Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖

edytorski]

980. ludzióm, orężóm, muróm — dziś popr. forma C. lm: ludziom, orężom, murom. [przypis edytorski]

981. marszczek — zmarszczka, nierówność. [przypis edytorski]

982. inszy (daw.) — inny. [przypis edytorski]

983. błony — dziś popr. forma N. lm: błonami; dawniej, zamiast szkła, w okna wstawiano przejrzyste błony zrobione z pęcherzy pławnych ryb. Produkcja szkła okiennego została udoskonalona w XIV w. (sto lat po opisywanych tu wydarzeniach), ale jeszcze do XIX w. szyby w oknach stanowiły towar luksusowy. [przypis edytorski]

984. kędy (daw.) — dokąd, którędy; tu: tam gdzie. [przypis edytorski]

985. widno jak w polu — jasno jak na otwartej przestrzeni, dzięki oknom wpuszczającym światło dzienne do pomieszczenia. [przypis edytorski]

986. bałwan — tu: bożek, rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]

987. kraju — dziś popr. forma C. lp: krajowi. [przypis edytorski]

988. słowy — dziś popr. forma N. lm: słowami. [przypis edytorski]

989. mistrzu — dziś popr. forma C. lp: mistrzowi. [przypis edytorski]

990. białozor, dziś białozór — duży ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, dziś gatunek zagrożony. [przypis edytorski]

991. krucy — dziś popr. forma M. lm: kruki. [przypis edytorski]

992. czyli — tu daw.: czy, czy też. [przypis edytorski]

993. drużba — tu : towarzystwo, drużyna, orszak. [przypis edytorski]

994. sługóm — dziś popr. forma C. lm: sługom. [przypis edytorski]

995. sciskać — dziś popr. pisownia: ściskać. [przypis edytorski]

996. sprzymierzeńce — dziś popr. forma M. lm: sprzymierzeńcy. [przypis edytorski]

997. z pogany — dziś popr. forma N. lm: z poganami. [przypis edytorski]

998. drużyć (daw.) — przyjaźnić się. [przypis edytorski]

999. zbawić — dziś: pozbawić. [przypis edytorski]

1000. sciskać — dziś popr. pisownia: ściskać. [przypis edytorski]

1001. z czemeśmy przyszli (daw.) — z czym przyszliśmy. [przypis edytorski]

1002. w Prusiech — dziś popr. forma: w Prusach. [przypis edytorski]

1003. z ojcy — dziś popr. forma N. lm: z ojcami. [przypis edytorski]

1004. ztamtąd — dziś popr. pisownia: stamtąd. [przypis edytorski]

1005. swoje Bogi — dziś popr. forma B. lm: swoich bogów. [przypis edytorski]

1006. Poklus (w mit. litew. Pikuolis) — bóg podziemi, bóg zemsty. [przypis edytorski]

1007. Pragaras (mit. litew.) — Piekło, otchłań. [przypis edytorski]

1008. Christjan — dziś popr. pisownia: Chrystian (polska norma ortograficzna) a. Christian (jeśli nosiciel imienia jest np. Niemcem, jak w tym wypadku). Pierwowzorem tej postaci mógł być Christian z Oliwy (1180–1245), mnich cysterski, który przebywał w niewoli u pogańskich Prusów, a po uwolnieniu został biskupem chełmińskim. Faktycznie Mendoga chrzcił i koronował następca Christiana, Heidenryk. [przypis edytorski]

1009. xiężna — dziś popr. pisownia: księżna. [przypis edytorski]

1010. chrześcijańskiemu — tu w źródle pisownia: Chrześcjańskiemu, będąca próbą zapisu wymowy czterosylabowej: chrześć-jań-skie-mu, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1011. niepożyty (daw.) — niezwyciężony. [przypis edytorski]

1012. ręki ludzkiemi — dziś popr. forma N. lm: rękami ludzkimi. [przypis edytorski]

1013. Włodzimiérz, właśc. Włodzimierz I Wielki (zm. 1015) — wnuk księżnej Olgi (890–969), książę kijowski, święty prawosławny i katolicki. [przypis edytorski]

1014. król Mieczysław — Mieszko I (zm. 992), książę Polski, pierwszy jej władca chrześcijański. [przypis edytorski]

1015. Olga, księżna Olga Kijowska (ok. 890–969) — władczyni Rusi Kijowskiej (jako regentka po śmierci Igora Rurykowicza). Podbiła i podporządkowała Kijowowi sąsiednie ziemie, przyjęła chrzest w obrządku bizantyjskim. Jako promotorka chrystianizacji Rusi święta czczona przez prawosławnych i katolików. [przypis edytorski]

