Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
1313. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1314. tenten (daw.) — tętent. [przypis redakcyjny]
1315. Hipermnestra — jedna z 50 Danaid, tj. córek Danaosa, króla Argos, sama jedna nie targnęła się na życie swego małżonka, Linceusza, podczas gdy wszystkie jej siostry pomordowały na rozkaz ojcowski swych mężów w noc poślubną. [przypis redakcyjny]
1316. Natolia — Anatolia, Mała Azja. [przypis redakcyjny]
1317. Brusja — miasto Brussa w Małej Azji. [przypis redakcyjny]
1318. Akwisgrana — miasto Akwizgran (Aachen). [przypis redakcyjny]
1319. Brabancja — kraina w Belgii. [przypis redakcyjny]
1320. Rotomag — starożytna nazwa miasta Rouen w Normandii. [przypis redakcyjny]
1321. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; od M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1322. wartować (daw.) — [tu:] szukać. [przypis redakcyjny]
1323. różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]
1324. charakter (daw.) — znak, pismo, [litera]. [przypis redakcyjny]
1325. Walumbroza — w Toskanii; poeta przeniósł dowolnie tę miejscowość do Francji (w 1. wyd. było Valspinosa). [przypis redakcyjny]
1326. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1327. uprząść (daw.) — ułożyć, zmyślić. [przypis redakcyjny]
1328. różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]
1329. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1330. Altarywa — zamek Hauterive we Francji. [przypis redakcyjny]
1331. przez (daw.) — bez. [przypis redakcyjny]
1332. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1333. nasuwień (daw.) — zwierzchnia szata rycerska, delia. [przypis redakcyjny]
1334. nalegać kogoś (daw.) — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
1335. cug (daw.) — pierwszeństwo. [przypis redakcyjny]
1336. dołmona (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
1337. nakowalnia (daw.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
1338. trząść porożem — [tu:] stawiać się wrogo, grozić. [przypis redakcyjny]
1339. jadęcy (daw.) — jadąc. [przypis redakcyjny]
1340. zewłoka (daw.) — zwłoki. [przypis redakcyjny]
1341. dziecek (daw.) — 2. przypadek [D.] lm od: dziecko; [dziś: dzieci]. [przypis redakcyjny]
1342. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1343. ślózem (daw.) — na ukos, pochyło. [przypis redakcyjny]
1344. foremny blask (daw.) — [tu:] dziwny blask. [przypis redakcyjny]
1345. wieść błędna (daw.) — [tu:] wieść błąkająca się. [przypis redakcyjny]
1346. pawęza (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1347. pogonia (daw. forma) — pogoń. [przypis redakcyjny]
1348. Jasna Góra — [tu:] Clermont. [przypis redakcyjny]
1349. spiżany — spiżowy. [przypis redakcyjny]
1350. braterskie (daw. przysłówek) — po bratersku. [przypis redakcyjny]
1351. Kiedy go po powietrzu latając widziała — [daw. forma imiesłowu] zamiast: latającego. [przypis redakcyjny]
1352. syn Galafrona — Argala; Galafron, król Kataju w Chinach, ojciec Angeliki i Argali. [przypis redakcyjny]
1353. ujźrzała z daleka / Idąc (...) człowieka — [daw. forma imiesłowu] zamiast: idącego. [przypis redakcyjny]
1354. bojać się (daw., gw.) — bać się. [przypis redakcyjny]
1355. Alard — syn Amona, brat Bradamanty. [przypis redakcyjny]
1356. wychować się (daw.) — [tu:] wybrać się, nabrać dobrego wyglądu. [przypis redakcyjny]
1357. dek — przykrycie, derka. [przypis redakcyjny]
1358. Hipalka — córka mamki Bradamanty. [przypis redakcyjny]
1359. parepa — koń. [przypis redakcyjny]
1360. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1361. przepych (daw.) — pycha. [przypis redakcyjny]
1362. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1363. nasuwień (daw.) — zwierzchnia szata rycerska, delia. [przypis redakcyjny]
