Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖

class="foreign-word">biegą — dziś popr. forma: biegną. [przypis edytorski]

582. patrzając — dziś popr. forma: patrząc. [przypis edytorski]

583. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

584. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

585. wreście — dziś popr. pisownia: wreszcie. [przypis edytorski]

586. zawrót — zakręt. [przypis edytorski]

587. swalgon — kapłan obrzędów weselnych. [przypis edytorski]

588. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

589. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

590. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

591. nie płacz go — dziś raczej: nie płacz po nim, nie żałuj go. [przypis edytorski]

592. nareście — dziś popr. pisownia: nareszcie. [przypis edytorski]

593. próć — dziś popr. pisownia: pruć. [przypis edytorski]

594. tentent — dziś popr. pisownia: tętent. [przypis edytorski]

595. imie — dziś popr. forma: imię. [przypis edytorski]

596. Lizdajkon — litew. lizdas: gniazdo; patrz w Stryjkowskim podaniu o przodku Radziwiłłów Lezdejce, albo właściwiéj Lizdajkonie. [przypis autorski]

597. Pieśń druga — Pieśń druga ukazała się w druku w 1843 r., podczas gdy trzecia wyszła w 1845, a pierwsza dopiero w 1846 r. Numeracja pieśni podyktowana jest chronologią opisywanych zdarzeń: pierwsza, Witolorauda, dotyczy czasów mitycznych, druga, Mindows, rozgrywa się w XIII w., a trzecia, Witoldowe boje, w XIV i XV w. [przypis edytorski]

598. Mindows, Mindowe, dziś raczej Mendog, litew. Mindaugas (ok. 1200–1263) — wielki książę litewski, uważany za pierwszego króla Litwinów. [przypis edytorski]

599. gród Krywiczan — Nowogródek. [przypis autorski]

600. zamięszanie — dziś popr.: zamieszanie. [przypis edytorski]

601. kunigas (z litew.) — książę. [przypis edytorski]

602. poczet — orszak. [przypis edytorski]

603. bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic. [przypis edytorski]

604. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

605. brańców palą wielkim Bogóm Litwy — palą jeńców wojennych jako ofiarę dla bogów litewskich. [przypis edytorski]

606. Bogóm — dziś popr. forma C. lm: Bogom. [przypis edytorski]

607. cóś — dziś popr. pisownia: coś. [przypis edytorski]

608. czyli — tu daw.: czy, czy też. [przypis edytorski]

609. Żemajtys, dziś Żmudź, litew. Žemaitija — płn.-zach. region dzisiejszej Litwy. [przypis edytorski]

610. Kur — tu: tereny zamieszkane przez bałtycki lud Kurów a. Kuronów (litew. kuršiai), Kurlandia, dziś płd.-zach. region Łotwy. [przypis edytorski]

611. Ruś — w średniowieczu kraina (na terenach dzisiejszej Białorusi i Ukrainy) zamieszkiwana przez wschodni odłam Słowian, później podzielonych na narody rosyjski, ukraiński i białoruski. Nazwa krainy pochodzi od nordyckiego ludu Rusów, który w IX w. kolonizowali te tereny i tworzyli tam organizacje państwowe, takie jak np. Ruś Kijowska. [przypis edytorski]

612. Jaćwież — tereny zamieszkane w średniowieczu przez bałtyckie plemię Jaćwingów, położone między Niemnem a Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (dziś terytorium płd.-zach. Litwy i polskiej Suwalszczyzny). [przypis edytorski]

613. Ryngold — mityczny pierwszy wielki książę Litwinów z początku XIII w. Dziś uważa się raczej, że dopiero jego synowie, Dowsprunk (Dausprungas) i Mendog (Mindows, Mindaugas), zjednoczyli ludy litewskiej Auksztoty w jeden organizm państwowy. [przypis edytorski]

614. skrzydły sokolemi — dziś popr. forma N. lm: skrzydłami sokolimi (tj. bardzo szybko). [przypis edytorski]

615. siedém puszczy — dziś popr. forma: siedem puszcz. [przypis edytorski]

616. szłyk (daw.) — czapka z futra. [przypis edytorski]

617. puklerz (daw.) — tu: tarcza. [przypis edytorski]

618. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

619. sąsiadóm — dziś popr. forma C. lm: sąsiadom. [przypis edytorski]

