Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
873. zgromadno (daw.) — gromadnie. [przypis redakcyjny]
874. smolany — smolny. [przypis redakcyjny]
875. lwowi na morzu możnemu — lew, jak wiadomo, herb Wenecji, oznacza też Wenecję samą. [przypis redakcyjny]
876. Frankolin — Francolino, miejscowość nad Padem niedaleko ujścia. [przypis redakcyjny]
877. wczesny (wł. oryg. capace) — [tu:] zdolny pomieścić, obszerny. [przypis redakcyjny]
878. Ugier — król duński, ojciec Dudona. [przypis redakcyjny]
879. galera — okręt popędzany wiosłami. [przypis redakcyjny]
880. łono — (sinus) [tu:] zatoka. [przypis redakcyjny]
881. nabatejskie królewstwo — Arabia skalista. [przypis redakcyjny]
882. erytrejskie państwa — kraje nad Morzem Czerwonym. [przypis redakcyjny]
883. Kraj świętego Tomasza — Malabar, płd.-zach. brzeg Półwyspu Indyjskiego, gdzie św. Tomasz apostoł miał nauczać i ponieść śmierć męczeńską. [przypis redakcyjny]
884. chersonez — półwysep; chersonez złoty: Indie zagangesowe, a w szczególności półwysep Malakka. [przypis redakcyjny]
885. Taprobana — wyspa Cejlon. [przypis redakcyjny]
886. Kochin — miasto na wybrzeżu Malabar. [przypis redakcyjny]
887. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
888. Etyopia — Afryka. [przypis redakcyjny]
889. Argonautowie — „osada okrętu Argo”, bohaterowie greccy, którzy się wyprawili po złote runo do Kolchis. [przypis redakcyjny]
890. Drudzy krążą Afrykę — Portugalczycy pod dowództwem Wasko [Vasco] de Gamy. [przypis redakcyjny]
891. Aż miną kres, skąd słońce do nas wóz kieruje, / Kiedy koziorożcowe znaki zostawuje — poza zwrotnik Koziorożca nie wychodzi słońce. [przypis redakcyjny]
892. cug — ciąg; tu: ląd stały. [przypis redakcyjny]
893. Alcyd — Herakles (Herkules) jako wnuk Alceusza; na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy, jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad cieśniną (Gibraltarską), która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]
894. naśladować — iść za kimś. [przypis redakcyjny]
895. Drudzy brzeg zostawują [...] I nowy świat i nowe królestwa najdują — Hiszpanie pod wodzą Kolumba i innych. [przypis redakcyjny]
896. Widzę świetny krzyż święty — konstelację Krzyża Południowego. [przypis redakcyjny]
897. Co się na lewem brzegu nad Renem urodzi — Karol V urodził się w Gandawie we Flandrii „na lewym brzegu Renu”. [przypis redakcyjny]
898. Astrea — „gwiaździca”, przydomek bogini sprawiedliwości, Dike; w wieku złotym przebywała z ludźmi na ziemi, w wieku spiżowym ostatnia przeniosła się do nieba, gdzie jako Panna błyszczy w zodiaku. [przypis redakcyjny]
899. Markus — cesarz rzymski Marek Aureli, filozof na tronie, zm. 180. [przypis redakcyjny]
900. Kortezy — Ferdynand Kortez, zdobywca Meksyku. [przypis redakcyjny]
901. Kolumna Prosper — sławny hetman Karola V. [przypis redakcyjny]
902. Peskara — miasto Peskara nad Adriatykiem w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]
903. margrabia z Peskary — Alfons z Peskarii, mąż poetki Wiktorii Kolonna, zabity przez Murzyna. [przypis redakcyjny]
904. Wasty (margrabia) młody — Alfons z Wastu, Alfons d’Awalo, margrabia Wastu, wychowanek Wiktorii Kolonna. [przypis redakcyjny]
905. drogi [...] liliom złotem — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
906. Doria Jędrzej — Genueńczyk, naprzód admirał Franciszka I, króla francuskiego, obrażony przezeń, przyjął służbę u jego wroga, Karola V; jeden z największych bohaterów morskich, oczyścił Morze Śródziemne z saraceńskich korsarzy; mogąc przy pomocy Karola V zostać księciem Genui, wolał jednak obdarzyć ją swobodą, za co wdzięczna ojczyzna uczciła go zaszczytnym przydomkiem „ojca ojczyzny”. [przypis redakcyjny]
907. Kalpa — Herakles na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad Cieśniną Gibraltarską, która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]
