Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
457. charakter — [tu:] znak, pismo, [litera]. [przypis redakcyjny]
458. Tamis — rzeka Tamiza w Anglii. [przypis redakcyjny]
459. Londr (daw., z fr.) — Londyn. [przypis redakcyjny]
460. Walia — księstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]
461. nie zbędzie (daw.) — [tu:] nie ucieknie, nie ujdzie. [przypis redakcyjny]
462. zmierzkać (daw.) — zmierzchać. [przypis redakcyjny]
463. wżdy (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
464. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
465. Kafron — wyrazu „Kafron” nie zna oryginał. [przypis redakcyjny]
466. Galafron — król Kataju w Chinach, ojciec Angeliki i Argali. [przypis redakcyjny]
467. Paweł — pustelnik w Egipcie. [przypis redakcyjny]
468. Hilaryon — pustelnik w Palestynie. [przypis redakcyjny]
469. łykanie — [tu:] łkanie. [przypis redakcyjny]
470. Hibernia — dawna nazwa Irlandii. [przypis redakcyjny]
471. Ebuda — wyspa, prawdopodobnie jedna z Hebryd na zachód od Szkocji. [przypis redakcyjny]
472. fusta (daw.) — okręt. [przypis edytorski]
473. fusta (daw.) — okręt. [przypis edytorski]
474. rycerze (...) dwaj wybrani — Rynald i Sakrypant; por. II, 15 i n. [przypis redakcyjny]
475. Bordela — miasto Bordaux we Francji. [przypis redakcyjny]
476. Nam — książę bawarski. [przypis redakcyjny]
477. Nie wziął z sobą (...) Szachownice tak sławnej, białej i czerwonej — był to herb Almonta; Orland, zabiwszy go, nosił jego hełm i tarczę z herbem, przedstawiającym szachownicę pomalowaną na biało i czerwono. [przypis redakcyjny]
478. Almontowi — tak mają wszystkie rękopisy; w oryginale jednak: a uno Amostante; ma to być wyraz arabski i znaczyć: dowódca. [przypis redakcyjny]
479. Brandymart — syn Monodanta, mąż Fiordylizy. [przypis redakcyjny]
480. Fiordylizi — córka władcy miasta Lica (Laodycea) w Syrii, małżonka Brandymarta. [przypis redakcyjny]
481. wzwód (daw.) — most zwodzony. [przypis redakcyjny]
482. Olimpia — bohaterka noweli. [przypis redakcyjny]
483. duży — [tu:] silny. [przypis redakcyjny]
484. Duryndana — szabla Orlanda, wedle Turpina „quod durum ictum dat”. [przypis redakcyjny]
485. Trypol — miasto w północnej Afryce, stolica Trypolitanii. [przypis redakcyjny]
486. Uwernia — kraina Auvergne we Francji. [przypis redakcyjny]
487. Brytonowie — Bretonowie, mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]
488. Pikardya — kraina w północnej Francji. [przypis redakcyjny]
489. Stanął nad rzeką, która dzieli z Normandami / Brytony — tą rzeką ma być Coësnon, wpadający niedaleko od Saint-Malo do Oceanu Atlantyckiego. [przypis redakcyjny]
490. pobliżu — [tu:] w pobliżu. [przypis redakcyjny]
491. armata — [tu:] armada, flota. [przypis redakcyjny]
492. obeszła wodami — [tu:] otoczona wodami. [przypis redakcyjny]
493. święty Mol — miasto portowe Saint-Malo we Francji. [przypis redakcyjny]
494. góra świętego Michała — Mont Saint-Michel w Normandii. [przypis redakcyjny]
495. Bryaka — miasto nadmorskie Saint-Brieuc w departamencie Côtes du Nord we Francji. [przypis redakcyjny]
496. Landrygler — Treguier, dawniej Lantriguier, miasto portowe w departamencie Côtes du Nord we Francji. [przypis redakcyjny]
497. Albiona — Anglia. [przypis redakcyjny]
498. rzeka Anwersa — Antwerpia; w tł. mylnie „rzeka Anwersa”, gdyż w oryg. jest: fiume d’Anwersa, co znaczy rzeka Antwerpii, tj. Skalda. [przypis redakcyjny]
499. szedziwy (daw.) — sędziwy. [przypis redakcyjny]
500. Olandya — Holandia. [przypis redakcyjny]
501. Zelandya — prowincja w Niderlandach. [przypis redakcyjny]
502. Biskalia — kraj Basków, Biskaja. [przypis redakcyjny]
503. Biren — książę Zelandii, bohater noweli opowiedzianej przez Olimpię. [przypis redakcyjny]
504. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