620. Mogułowie (daw.) — dziś: Mongołowie; tu chodzi najprawdopodobniej o Tatarów. [przypis edytorski]

621. Maras (z litew.) — Mór [tj. zaraza. Red. WL]. [przypis autorski]

622. kiem (z litew. kaimas) — wieś. [przypis autorski]

623. Krewe — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

624. którém — dziś popr. forma Msc. lp r.n.: którym. [przypis edytorski]

625. długiém — dziś popr. forma Msc. lp r.n.: długim. [przypis edytorski]

626. oczów — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]

627. drop — najcięższy latający ptak na świecie, gatunek ginący, w Polsce objęty ścisłą ochroną. [przypis edytorski]

628. towarzyszów — dziś popr. forma D. lm: towarzyszy. [przypis edytorski]

629. rychło — szybko, wkrótce; tu: czy, czy prędko. [przypis edytorski]

630. nareście — dziś popr. pisownia: nareszcie. [przypis edytorski]

631. Montwiłł i Trajnys — dziś historia mówi o jednym bracie Mendoga (Mindowsa), Dowsprunku (litew. Dausprungas), odsuniętym od władzy (i być może zabitym) nieco później. Córka Dowsprunka została drugą żoną księcia Daniela Halickiego, a synem Dowsprunka był prawdopodobnie Towtywił (Towciwiłł), książę Połocka. [przypis edytorski]

632. przyznać synem (daw.) — uznać za syna. [przypis edytorski]

633. Ryngoldów (daw.) — Ryngoldowy, należący do Ryngolda. [przypis edytorski]

634. Żaltis (z litew. žaltys) — wąż [pogańscy Litwini uważali węże za zwierzęta święte, przynoszące szczęście; w mit. litew. występował mądry i dobry Król Węży, przyjaciel Słońca. Red. WL]. [przypis autorski]

635. żałośnemi jęki — dziś popr. forma N. lm: żałosnymi jękami. [przypis edytorski]

636. potrząść — dziś popr.: potrząsnąć. [przypis edytorski]

637. jąć (daw.) — wziąć (por.: ująć); tu: zacząć. [przypis edytorski]

638. mieczu — dziś popr. forma C. lm: mieczowi. [przypis edytorski]

639. wrogi — dziś popr. forma M. lm: wrogowie. [przypis edytorski]

640. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

641. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

642. oczy iskrzącemi — dziś popr. forma N. lm: iskrzącymi oczami. [przypis edytorski]

643. napróżny (daw.) — pusty, bezcelowy, niedający rezultatu. [przypis edytorski]

644. głównia — dziś popr. pisownia: głownia (tj. płonący kawałek drzewa). [przypis edytorski]

645. ludóm — dziś popr. forma C. lm: ludom. [przypis edytorski]

646. wydział — tu: przydział, wydzielona dzielnica; im dość wydziałów — im nie potrzeba więcej, niż wydzielone dzielnice. [przypis edytorski]

647. Krewe — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

648. ze skarbcu — dziś popr. forma D. lp: ze skarbca. [przypis edytorski]

649. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

650. xiążęcy — dziś popr. pisownia: książęcy. [przypis edytorski]

651. Piérwsi wstydem zlane bracia mu dumne karki uchylili — jego bracia jako pierwsi ukłonili mu się, schylili przed nim swoje karki spocone od wstydu. [przypis edytorski]

652. Poklus (w mit. litew. Pikuolis) — bóg podziemi, bóg zemsty. [przypis edytorski]

653. wilcy dzicy — dziś popr. forma M. lm: dzikie wilki. [przypis edytorski]

654. pójrzeć — spojrzeć, popatrzyć. [przypis edytorski]

655. hołd jak winny od braci przyjmował — przyjmował hołd od braci tak, jakby mu się należał. [przypis edytorski]

656. Krewe Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

657. tłumóm — dziś popr. forma C. lm: tłumom. [przypis edytorski]

658. gasnął — dziś popr. forma: gasł. [przypis edytorski]

659. patrzając — dziś popr. forma: patrząc. [przypis edytorski]

660. sokolém — dziś popr. forma N. lp r.n.: sokolim. [przypis edytorski]

661. skośniały — dziś: skostniały. [przypis edytorski]

662. smerda — wasal, dworzanin. [przypis edytorski]