908. Karzeł piąty [...] idzie brać korony — ma na myśli świetną koronację Karola V w Bolonii 1529 r. [przypis redakcyjny]
909. miasto, co będzie początkiem wielkości Normandów w Apuliej — miasto nadmorskie Amalii poniżej Neapolu. [przypis redakcyjny]
910. łono — (sinus) [tu:] zatoka. [przypis redakcyjny]
911. Do łona, które starzy mędrcowie nazwali — mowa o magach perskich, od których pewna zatoka Morza Perskiego otrzymała nazwę (Portus Magorum). [przypis redakcyjny]
912. Potem wjechał na piękną bohatyrów ziemię — wedle niektórych wykładaczy Orlanda ma to być wspomniana w Biblii kraina Gosen lub Gessen, którą Józef darował swemu ojcu i braciom. [przypis redakcyjny]
913. Nad rzeką Trajanową — był to odnowiony przez Trajana kanał, łączący Nil z Morzem Czerwonym, odnowione dawne dzieło króla egipskiego Necho. [przypis redakcyjny]
914. równień (daw.) — równy. [przypis redakcyjny]
915. foremnie (daw.) — gładko, sztucznie, zgrabnie. [przypis redakcyjny]
916. gmach — [tu:] pokój. [przypis redakcyjny]
917. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
918. Kaligorant — olbrzym i ludożerca. [przypis redakcyjny]
919. wypławne żelazo — żelazo zahartowane za pomocą pławienia w wodzie. [przypis redakcyjny]
920. Klora — Chloris, bogini kwiatów i roślinności. [przypis redakcyjny]
921. łono — (sinus) [tu:] zatoka. [przypis redakcyjny]
922. Kanop — miasto Kanopus w dolnym Egipcie nad jedną z odnóg Nilowych, z sławną świątynią bożka Anubisa. [przypis redakcyjny]
923. Anubisz — syn Ozyrysa i Neftys, bóg egipski z psią głową. [przypis redakcyjny]
924. Damiata — miasto w dolnym Egipcie nad odnogą Nilową. [przypis redakcyjny]
925. Oryl — olbrzym-zbójca, przylepiający sobie do ciała ucięte członki. [przypis redakcyjny]
926. Oliwier — margrabia Burgundii, ojciec Gryfona i Akwilanta. [przypis redakcyjny]
927. Gryfon „biały” — syn Oliwiera i Gismundy, bohater chrześcijański. [przypis redakcyjny]
928. Akwilant — syn Oliwiera, margrabiego („markieza”) Burgundii. [przypis redakcyjny]
929. zdrapać (daw.) — [tu:] posiekać. [przypis redakcyjny]
930. tak się właśnie działo / [...] Orylowe [...] ciało — tak się właśnie działo z [...] Orylowym [...] ciałem. [przypis redakcyjny]
931. Gismunda — matka Akwilanta i Gryfona. [przypis redakcyjny]
932. wyspy szczęśliwe — zapewne Wyspy Kanaryjskie, zwane przez starożytnych insulae Fortunatae. [przypis redakcyjny]
933. rycerz zawołany, / Z lamparta — Astolf, jako królewicz angielski, miał w herbie lamparta, godło Anglii. [przypis redakcyjny]
934. lane [świece] — wielkie. [przypis redakcyjny]
935. zdrapać (daw.) — [tu:] posiekać. [przypis redakcyjny]
936. zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]
937. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
938. spuścić kogo z kim — poróżnić. [przypis redakcyjny]
939. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
940. Sansonet z Meki — pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim (XVIII 132, 4). [przypis redakcyjny]
941. Meka — [dziś. popr.: Mekka] miasto święte mahometan w Arabii. [przypis redakcyjny]
942. na czoło — naprzeciw. [przypis redakcyjny]
943. rycerza dzielnego, / Który pannę wyzwolił od smoka srogiego — św. Jerzy, o którym tu mowa, miał królewnę libijską „wyzwolić od smoka srogiego”. [przypis redakcyjny]
944. Cefalonia — wyspa Korfu na Morzu Adriatyckim. [przypis redakcyjny]
945. Orygilla, Orgilla — przewrotna i niewierna żona Gryfona. [przypis redakcyjny]
946. Antiochia — miasto w Syrii. [przypis redakcyjny]
947. gamrat — gach. [przypis redakcyjny]
948. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
949. obmawiać — [tu:] wymawiać, uniewinniać. [przypis redakcyjny]
950. Orgilla, Orygilla — przewrotna i niewierna żona Gryfona. [przypis redakcyjny]
951. bezpieczny (daw.) — śmiały. [przypis redakcyjny]