1364. prierwospy (daw.) — pierwszy sen. [przypis redakcyjny]
1365. opyt (daw.) — pytanie, badanie, śledztwo. [przypis redakcyjny]
1366. Izabellę (...) córkę króla Galega — w oryg. „Del re Galego la figlia Isabella”, „córka króla galicyjskiego, Izabella”; tłumacz z przymiotnika Galego zrobił imię króla. [przypis redakcyjny]
1367. zaciąg (daw.) — [tu:] spór, nienawiść. [przypis redakcyjny]
1368. profos (daw.) — dowódca pachołków. [przypis redakcyjny]
1369. spisa — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]
1370. w długą uciekać (daw.) — wzdłuż, tj. prosto przed siebie uciekać („Jedni w długą, a drudzy poprzek uciekają”). [przypis redakcyjny]
1371. ceklarz (daw.) — pachołek, drab. [przypis redakcyjny]
1372. szkarady — [tu:] (tylko w rymie) szkaradny. [przypis redakcyjny]
1373. z drogi nie uczynić (daw.) — nie zboczyć z prawej drogi, nie wykroczyć, nic złego nie zrobić. [przypis redakcyjny]
1374. spatrzyć się (daw.) — spróbować się, zmierzyć się. [przypis redakcyjny]
1375. zewnątrz (daw.) — z wnętrza, tj. wewnątrz. [przypis redakcyjny]
1376. skosztować się z kimś (daw.) — spróbować, zmierzyć się z kimś. [przypis redakcyjny]
1377. Makon — wyraz skrócony z Mahomet, prorok i założyciel islamu. [przypis redakcyjny]
1378. w cieśniejszą iść (daw.) — chwycić się za pas, za bary, za szyję. [przypis redakcyjny]
1379. wódz — 2. przypadek [D] lm; [od M.lp: ta wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1380. jednochodnik (daw.) — koń jednochodą, tj. szybką stępą chodzący; w ogóle: koń. [przypis redakcyjny]
1381. wojska lilij złotych — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
1382. błędne (daw.) — [tu:] wlokące się. [przypis redakcyjny]
1383. kręta — [tu:] kreda. [przypis redakcyjny]
1384. chodzywać (daw.) — chodzić zwykle; mieć zwyczaj chodzić. [przypis edytorski]
1385. złożenie (daw.) — pokój, schowek. [przypis redakcyjny]
1386. cknienie (daw.) — nuda. [przypis redakcyjny]
1387. gamrat (daw.) — gach; [kochanek]. [przypis redakcyjny]
1388. epigrama — [tu:] napis. [przypis redakcyjny]
1389. blach (daw. forma) — blacha, część zbroi. [przypis redakcyjny]
1390. pośledni (daw.) — tylny. [przypis redakcyjny]
1391. oręże (daw. forma) — r.n. [tj. to oręże]. [przypis redakcyjny]
1392. wąkop (daw.) — wądół. [przypis redakcyjny]
1393. kluza (z wł. chiusa) — zamknięcie, więzienie. [przypis redakcyjny]
1394. różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]
1395. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
1396. zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]
1397. drzewiany (daw.) — drewniany. [przypis redakcyjny]
1398. śpiżany (daw.) — spiżowy. [przypis redakcyjny]
1399. bojać się (daw., gw.) — bać się. [przypis redakcyjny]
1400. osurowiały (daw.) — zdziczały. [przypis redakcyjny]
1401. Alfons — król Biskaliej (Biskai, krainy Basków po obu stronach Gór Pirenejskich nad Zatoką Biskajską). [przypis redakcyjny]
1402. niewolić (daw.) — [tu:] trzymać w niewoli. [przypis redakcyjny]
1403. między wielem (daw. forma) — między wieloma. [przypis edytorski]
1404. najdufalszy (daw.) — poufały. [przypis redakcyjny]
1405. bojca (daw.) — 1. przyp. [tj. M.] lm; zwykle bojce: bodźce. [przypis redakcyjny]
1406. błagać (daw.) — uspokoić, ukoić. [przypis redakcyjny]
1407. poryżać (daw.) — rżeć kilka razy. [przypis redakcyjny]
1408. olśnąć (daw.) — oślepnąć. [przypis redakcyjny]
1409. dołoma (z węg.: dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
1410. różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]
1411. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
1412. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
1413. złajnik (daw.) — pies gospodarski, pasterski lub myśliwy. [przypis redakcyjny]