1016. Dąbrówka, częściej Dobrawa Przemyślidka (czes. Doubravka) (ok. 930–977) — żona polskiego księcia Mieszka I, według legendy nakłoniła męża do przyjęcia chrześcijaństwa i chrystianizacji Polski. [przypis edytorski]

1017. mistrzu — dziś popr. forma C. lp: mistrzowi. [przypis edytorski]

1018. tłómaczyć — dziś popr. pisownia: tłumaczyć. [przypis edytorski]

1019. kędy (daw.) — dokąd, którędy; tu: tam gdzie. [przypis edytorski]

1020. wyżenąć (daw.) — wygnać. [przypis edytorski]

1021. łzów — dziś popr. forma D. lm: łez. [przypis edytorski]

1022. Krewe za morzem — papież. [przypis edytorski]

1023. jednaki — tu: obojętny. [przypis edytorski]

1024. jeziór — dziś popr. pisownia: jezior. [przypis edytorski]

1025. dajnos (z lit. daina) — pieśni. [przypis edytorski]

1026. blizki — dziś popr.: bliski. [przypis edytorski]

1027. Sokołem padał, odlatał sokołem — spadał (na wrogów) jak sokół i jak sokół szybko się oddalał. [przypis edytorski]

1028. synowiec (daw.) — bratanek. [przypis edytorski]

1029. śpiéwa — dziś popr. forma D. lp: śpiewu. [przypis edytorski]

1030. nocy — dziś popr. forma B. lm: noce. [przypis edytorski]

1031. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

1032. wstrzęsać — dziś: wstrząsać. [przypis edytorski]

1033. Tatar — dziś popr. forma B. lm: Tatarów. [przypis edytorski]

1034. stalny (daw.) — stalowy. [przypis edytorski]

1035. w pierwospy — zaraz po tym, jak zasnęli; w czasie, kiedy najmocniej spali. [przypis edytorski]

1036. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

1037. mnichy — dziś popr. forma M. lm: mnisi. [przypis edytorski]

1038. druzgi — dziś: drzazgi. [przypis edytorski]

1039. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

1040. gmin — lud, ludność niższych stanów. [przypis edytorski]

1041. Poklus (w mit. litew. Pikuolis) — bóg podziemi, bóg zemsty. [przypis edytorski]

1042. chrześcijan — tu w źródle pisownia: Chrześcjan, będąca próbą zapisu wymowy dwusylabowej: chrześć-jan, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1043. wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

1044. tułowu — dziś popr. forma D. lp: tułowia. [przypis edytorski]

1045. starce — dziś popr. forma M. lm: starcy. [przypis edytorski]

1046. złowróżby — dziś: złowróżbny. [przypis edytorski]

1047. wroty — dziś popr. forma N. lm: wrotami. [przypis edytorski]

1048. mężczyzni — dziś popr. pisownia: mężczyźni. [przypis edytorski]

1049. oszczep smalili — drewnianą broń opalano w ogniu, aby jej nadać twardości. [przypis edytorski]

1050. bożyszczów — dziś popr. forma D. lm: bożyszcz. [przypis edytorski]

1051. wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

1052. z mnichy i pany — dziś popr. forma N. lm: z mnichami i panami. [przypis edytorski]

1053. zkąd — dziś popr. pisownia: skąd. [przypis edytorski]

1054. zkąd — dziś popr. pisownia: skąd. [przypis edytorski]

1055. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

1056. chrześcijańscy — tu w źródle pisownia: chrześcjańscy, będąca próbą zapisu wymowy trzysylabowej: chrześć-jań-scy, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1057. ku dębu — dziś popr. forma C. lp: ku dębowi. [przypis edytorski]

1058. Pokla — Poklusa, boga świata podziemnego. [przypis edytorski]

1059. radośny — dziś popr. pisownia: radosny. [przypis edytorski]

1060. zwycięzki — dziś popr. pisownia: zwycięski. [przypis edytorski]

1061. Chrześcijan — tu w źródle pisownia: chrześcjan, będąca próbą zapisu wymowy dwusylabowej: chrześć-jan, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1062. wskrzyknąć — wznieść okrzyk, krzyknąć. [przypis edytorski]

1063. zwycięzki — dziś popr. pisownia: zwycięski. [przypis edytorski]

1064. przesiękło — dziś popr.: przesiąkło. [przypis edytorski]

1065. jeziór — dziś popr. pisownia: jezior. [przypis edytorski]

1066. świętém — dziś popr. forma Msc. lp r.n.: świętym. [przypis edytorski]