952. gamrat — gach. [przypis redakcyjny]
953. Nikozja — miasto na wyspie Cyprze. [przypis redakcyjny]
954. szkarady — (tylko w rymie) szkaradny. [przypis redakcyjny]
955. słyszy go na drodze sobie powiadając — zamiast: powiadającego. [przypis redakcyjny]
956. zuciekali (daw.) — uciekli. [przypis redakcyjny]
957. ud — [dziś r.n.] udo. [przypis redakcyjny]
958. hirkańska — Hirkania: kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]
959. most świętego Michała — Pont Saint-Michel w Paryżu. [przypis redakcyjny]
960. bez braku (daw.) — bez wyboru (brak: wybór). [przypis redakcyjny]
961. pożerca ogień — pożerczy ogień. [przypis redakcyjny]
962. świętego Dyoniza brama — brama Saint-Denis w Paryżu. [przypis redakcyjny]
963. świętego Marcina (brama) — brama Saint-Martin w Paryżu. [przypis redakcyjny]
964. monarchów dwu — króla brytańskiego, Otona, i cesarza Karła. [przypis redakcyjny]
965. może — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
966. ojczyc (wł. oryg. un cittadin) — obywatel. [przypis redakcyjny]
967. Alcydowe znaki — Herakles (Herkules) jako wnuk Alceusza na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad cieśniną (Gibraltarską), która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]
968. nagi — [tu:] nieokryty zbroją. [przypis redakcyjny]
969. drużyna [...] straży odprawując — zamiast: odprawująca. [przypis redakcyjny]
970. drużyna [...] dróg i pola pilnując — zamiast: pilnująca. [przypis redakcyjny]
971. następ (daw.) — natarcie, nawała. [przypis redakcyjny]
972. zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]
973. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
974. Że nie mógł wyszszej dosiądź, Rynald się wymówi — tym, że król orański „miał wzrost olbrzymowy, wysoki na sześć łokci” por. XIV 108, w. 4. [przypis redakcyjny]
975. Fusberta — szabla Rynalda. [przypis redakcyjny]
976. blach — blacha, część zbroi. [przypis redakcyjny]
977. pawęza (daw.) — tarcz. [przypis redakcyjny]
978. Marra — księstwo Mar w Szkocji. [przypis redakcyjny]
979. czyn — [tu:] machina wojenna. [przypis redakcyjny]
980. pośledni (daw.) — [tu:] następny. [przypis redakcyjny]
981. Serra — miejscowość w prowincji Walencji w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
982. zastawić się (daw.) — oprzeć się. [przypis redakcyjny]
983. Biała Góra — Montalbano (Montauban), zamek we Francji, którego położenie dziś już oznaczyć się nie da. [przypis redakcyjny]
984. dowodzić czegoś — dokazywać, wyrabiać. [przypis redakcyjny]
985. jem (daw.) — im. [przypis edytorski]
986. obudwu Neronów — cesarzy Tyberiusza i Nerona. [przypis redakcyjny]
987. Kajusz — cesarz rzymski Kaligula. [przypis redakcyjny]
988. Maksymin — Trak olbrzymiego wzrostu, obwołany cesarzem po Aleksandrze Sewerze 235 r. [przypis redakcyjny]
989. Kreont — brat żony Edypa, po upadku jego został królem Teb. [przypis redakcyjny]
990. Mezencyusz (...) agiliński — król Agilli w Etrurii, dla okrucieństwa wypędzony z państwa; poległ z ręki Eneasza. [przypis redakcyjny]
991. Ecelin — Ezzelino da Romano (1194–1254), władca Padwy i Werony, jeden z najokrutniejszych tyranów, jakich znają dzieje. [przypis redakcyjny]
992. Roncus — Ronco, rzeczka w płn. Włoszech, dopływ Padu. [przypis redakcyjny]
993. Mela — rzeczka Mella, dopływ rzeki Oglio. [przypis redakcyjny]
994. Tarus — rzeka Taro, lewy dopływ Padu. [przypis redakcyjny]
995. Atesis — Adyga, rzeka w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]
996. pożerca ognień — pożerczy ogień. [przypis redakcyjny]
997. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
998. ostatnie (daw. przysłówek) — ostatnio, na końcu. [przypis redakcyjny]
999. drzewo — [tu:] kopia. [przypis edytorski]
1000. gamrat — gach, [kochanek]. [przypis redakcyjny]
1001. liście — r.n. [to liście]. [przypis redakcyjny]
1002. cedrowa woda —
Uwagi (0)