1414. jedwabnica — [tu:] szata niewieścia jedwabna. [przypis redakcyjny]
1415. lekkość (daw.) — lekceważenie, wzgarda, ubliżenie, zniewaga. [przypis redakcyjny]
1416. cnego wyprawił senatora rzymskiego — Orlanda, który ten tytuł nosił. [przypis redakcyjny]
1417. lekkość (daw.) — lekceważenie, wzgarda, ubliżenie, zniewaga. [przypis redakcyjny]
1418. zewłoka (daw.) — zwłoki. [przypis redakcyjny]
1419. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1420. wczesny (wł. capace) — zdolny pomieścić, obszerny. [przypis redakcyjny]
1421. lekkość (daw.) — lekceważenie, wzgarda, ubliżenie, zniewaga. [przypis redakcyjny]
1422. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1423. z to śmiałości i z to siły (daw.) — dość śmiałości i dość siły; tyle, ile trzeba. [przypis redakcyjny]
1424. toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]
1425. różnie (daw.) — w różne strony. [przypis redakcyjny]
1426. z to serca, (...) z to śmiałości (daw.) — wystarczająco serca, wystarczająco śmiałości; tyle, ile trzeba. [przypis redakcyjny]
1427. Ryciardyn, Ryciardot — Ricciardetto, syn Amona, brat Rynalda i Bradamanty. [przypis redakcyjny]
1428. surowy (daw.) — [tu:] srogi. [przypis redakcyjny]
1429. misiurka (daw.) — żelazna czapka z czepcem, spadającym na ramiona. [przypis redakcyjny]
1430. zubr — żubr. [przypis redakcyjny]
1431. Faleryna ją (szablę) beła w ogrodzie zrobiła / Organy na to, aby Orlanda zabiła. — wiedźma Faleryna, królowa Organi, sporządziła czarodziejską szablę, którą miała zabić Orlanda; ten jednak zabrał jej wyczarowany miecz i zniszczył nim zaczarowany jej ogród. [przypis redakcyjny]
1432. Organa, Organia — kraina bajeczna w Azji. [przypis redakcyjny]
1433. stan (daw.) — budowa ciała, postać, postawa. [przypis redakcyjny]
1434. foremny (daw.) — [tu:] dziwny. [przypis redakcyjny]
1435. Fiordyspina — hiszpańska królewna, córka Marsylego, bohaterka noweli. [przypis redakcyjny]
1436. labirynt — [tu:] kłopot, położenie bez wyjścia. [przypis redakcyjny]
1437. przemór (daw.) — długi głód. [przypis redakcyjny]
1438. pożądny (daw.) — pożądany [upragniony]. [przypis redakcyjny]
1439. żona króla Nina — Semiramis, żona Ninusa, króla asyryjskiego, założyciela miasta Niniwy. [przypis redakcyjny]
1440. Mirra — córka Kinirasa, króla cypryjskiego. Według podania miał Kiniras z nią spłodzić Adonisa. [przypis redakcyjny]
1441. Pazyfae — żona króla kreteńskiego, Minosa, rozgorzała z dopuszczenia Posejdona nienaturalną miłością do buhaja. [przypis redakcyjny]
1442. drzewiany (daw., gw.) — drewniany. [przypis redakcyjny]
1443. Dedalus — budowniczy ateński, miał zbudować Minosowi na Krecie labirynt. [przypis redakcyjny]
1444. wartować (daw.) — [tu:] szukać. [przypis redakcyjny]
1445. labirynt — [tu:] kłopot, położenie bez wyjścia. [przypis redakcyjny]
1446. dzianet — rumak. [przypis redakcyjny]
1447. nasuwień (daw.) — zwierzchnia szata rycerska, delia. [przypis redakcyjny]
1448. zurzynała (daw. forma) — ucięła. [przypis redakcyjny]
1449. łowczyna (daw. forma) — łowczyni, myśliwa. [przypis redakcyjny]
1450. Syrakuca, Saraguza — miasto Saragossa w płn. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1451. Alem ją w Syrakucy widział we Francyej — Syrakuca, tj. Saragossa nie leży we Francji, toteż w oryg. czytamy: „Che in Siragozza e gia la vidi in Francia”. [przypis redakcyjny]
1452. wyniść (daw.) — udać się. [przypis redakcyjny]
1453. rym (daw.) — [tu:] zaklęcie. [przypis redakcyjny]
1454. toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]
1455. tycza (daw.) — tyka. [przypis redakcyjny]
1456. obeszły (daw.) — otoczony. [przypis redakcyjny]
1457. Agrymont — Aigremont-le-Duc, zamek we Francji, w departamencie de la Haute-Marne. [przypis redakcyjny]
1458. Aldygier — Aldygierej, protoplasta domu
Uwagi (0)