Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
1587. czata (daw.) — kryjoma wyprawa. [przypis redakcyjny]
1588. bieglec (daw.) — przebieglec (por. XXXII 7, w. 5). [przypis redakcyjny]
1589. twarz (daw.) — postać. [przypis redakcyjny]
1590. Zamyśliłem się, a on cztery kije włożył / Pod siodło: tak go ukradł — Sakrypant siedział na koniu zamyślony na wiadomość o klęsce swego ludu, gdy wtem Brunel podstawił cztery kije pod siodło i konia spod niego ukradł. U Bojarda (Księga II, Pieśń V) miał Brunel użyć jednego tylko pala (un gran bastone). [przypis redakcyjny]
1591. uraz (daw. forma) — [dziś r.ż.] uraza. [przypis redakcyjny]
1592. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1593. bezpieczny (daw.) — śmiały. [przypis redakcyjny]
1594. obmówisko — zła sława. [przypis redakcyjny]
1595. Gebeńska góra — góry Sewenny (des Cevennes) we Francji. [przypis redakcyjny]
1596. Blaja — miasto Blaye w Guienne we Francji. [przypis redakcyjny]
1597. Ruan — rzeka Rodan we Francji. [przypis redakcyjny]
1598. Sonna — rzeka Saona, dopływ Rodanu. [przypis redakcyjny]
1599. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1600. mieszkać (daw.) — zwlekać. [przypis redakcyjny]
1601. zdrajczyna (daw. forma) — zdrajczyni. [przypis redakcyjny]
1602. wodzów — 2. przypadek lm [tj. D.lm; od M.lp: ta wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1603. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1604. czata (daw.) — kryjoma wyprawa. [przypis redakcyjny]
1605. czestować (daw.) — częstować, przyjmować. [przypis redakcyjny]
1606. Jan Waleryusz — szlachcic z Wenecji, nieprzyjaciel kobiet. [przypis redakcyjny]
1607. bez braku (daw.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]
1608. dziecka — 4. przypadek [tj. B.] lm [dziś: dzieci]. [przypis redakcyjny]
1609. Astolf — król Lombardii. [przypis redakcyjny]
1610. Apelles — z wyspy Kos sławny malarz grecki, współczesny Aleksandrowi Wielkiemu. [przypis redakcyjny]
1611. Jokond — bohater noweli. [przypis redakcyjny]
1612. Tyczyn — rzeka w północnych Włoszech, dopływ Padu. [przypis redakcyjny]
1613. głowy — część łóżka lub posłania, gdzie głowa spoczywa. [przypis redakcyjny]
1614. gościniec (daw.) — [tu:] gospoda. [przypis redakcyjny]
1615. Ku gościńcowi (...) Bakańskiemu — Baccano, miejscowość o kilka mil (włoskich) od Rzymu. [przypis redakcyjny]
1616. samowtór (daw.) — z jednym towarzyszem, sam [jest] wtóry; [we dwóch z towarzyszem; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1617. zabrania — tu: nie pozwala. [przypis edytorski]
1618. gbur (daw.) — chłop. [przypis edytorski]
1619. Arno — rzeka, nad którą leży Florencja. [przypis redakcyjny]
1620. w Arnie zostać wszytkich zaraz przymusiła — w oryg. „all’ Arno”, „nad Arnem”, tj. we Florencji. Tłumacz z rzeki Arno zrobił miasto. [przypis redakcyjny]
1621. pośledni (daw.) — ostatni. [przypis redakcyjny]
1622. złożenie (daw.) — pokój, schowek. [przypis redakcyjny]
1623. balk — belka. [przypis redakcyjny]
1624. skałubina (daw.) — otwór, dziura. [przypis redakcyjny]
1625. fodza (daw.) — sposób, moda. [przypis redakcyjny]
1626. dziw — [tu:] potwór. [przypis redakcyjny]
1627. dobra myśl (daw.) — wesołość. [przypis redakcyjny]
1628. ślubu łamca (daw.) — krzywoprzysięzca. [przypis edytorski]
1629. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1630. Walencja — miasto nad Morzem Śródziemnym w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1631. Zatta — miasto Xativa albo San Felipe w prowincji Walencji w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1632. Fiametta — karczmareczka z Walencji. [przypis redakcyjny]
1633. Grek — [tu:] kochanek Fiametty. [przypis redakcyjny]
1634. podwój (daw. forma) — podwoje. [przypis redakcyjny]
