Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
1003. jemi (daw.) — nimi. [przypis redakcyjny]
1004. Norandyn — król syryjski. [przypis redakcyjny]
1005. lub — [tu:] lubo; [tzn. daw. choć, chociaż]. [przypis redakcyjny]
1006. ustawić (daw.) — ustanowić. [przypis redakcyjny]
1007. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1008. Cyklop — znany z Odyssei potwór jednooki, pożerający ludzi. [przypis redakcyjny]
1009. opiek (daw.) — opieka [przypis redakcyjny]
1010. Lucyna — żona króla syryjskiego Norandyna. [przypis redakcyjny]
1011. jeśli (daw.) — tu: czy, czy też. [przypis edytorski]
1012. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1013. parch (daw.) — przykry zapach. [przypis redakcyjny]
1014. twarz (daw.) — [tu:] postać. [przypis redakcyjny]
1015. zawrzeć (daw.) — [tu:] postanowić. [przypis redakcyjny]
1016. syn pięknej Latony — Apollo. [przypis redakcyjny]
1017. czyniwać — często (zwyczajowo, zazwyczaj) coś czynić (robić). [przypis edytorski]
1018. Gradas — król Serykany, wielkiego państwa, gdzieś za Indiami leżącego (Bojardo, Księga I, Pieśń I, 4), saraceński bohater, przybył umyślnie na Zachód, ażeby zdobyć słynną szablę Duryndanę. [przypis redakcyjny]
1019. obrada (daw.) — radość. [przypis redakcyjny]
1020. nieokrócony (daw.) — niepohamowany, dziki. [przypis redakcyjny]
1021. Satalia — miasto na płd. wybrzeżu Małej Azji. [przypis redakcyjny]
1022. zawarzeć (daw.) — [tu:] skończyć. [przypis redakcyjny]
1023. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1024. złożenie (daw.) — pokój, schowek. [przypis redakcyjny]
1025. warować (daw.) — [tu:] obwarować. [przypis redakcyjny]
1026. zżyłowany (daw.) — żyłowaty, mocny. [przypis redakcyjny]
1027. najchrześcijański — „christianissimus”, tytuł królów francuskich. [przypis redakcyjny]
1028. wypądźże — wypędź (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że). [przypis edytorski]
1029. Paktol — złotonośna rzeka w Małej Azji. [przypis redakcyjny]
1030. Hermus — złotonośna rzeka w Małej Azji. [przypis redakcyjny]
1031. wielki lwie — lew, jak wiadomo, herb Wenecji, oznacza też Wenecję samą. [przypis redakcyjny]
1032. ustąpić gościńca (daw.) — zboczyć. [przypis redakcyjny]
1033. goniec a. gońca (daw.) — rycerz turniejowy. [przypis redakcyjny]
1034. udać się (daw.) — popisać się. [przypis redakcyjny]
1035. sprawić kogoś o czymś (daw.) — zdać sprawę, dać wiadomość. [przypis redakcyjny]
1036. Martan — gach Orygilli. [przypis redakcyjny]
1037. Seleucja — miasto nad Orontesem w Syrii (dziś w ruinach). [przypis redakcyjny]
1038. skofia — obsada kity, rurka stalowa, w której tkwi kita. [przypis redakcyjny]
1039. zniknąć czegoś — uniknąć czegoś. [przypis redakcyjny]
1040. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; od M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1041. Sydonia — miasto Sydon w Fenicji. [przypis redakcyjny]
1042. starosta laodycejski — Laodycea (dziś Latakia) miasto w Syrii (w Małej Azji). [przypis redakcyjny]
1043. Apamia — miasto Apamea w Syrii. [przypis redakcyjny]
1044. goniec (daw.) — rycerz turniejowy. [przypis redakcyjny]
1045. dank — [tu:] nagroda zwycięstwa. [przypis redakcyjny]
1046. fuk (daw.) — łajanie, krzyk, groźba. [przypis redakcyjny]
1047. amilarstwo — stopień admirała, dowódcy floty. [przypis redakcyjny]
1048. podrąbić (daw.) — podrąbać; [podciąć]. [przypis redakcyjny]
1049. krotofila (daw.) — zabawa. [przypis redakcyjny]
1050. towarzyska sromota — sromota [tj. hańba, wstyd] towarzysza. [przypis redakcyjny]
1051. pilch (daw.) — popielica. [przypis redakcyjny]
1052. nasuwień (daw.) — zwierzchnia szata rycerska, delia. [przypis redakcyjny]
1053. Gradyw — Gradivus „kroczący”, przydomek Marsa, Mars sam. [przypis redakcyjny]
1054. towarzyskie (...) odzienie — odzienie towarzyszy. [przypis redakcyjny]
