. usty — dziś popr. forma N.: ustami. [przypis edytorski]

816. zkąd — dziś popr. pisownia: skąd. [przypis edytorski]

817. oczóm — dziś popr. forma C. lm: oczom. [przypis edytorski]

818. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

819. lietaury (z gr. polytauréa) — bębny, kotły. [przypis edytorski]

820. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

821. Poklus (w mit. litew. Pikuolis) — bóg podziemi, bóg zemsty; mary z Poklusa otchłani — duchy zmarłych, dręczone w podziemnym świecie, którym władał Poklus. [przypis edytorski]

822. siedm — dziś: siedem. [przypis edytorski]

823. więzy złotemi — dziś popr. forma N. lm: więzami złotymi (tj. pieniędzmi, zależnością finansową). [przypis edytorski]

824. pożyć — tu: pokonać. [przypis edytorski]

825. sprobować — dziś popr. pisownia: spróbować. [przypis edytorski]

826. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

827. synowiec (daw.) — bratanek. [przypis edytorski]

828. xięztwo — dziś popr. pisownia: księstwo. [przypis edytorski]

829. Mindowsu — dziś popr. forma C. od imienia Mindows: Mindowsowi. [przypis edytorski]

830. bojar — szlachcic, rycerz; tu: dworzanin, poseł. [przypis edytorski]

831. mogulski — dziś: mongolski; tu najprawdopodobniej: tatarski. [przypis edytorski]

832. Tatar — dziś popr. forma D. lm: Tatarów. [przypis edytorski]

833. otrok (daw.) — chłopiec; tu: młodzieniec, wojownik. [przypis edytorski]

834. Połock — miasto u ujścia rzeki Połoty do Dźwiny, dziś w płn. części Białorusi. Warownia wspomniana w dokumentach od IX w., w średniowieczu stanowiła stolicę oddzielnego księstwa i silny ośrodek prawosławny. [przypis edytorski]

835. Smoleńsk — miasto nad Dnieprem, w zach. części dzisiejszej Rosji. [przypis edytorski]

836. Drucko, właśc. Druck — dziś wieś Drucak (Друцак) na Białorusi (pomiędzy Mohylewem a Orszą), w średniowieczu warowny gród, siedziba książąt Druckich. [przypis edytorski]

837. Ruś — tu: Rusini, mieszkańcy Rusi. [przypis edytorski]

838. związki — dziś popr. forma N. lm: związkami. [przypis edytorski]

839. tryzna — stypa, obrzędowa uczta na cześć zmarłego. [przypis edytorski]

840. Daniłło, pol. Daniel I Romanowicz Halicki (ukr. Данило Романович) (1201–1264) — władca Rusi Halicko-Wołyńskiej. [przypis edytorski]

841. pomściémy — dziś popr. forma: pomścimy. [przypis edytorski]

842. Inflanty — kraina historyczna na terytorium dzisiejszej Łotwy i Estonii, pozostająca w późnym średniowieczu pod władzą niemieckiego zakonu kawalerów mieczowych, założonego w oparciu o regułę