505. gdziebym — [tu:] jeżeli bym. [przypis redakcyjny]
506. niewiasta (daw.) — synowa. [przypis redakcyjny]
507. Flandrya — kraina w Belgii. [przypis redakcyjny]
508. Cimoskus — król Fryzji. [przypis redakcyjny]
509. co więcej stało — co miało większą wartość, więcej kosztowało. [przypis redakcyjny]
510. fusta (daw.) — okręt. [przypis edytorski]
511. poodsądzywał czci — oczernił (odsądził od czci); zbezcześcił. [przypis edytorski]
512. zamierzony — [tu:] wymierzony. [przypis redakcyjny]
513. wychowanie (daw.) — [tu:] wyżywienie, utrzymanie. [przypis redakcyjny]
514. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
515. wielkie stawy — [tu:] morze. [przypis redakcyjny]
516. rycerz z Brawy — Brawa, tyle co Blaja, Blaye, miasto w departamencie Girondy we Francji; rycerz z Brawy: Roland. [przypis redakcyjny]
517. Bretonowie — mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]
518. Dordrek — miasto Dordrecht w Holandii. [przypis redakcyjny]
519. drzewo — [tu:] kopia; [por. drzewce]. [przypis redakcyjny]
520. szkarady — [tu:] szkaradny. [przypis redakcyjny]
521. czyniwa — zwykle czyni (robi, postępuje). [przypis edytorski]
522. spar (z niem. die Sparre) — drążek, na którym znajduje się wabik, tj. ptak wabiący. [przypis redakcyjny]
523. drzewo — [tu:] kopia; [por. drzewce]. [przypis redakcyjny]
524. fukać (daw.) — łajać, gromić. [przypis redakcyjny]
525. wzwód (daw.) — most zwodzony. [przypis redakcyjny]
526. jako skoro (daw.) — jak tylko. [przypis redakcyjny]
527. utaiwać się — ukrywać się; kryć się. [przypis edytorski]
528. cło zapłacić — [tu:] otrzymać karę, zapłacić. [przypis redakcyjny]
529. Anteus — syn Posejdona i Ziemi, olbrzym; dopóki dotykał ziemi, nikt go nie mógł w zapasach pokonać. [przypis redakcyjny]
530. bełt — [tu:] pocisk, strzała. [przypis redakcyjny]
531. krzywy (daw.) — nieprzychylny; niesprawiedliwy. [przypis edytorski]
532. zaraz — [tu:] zarazem. [przypis redakcyjny]
533. abissy — otchłań, podziemie, „przepaście dolne”. [przypis redakcyjny]
534. jeśli — [tu:] czy. [przypis redakcyjny]
535. w drugiej pieśni — w innej pieśni. [przypis redakcyjny]
536. użegać — palić. [przypis redakcyjny]
537. spuścić kogo z kim (daw.) — poróżnić. [przypis redakcyjny]
538. ta, co Europę z Azyą spuściła — Helena, dla której Grecy (Europa) walczyli z Trojanami (z Azją). [przypis redakcyjny]
539. tycza (daw.) — tyka. [przypis redakcyjny]
540. to, co trzęsiono około tej dziewki — [tu:] to, co o niej głoszono, rozpowiadano. [przypis redakcyjny]
541. chwycić się kogo — zakochać się w kim. [przypis redakcyjny]
542. czyn — [tu:] machina wojenna. [przypis redakcyjny]
543. namiestniczka — zastępczyni. [przypis redakcyjny]
544. zuciekać — uciekać, znikać. [przypis redakcyjny]
545. wysep (daw. r.m.) — wyspa. [przypis redakcyjny]
546. armata — [tu:] armada, flota. [przypis redakcyjny]
547. łono (z łac. sinus) — zatoka. [przypis redakcyjny]
548. pożądne — [tu:] pożądane. [przypis redakcyjny]
549. ocucać — budzić się, ocknąć. [przypis redakcyjny]
550. Alcyona — Alkione, żona króla trachińskiego, Keiksa, który zginął w czasie podróży morskiej; Alkiona, znalazłszy jego ciało na brzegu morskim, szerzyła nad zwłokami skargi i narzekania, które tak bogów wzruszyły, iż oboje zamienili w zimorodków. [przypis redakcyjny]
551. Cyntya — bogini Diana (Artemis), tak nazwana od góry Cyntos, gdzie się miała urodzić. [przypis redakcyjny]
552. odniało (daw.) — dzień się zrobił. [przypis redakcyjny]
553. daj to, że (daw.) — przypuśćmy, że. [przypis redakcyjny]
554. jemi (daw.) — nimi. [przypis redakcyjny]
555. wychowanie (daw.) — [tu:] wyżywienie, utrzymanie. [przypis redakcyjny]
556. zajeść (daw.) — pozbawić życia. [przypis redakcyjny]
557. jemi (daw.) — nimi. [przypis redakcyjny]