663. Tikimas (z litew.) — wierny. [przypis autorski]

664. pożyć — tu: pokonać. [przypis edytorski]

665. alus (litew.) — piwo. [przypis edytorski]

666. burtynikas — pieśniarz, śpiewak. [przypis edytorski]

667. Wilija, dziś Wilia, litew. Neris — najdłuższy dopływ Niemna, przepływa przez Wilno i Kowno. [przypis edytorski]

668. tilusson (z litew.) — kapłan pogrzebowy. [przypis autorski]

669. Murgowie (mit. litew.) — duchy szczęśliwe [gdzie indziej autor daje objaśnienie: rycerze polegli w boju; Red. WL]. [przypis autorski]

670. zabyć (daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]

671. Mindowsu — dziś popr. forma C. od imienia Mindows: Mindowsowi. [przypis edytorski]

672. przyjaciół ratunek, krucha podpora; nie ruszaj jéj, cała, ledwie ją dotkniesz, w proch się rozsypała — pomoc przyjaciół wydaje się pewna, dopóki jej nie wypróbujesz, ale nie należy na nią liczyć. [przypis edytorski]

673. niewolniki — dziś popr. forma B. lm: niewolników. [przypis edytorski]

674. kupim pomocniki — przekupimy pomocników; pomocniki — dziś popr. forma B. lm: pomocników. [przypis edytorski]

675. samy — dziś popr.: sam. [przypis edytorski]

676. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

677. Kunigas didis (z litew.) — wielki książę. [przypis autorski]

678. bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic. [przypis edytorski]

679. psóm — dziś popr. forma C. lm: psom. [przypis edytorski]

680. xiężna — dziś popr. pisownia: księżna. [przypis edytorski]

681. bież (daw.) — biegnij, tj. goń. [przypis edytorski]

682. k niemu (daw.) — do niego. [przypis edytorski]

683. Saule (z litew. Saulė) — Słońce. [przypis autorski]

684. Menes (z litew. Mėnulis) — księżyc. [przypis autorski]

685. xiężyc — dziś popr. pisownia: księżyc. [przypis edytorski]

686. z gwiazdy — dziś popr. forma N. lm: z gwiazdami. [przypis edytorski]

687. pełeda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis edytorski]

688. derkacz — średniej wielkości ptak z rodziny chruścieli o charakterystycznym głosie; obecnie gatunek objęty ścisłą ochroną. [przypis edytorski]

689. z wiernemi bojary — dziś popr. forma N. lm: z wiernymi bojarami. [przypis edytorski]

690. rychło — szybko, wkrótce; tu: czy prędko. [przypis edytorski]

691. knować (daw.) — knuć, spiskować. [przypis edytorski]

692. prog — dziś popr. pisownia: próg. [przypis edytorski]

693. synóm — dziś popr. forma C. lm: synom. [przypis edytorski]

694. kędy (daw.) — dokąd, którędy; tu: tam gdzie. [przypis edytorski]

695. Gulbi (mit. litew.) — duch stróż człowieka. [przypis autorski]

696. xiężyc — dziś popr. pisownia: księżyc. [przypis edytorski]

697. lepszaż — lepsza, z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]

698. xiążęcy — dziś popr. pisownia: książęcy. [przypis edytorski]

699. najgrawać — dziś popr.: naigrawać się (z kogoś a. z czegoś), tj. wyśmiewać (kogoś, coś), wyśmiewać się (z kogoś, z czegoś), szydzić. [przypis edytorski]

700. puścizna — dziś: spuścizna; tj. spadek, dziedzictwo. [przypis edytorski]

701. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

702. ze psami — dziś popr. forma przyimka: z psami. [przypis edytorski]

703. do lasa — dziś popr. forma D. lp: do lasu. [przypis edytorski]

704. bojary — dziś popr. forma B. lm: bojarów. [przypis edytorski]

705. passować — dziś popr. pisownia: pasować. [przypis edytorski]

706. tentent — dziś popr. pisownia: tętent. [przypis edytorski]

707. męczarnióm — dziś popr. forma C. lm: męczarniom. [przypis edytorski]

708. sargas (z litew.) — stróż. [przypis autorski]

709. Saule (z litew. Saulė) — Słońce. [przypis edytorski]

710. Menes (z litew. Mėnulis) — księżyc. [przypis edytorski]

711.