1067. Dubissa (litew. Dubysa) — rzeka w środkowej części Litwy, dopływ Niemna. [przypis edytorski]

1068. kiernowski — związany z Kiernowem; Kiernów (litew. Kernavė) — miasteczko na Litwie, położone ok. 40 km na płn. zachód od Wilna, uważane za najdawniejszą stolicę Litwinów, w średniowieczu ważny ośrodek pogańskiego kultu bogów litewskich. [przypis edytorski]

1069. Zantir a. Zantyr — gród założony przez księcia pomorskiego Świętopełka, a potem przekazany lub sprzedany Krzyżakom; dokładna lokalizacja warowni nie jest znana. [przypis edytorski]

1070. zdumiały — tu: zdumiony. [przypis edytorski]

1071. pismie — dziś popr. pisownia: piśmie. [przypis edytorski]

1072. papiéżu — dziś popr. forma C. lp: papieżowi. [przypis edytorski]

1073. pisarzu — dziś popr. forma C. lp: pisarzowi. [przypis edytorski]

1074. Mindowsże — imię Mindows z partykułą -że, wyrażającą zdziwienie (Czyżby to naprawdę był ten sam Mindows, co dawniej?). [przypis edytorski]

1075. onże — on właśnie. [przypis edytorski]

1076. Henryk Chełmiński, właśc. Heidenryk (biskup chełmiński, zm. 1263) — prowincjał dominikanów, biskup diecezji chełmińskiej. Udzielił chrztu księciu litewskiemu Mendogowi (Mindowsowi) i koronował go. Brał udział w krucjacie na Sambię. Był spowiednikiem mistyczki bł. Juty z Chełmży. [przypis edytorski]

1077. Christjan — dziś popr. pisownia: Chrystian (polska norma ortograficzna) a. Christian (jeśli nosiciel imienia jest np. Niemcem, jak w tym wypadku). [przypis edytorski]

1078. nareście — dziś popr. pisownia: nareszcie. [przypis edytorski]

1079. czerń — tu: biedota, lud, chłopstwo. [przypis edytorski]

1080. chrześcijan — tu w źródle pisownia: chrześcjan, będąca próbą zapisu wymowy dwusylabowej: chrześć-jan, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1081. Christjan — dziś popr. pisownia: Chrystian (polska norma ortograficzna) a. Christian (jeśli nosiciel imienia jest np. Niemcem, jak w tym wypadku). [przypis edytorski]

1082. zpode — dziś popr. pisownia: spode. [przypis edytorski]

1083. mistrzu — dziś popr. forma C. lp: mistrzowi. [przypis edytorski]

1084. peleda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis edytorski]

1085. ptacy — dziś popr. forma M. lm: ptaki. [przypis edytorski]

1086. sokoł — dziś popr. pisownia: sokół. [przypis edytorski]

1087. raupuże (z litew.) — ropucha; pogańska wiara Litwinów uznawała gady i płazy za święte. [przypis edytorski]

1088. chrześcijan — tu w źródle pisownia: chrześcjan, będąca próbą zapisu wymowy dwusylabowej: chrześć-jan, niezbędnej w tym miejscu ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

1089. sigonota — zielarz. [przypis edytorski]

1090. sąsiady — dziś popr. forma N. lm: sąsiadami. [przypis edytorski]

1091. męztwo — dziś popr. pisownia: męstwo. [przypis edytorski]

1092. źrebiec (tu daw.) — rumak, ogier. [przypis edytorski]

1093. Marij-gród — Marienburg, siedziba Zakonu Krzyżackiego, dziś Malbork. [przypis edytorski]

1094. peleda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis edytorski]

1095. mistrzu — dziś popr. forma C. lp: mistrzowi. [przypis edytorski]

1096. pardwa — ptak z rodziny kurowatych. [przypis edytorski]

1097. przeszłości płacze — płacze z tęsknoty za przeszłością. [przypis edytorski]

1098. czerń — tu: biedota, lud, chłopstwo. [przypis edytorski]

1099. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

1100. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

1101. łuczyna — smolny kawałek drzewa. [przypis edytorski]

1102. ogaróm — dziś popr. forma C. lm: ogarom. [przypis edytorski]

1103. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

1104. koń żmudzin — konik żmudzki, przedstawiciel rasy koni hodowanych na Żmudzi, niewielkich, ale silnych i wytrzymałych. [przypis edytorski]

1105. szczyt (tu daw.) — tarcza. [przypis edytorski]

1106. szłyk (daw.) — czapka z futra. [przypis edytorski]

1107.