1055. gamrat — gach, [kochanek]. [przypis redakcyjny]
1056. nagi — [tu:] nieokryty zbroją. [przypis redakcyjny]
1057. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1058. wielem — 3. przypadek [tj. C.] lm [dziś komu? czemu?: wielu]. [przypis redakcyjny]
1059. nalegać kogoś (daw.) — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
1060. zwodnica (daw.) — [tu:] rajfurka. [przypis redakcyjny]
1061. rętszy (daw.) — bardziej rączy; szybszy. [przypis edytorski]
1062. wzwód (daw.) — most zwodzony. [przypis redakcyjny]
1063. świętego Michała równina — Saint-Michel we Francji. [przypis redakcyjny]
1064. nakowalnia (daw.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
1065. okół (daw.) — szranki. [przypis redakcyjny]
1066. tchnie (daw.) — słabo [od]dycha. [przypis redakcyjny]
1067. nieokrócony (daw.) — niepohamowany, dziki. [przypis redakcyjny]
1068. okół (daw.) — szranki. [przypis redakcyjny]
1069. massylska puszcza — numidyjska, tak nazwana od Massylów, jednego z dwóch głównych szczepów zamieszkujących Numidię. [przypis redakcyjny]
1070. namiastka (daw.) — zastępczyni [por. namiestnik]. [przypis redakcyjny]
1071. potrafić kogoś (daw.) — spotkać się z kimś. [przypis redakcyjny]
1072. zwartować (daw.) — przeszukać. [przypis redakcyjny]
1073. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
1074. świętego Germana (brama) — brama Saint-Germain w Paryżu. [przypis redakcyjny]
1075. świętego Wiktora (brama) — porte Saint-Victor w Paryżu. [przypis redakcyjny]
1076. brama świętego Marcella — brama Saint-Marcel w Paryżu. [przypis redakcyjny]
1077. zuciekać (daw.) — pouciekać. [przypis redakcyjny]
1078. gdzie — [tu:] jeżeli. [przypis redakcyjny]
1079. toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]
1080. Mirforda — miasto Milford w Anglii. [przypis redakcyjny]
1081. Stanforda — hrabstwo Strafford w Anglii. [przypis redakcyjny]
1082. Ucieka lud z Maury — [w oryg.] „Fugge la gente Maura”, a więc: „Ucieka lud Maurów”; tłumacz uważał Maura za miasto. [przypis redakcyjny]
1083. Kanara — Wyspy Kanaryjskie. [przypis redakcyjny]
1084. lekkość (daw.) — lekceważenie, wzgarda, ubliżenie, zniewaga. [przypis redakcyjny]
1085. Burnek — hrabstwo Burnich w Anglii. [przypis redakcyjny]
1086. Kornowalia — hrabstwo Kornawallis w Anglii. [przypis redakcyjny]
1087. jadęcy (daw. forma imiesłowu) — jadąc. [przypis redakcyjny]
1088. dośpieć (daw.) — zdążyć. [przypis redakcyjny]
1089. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
1090. dank (daw., z niem.) — [tu:] chwała. [przypis redakcyjny]
1091. w długą uciekać (daw.) — wzdłuż, tj. prosto przed siebie uciekać. [przypis redakcyjny]
1092. wzwód (daw.) — most zwodzony. [przypis redakcyjny]
1093. Zda mu się, że na moście widzi stojącego / Hetruryą na sobie wszystkę dzierżącego — Horacjusz Kokles stojąc sam jeden na moście, dawał odpór całemu wojsku etruskiemu Porsenny. [przypis redakcyjny]
1094. Solima — miasto Jerozolima. [przypis redakcyjny]
1095. gamrat — gach, [kochanek]. [przypis redakcyjny]
1096. Sur — starożytny Tyr w Fenicji. [przypis redakcyjny]
1097. Safet — miasto Sarfand, starożytna Sarepta w Fenicji. [przypis redakcyjny]
1098. Zybelet — miasto Dżebail (?) w Syrii. [przypis redakcyjny]
1099. Barut — miasto nadmorskie Bejrut w Syrii. [przypis redakcyjny]
1100. Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii. [przypis redakcyjny]
1101. Trypolim — Trypolis, miasto w Syrii. [przypis redakcyjny]
1102. Lica — miasto Leotik, starożytna Laodycea w Syrii. [przypis redakcyjny]
1103. morze Lajaca — Lajac, miasto w Syrii (staroż. Issus); golfo di Lajazzo, dziś Zatoka Aleksandretty w Syrii; [przypis redakcyjny]
1104. sztaba — przód okrętu. [przypis redakcyjny]
1105. Oront — Orontes, rzeka w Syrii. [przypis redakcyjny]
1106. Lidia — miasto między Antiochią a Damaszkiem w Syrii. [przypis redakcyjny]