558. przepych (daw.) — [tu:] pycha. [przypis redakcyjny]
559. fukać (daw.) — łajać, gromić. [przypis redakcyjny]
560. może — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
561. jako skoro (daw.) — jak tylko. [przypis redakcyjny]
562. Cztery nadobne panie (...) Andronika (...) Dycylla (...) Fronezya (...) Sofrozyna — wymienione tu cztery „panie” przedstawiają niewątpliwie cztery cnoty kardynalne, jak to już ich imiona wskazują: Andronika — męstwo, Dycylla — sprawiedliwość, Fronezya — roztropność, Sofrozyna — umiarkowanie. [przypis redakcyjny]
563. przez dzięki — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
564. Kloto — „prządka’’, bogini przeznaczenia, przędła nić żywota, którą ucinała Atropos. [przypis redakcyjny]
565. Dydo — królowa kartagińska, opuszczona przez Eneasza, zakończyła samobójstwem. [przypis redakcyjny]
566. królowa Nilu — Kleopatra. [przypis redakcyjny]
567. jako skoro (daw.) — jak tylko. [przypis redakcyjny]
568. szedziwy (daw.) — sędziwy. [przypis redakcyjny]
569. frambuga — sklepienie półkoliste, arkada. [przypis redakcyjny]
570. śpica — wierzchołek. [przypis redakcyjny]
571. gelsemin — jaśmin. [przypis redakcyjny]
572. amarant — nazwa kwiatu. [przypis redakcyjny]
573. czołem bić — [tu:] żegnać się z kim. [przypis redakcyjny]
574. zawarła (daw.) — [tu:] postanowiła. [przypis redakcyjny]
575. akwitańskie brzegi — południowo-zachodniej Francji. [przypis redakcyjny]
576. zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]
577. cześć — [tu:] poczęstunek, przyjęcie. [przypis redakcyjny]
578. Kwinsaj — może miasto Nankin w Chinach. [przypis redakcyjny]
579. Mandziana — zapewne południowe Chiny z stolicą Kwinsaj (Nanking). [przypis redakcyjny]
580. Imawus — góry Himalaja. [przypis redakcyjny]
581. Hiperborejska (...) Scytya — północna. Hiperboreowie, naród bajeczny, mieszkający na dalekiej północy. [przypis redakcyjny]
582. Hirkana — kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]
583. zwiedzieć — zwiedzić, poznać. [przypis redakcyjny]
584. fiordyliza (fr. fleur-de-lis) — lilia; połączona z herbem angielskim, leopardem [„lampartowie”], oznaczała prawa królów angielskich do posiadania Francji. [przypis redakcyjny]
585. Linkaster — hrabstwo Lancaster w Anglii. [przypis redakcyjny]
586. Warweca — hrabstwo Warwik w Anglii. [przypis redakcyjny]
587. Glocester — hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]
588. klarencki (książę) — książę Klarence. [przypis redakcyjny]
589. eboracki (książę) — książę Jorku. [przypis redakcyjny]
590. Norfocya — hrabstwo Norfolk w Anglii. [przypis redakcyjny]
591. Kancya — hrabstwo Kent w Anglii. [przypis redakcyjny]
592. Pembrocya — hrabstwo Pembrocke w Anglii. [przypis redakcyjny]
593. sufolckie (książę) — z Suffolk. [przypis redakcyjny]
594. Esna — hrabstwo Essex w Anglii. [przypis redakcyjny]
595. Norbelanda — hrabstwo Northumberland w Anglii. [przypis redakcyjny]
596. Barkla — hrabstwo Berkeley w Anglii. [przypis redakcyjny]
597. Markla — (Marchia w oryg.), hrabstwo March w Anglii. [przypis redakcyjny]
598. Antona — hrabstwo Southampton w Anglii. [przypis redakcyjny]
599. Dorset — hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]
600. Dewona — hrabstwo Devonshire w Anglii. [przypis redakcyjny]
601. frajher — baron. [przypis redakcyjny]
602. Wigona (w oryg. Vigoryna) — hrabstwo Winchester w Anglii. [przypis redakcyjny]
603. Battonia — hrabstwo Bath w Anglii. [przypis redakcyjny]
604. Sormosedya — hrabstwo Somerset w Anglii. [przypis redakcyjny]
605. Bokingam — hrabstwo Bukingam w Anglii. [przypis redakcyjny]
606. sarysberyski (powiat) — Salisbury. [przypis redakcyjny]
607. Krosberskie grabstwo — Shrewsbury. [przypis redakcyjny]
608. Kraj burgeński — Abergovanny. [przypis redakcyjny]
609. roscyjskie księstwo — książę
Uwagi (0)