1635. góźdź (daw.) — gwóźdź. [przypis redakcyjny]
1636. poszta (daw.) — poczta. [przypis redakcyjny]
1637. zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]
1638. tenten (daw.) — tętent. [przypis redakcyjny]
1639. pobliżu (daw.) — w pobliżu. [przypis redakcyjny]
1640. uraz (daw.) — [dziś r.ż.] uraza. [przypis redakcyjny]
1641. Wienna — miasto Vienne we Francji. [przypis redakcyjny]
1642. Awinion — miasto w płd. Francji nad Rodanem. [przypis redakcyjny]
1643. Celtyber — il Celtibero monte, góry Pirenejskie, tak tu nazwane od Celtyberów, starożytnych mieszkańców Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1644. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1645. dosuży koń (daw.) — silny koń. [przypis redakcyjny]
1646. dek — przykrycie, derka. [przypis redakcyjny]
1647. pierwszy (daw.) — pierwotny, poprzedni. [przypis redakcyjny]
1648. źrzeńca (daw.) — źrenica. [przypis redakcyjny]
1649. kochać w kimś (daw.) — kochać się w kim. [przypis redakcyjny]
1650. ziele — zioło. [przypis redakcyjny]
1651. machlarstwo (daw.) — szalbierstwo, oszukaństwo [por. machlojka]. [przypis redakcyjny]
1652. czucie (daw.) — czuwanie, niespanie. [przypis redakcyjny]
1653. ta, co z Rzymu króle czystością wygnała — Lukrecja, żona Tarkwiniusza Kollatyna, nie mogąc przeżyć hańby zgwałcenia, zabiła się sama i stała się przez to przyczyną wypędzenia rodziny królewskiej z Rzymu. [przypis redakcyjny]
1654. A któraby się twojem imieniem krzcić dała, / Każda rozum nad insze więtszy będzie miała / Piękność, ludzkość, roztropność (...) — w tej stancy, sławiącej wszystkie Izabelle, składa poeta niewątpliwie hołd Izabelli esteńskiej, siostrze Alfonsa i Hipolita (por. XIII 59–61). [przypis redakcyjny]
1655. Helikon — góry w Beocji, siedziba Muz. [przypis redakcyjny]
1656. Pind — Pindos, pasmo górskie, dzielące Tesalię od Epiru. [przypis redakcyjny]
1657. Parnas — góra w Fokis w środkowej Grecji, siedziba Apollina i Muz. [przypis redakcyjny]
1658. trzecie niebo — planeta Wenus. [przypis redakcyjny]
1659. Szczęśliwa dusza trzecie niebo przeniknęła — trzecie niebo to sfera Wenery, gdzie przebywają dusze miłujących. [przypis redakcyjny]
1660. machina — [tu:] gmach. [przypis redakcyjny]
1661. Na kształt budynku w Rzymie (...) / W którem swój u strumienia schował Tybrowego / Popiół cesarz Adryan — grobowiec Hadriana, dziś zamek św. Anioła na Zatybrzu. [przypis redakcyjny]
1662. poręcze (daw.) — r.n. [tj. to poręcze]. [przypis redakcyjny]
1663. wodza — r.ż. [część uprzęży; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1664. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1665. dużość (daw.) — siła, moc. [przypis redakcyjny]
1666. Tarakon — dziś Aragonia. [przypis redakcyjny]
1667. Tarrakona — dziś Aragonia. [przypis redakcyjny]
1668. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1669. imo (daw.) — mimo. [przypis redakcyjny]
1670. pojazd (daw.) — jazda, podróż konna. [przypis redakcyjny]
1671. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1672. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1673. wodze — 2. przypadek lm [tj. D.;od M.lp: wodza; część uprzęży; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1674. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1675. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1676. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1677. szkapa (daw.) — r.m. [tj. ten szkapa]. [przypis redakcyjny]
1678. szczerość niewdzięcznością, szalbierki, oddają — szalbierki, które odpłacają się niewdzięcznością za szczerość. [przypis edytorski]
1679. ponno — tu: pono, podobno, ponoć. [przypis edytorski]
1680. Montalban — zamek Montauban niewiadomego położenia we Francji. [przypis redakcyjny]