1107. Laryssa — miasto w Lidii (w Małej Azji). [przypis redakcyjny]
1108. Alep — Aleppo, miasto w Syrii. [przypis redakcyjny]
1109. Mamuga — miasto między Antiochią a Damaszkiem w Syrii. [przypis redakcyjny]
1110. liście — r.n. [to liście]. [przypis redakcyjny]
1111. za ostatnią (daw.) — w ostatnim razie. [przypis redakcyjny]
1112. fukliwy (daw.) — [tu:] groźny. [przypis redakcyjny]
1113. chwostać (daw.) — chłostać. [przypis redakcyjny]
1114. dank — [tu:] nagroda zwycięstwa. [przypis redakcyjny]
1115. Sansonet — Sansonet z Meki, pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim. [przypis redakcyjny]
1116. wezbrać się (daw.) — [tu:] wybrać się. [przypis redakcyjny]
1117. cug (daw.) — ciągnienie, pochód. [przypis redakcyjny]
1118. Marfiza — królowa perska, siostra Rugiera. [przypis redakcyjny]
1119. na schwał (daw.) — nadzwyczaj, wyjątkowo, nader. [przypis redakcyjny]
1120. Acz jej (zbroi) była na drodze w on czas odbieżała, / Kiedy (...) z siebie ją skwapliwie zrzuciła / I Brunella złodzieja (...) goniła — Brunel, skradłszy Angelice pierścień, wyrwał także Marfizie mimojazdem szablę; ta goniła go przez całe dni czternaście, przeważnie piechotą, gdyż w szóstym dniu padł jej koń, ażeby zaś sobie ulżyć ciężaru, zrzuciła ze siebie ulubioną zbroję. Brunel zdołał jednak umknąć. [przypis redakcyjny]
1121. lekkość (daw.) — lekceważenie, wzgarda, ubliżenie, zniewaga. [przypis redakcyjny]
1122. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; od M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1123. wojna — [tu:] bitwa. [przypis redakcyjny]
1124. gońca a. goniec (daw.) — rycerz turniejowy. [przypis redakcyjny]
1125. ochopić się komuś (daw.) — porwać się, rozpędzić się na kogoś. [przypis redakcyjny]
1126. dank — [tu:] nagroda zwycięstwa. [przypis redakcyjny]
1127. ludzkie (daw.) — (przysłówek), ludzko. [przypis redakcyjny]
1128. podkróli (daw.) — namiestnik, wicekról. [przypis redakcyjny]
1129. dank — [tu:] nagroda zwycięstwa. [przypis redakcyjny]
1130. Luna — miasto nadmorskie w Toskanii, niedaleko Karrary; dziś w ruinach. [przypis redakcyjny]
1131. Famagusta — miasto na Cyprze. [przypis redakcyjny]
1132. Konstanca — bagno pod Famagustą na Cyprze. [przypis redakcyjny]
1133. Paf — miasto Pafos na Cyprze, słynne z czci Wenery (Afrodyty). [przypis redakcyjny]
1134. kupia (daw.) — towar. [przypis redakcyjny]
1135. może (daw.) — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
1136. zgadzać (daw.) — zmierzać. [przypis redakcyjny]
1137. trzaskawica — grzmot. [przypis redakcyjny]
1138. poprzecznia (wł. oryg. la scotta) — lina do nastawiania żagla; może tłumacz rozumiał tu reję, drąg poprzeczny, do którego przywiązuje się żagiel. [przypis redakcyjny]
1139. niepożądny (daw.) — niepożądany. [przypis redakcyjny]
1140. labirować — lawirować, płynąć w zakosy. [przypis redakcyjny]
1141. zamóc się w coś (daw.) — nabyć coś. [przypis redakcyjny]
1142. juniec — buhaj. [przypis redakcyjny]
1143. lemięz (daw.) — lemiesz. [przypis redakcyjny]
1144. Andaluzja — kraina w płd. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1145. Bizerta — starożytna Utica, miasto nadbrzeżne w płn. Afryce w krainie Tunis. [przypis redakcyjny]
1146. pogonia (daw.) — pogoń. [przypis redakcyjny]
1147. Tolomita — miasto w krainie Barka na zachód od Egiptu. [przypis redakcyjny]
1148. Medor — Saracen niskiego rodu z Tolomity, później mąż Angeliki. [przypis redakcyjny]
1149. duży — [tu:] silny. [przypis redakcyjny]
1150. wyrazić [z głowy] (daw.) — wybić [por. razić: uderzać]. [przypis redakcyjny]
1151. zawrzeć (daw.) — [tu:] postanowić. [przypis redakcyjny]
1152. dziło — [tu:] dzieło (w rymie). [przypis redakcyjny]
1153. praktykować (daw.) — domyślać się, wnioskować, wróżyć. [przypis redakcyjny]
1154. Monkalier — miasto Moncalieri w Piemoncie. [przypis redakcyjny]
1155. krztań
Uwagi (0)