1681. ponno — tu: pono, ponoć, podobno, prwdopodobnie. [przypis edytorski]
1682. szkapa (daw.) — r.m. [tj. ten szkapa]. [przypis redakcyjny]
1683. Malega — miasto Malaga w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1684. Zyzera — starożytne Igilgili, miasto w Maurytanii [tj. w rzym. prowincji Mauritania Caesariensis, ob. w Algierii]. [przypis redakcyjny]
1685. Zybelta, Zybeltera — Cieśnina Gibraltarska. [przypis redakcyjny]
1686. szkapa — r.m. [tj. ten szkapa]. [przypis redakcyjny]
1687. szkapa — r.m. [tj. ten szkapa]. [przypis redakcyjny]
1688. poniekąd (daw.) — jakiś czas. [przypis redakcyjny]
1689. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1690. dziecina — r.m. [tj. ten dziecina]. [przypis redakcyjny]
1691. dużość (daw.)— siła, moc. [przypis redakcyjny]
1692. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1693. dużość (daw.) — siła, moc. [przypis redakcyjny]
1694. pierwszy (daw.) — [tu:] pierwotny, poprzedni. [przypis redakcyjny]
1695. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1696. naostrszy (daw. forma) — najbardziej ostry. [przypis redakcyjny]
1697. liście (daw.) — r.n. [tj. to liście]. [przypis redakcyjny]
1698. gałęzie (daw.) — r. n. [tj. to gałęzie]. [przypis redakcyjny]
1699. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1700. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1701. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1702. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1703. paszczeka (daw.) — paszczęka. [przypis redakcyjny]
1704. skrzypotać (daw.) — skrzypieć. [przypis redakcyjny]
1705. liście (daw. forma) — r.n. [tj. to liście]. [przypis redakcyjny]
1706. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1707. spełznąć razowi — uniknąć razu. [przypis redakcyjny]
1708. kolco (daw.) — kółko. [przypis redakcyjny]
1709. skofia — obsada kity, rurka stalowa, w której tkwi kita. [przypis redakcyjny]
1710. dobra myśl (daw.) — wesołość [przypis redakcyjny]
1711. wodze — 1. przypadek lm [część uprzęży; red. WL]. [przypis redakcyjny]
1712. stan (daw.) — budowa ciała, postać, postawa. [przypis redakcyjny]
1713. stać (daw.) — mieć wartość, kosztować. [przypis redakcyjny]
1714. zakochać — zakochać się. [przypis redakcyjny]
1715. Brawa — tyle co Blaja, Blaye, miasto w departamencie Girondy we Francji. [przypis redakcyjny]
1716. Gwyciardyn — syn Amona, brat Bradamanty. [przypis redakcyjny]
1717. kochać w kimś — [dziś:] kochać się w kimś. [przypis redakcyjny]
1718. dołoma (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
1719. Mawors — Mars, bóg wojny. [przypis redakcyjny]
1720. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1721. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
1722. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1723. dużość (daw.) — siła, moc. [przypis redakcyjny]
1724. spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]
1725. smakować (daw.) — dodawać smaku, cukrować. [przypis redakcyjny]
1726. hecowany (daw.) — polerowany. [przypis redakcyjny]
1727. cosi (daw., gw.) — coś. [przypis redakcyjny]
1728. zabywać (daw., gw.) — zapominać. [przypis redakcyjny]
1729. Od niemałego czasu z sobą się gniewali/ I despekty (...) wyrządzali / Dla Trufaldyna — z okrutnym i chytrym Trufaldynem, królem Baldachu, prowadził wojnę Rynald; sprzymierzeńcami Trufaldyna byli: Gryfon, Akwilant i inni rycerze (Bojardo, Orlando zakochany, Księga I, Pieśń XIII i n.). [przypis redakcyjny]
1730. Sena — rzeka Sekwana (tak XIV 105, w. 5) we Francji. [przypis redakcyjny]
1731. O czwartej, a nadalej o piątej godzinie — licząc sposobem starożytnych pierwszą godzinę nocną od zachodu słońca. [przypis redakcyjny]
1732. gwałt (daw.) — [tu:] mnóstwo. [przypis redakcyjny]
1733. i zimie i lecie
Uwagi (0)