Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
1156. dawić — [tu:] dławić. [przypis redakcyjny]
1157. pożądny (daw.) — pożądany. [przypis redakcyjny]
1158. flanderskich — [od nazwy:] Flandria, kraina w Belgii. [przypis redakcyjny]
1159. Endymion — piękny pasterz, kochanek Seleny czyli Diany (Latonówny, tj. córki Latony). [przypis redakcyjny]
1160. Martyr — wzgórze Montmatre pod Paryżem. [przypis redakcyjny]
1161. Lera — góra Montlhéry, 25 km odległa od Montmartre. [przypis redakcyjny]
1162. wartować (daw.) — [tu:] szukać. [przypis redakcyjny]
1163. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1164. przez (daw.) — bez. [przypis redakcyjny]
1165. cyga (daw.) — fryga, bąk. [przypis redakcyjny]
1166. dyktam — ziele lecznicze. [przypis redakcyjny]
1167. panacea — lekarstwo na wszystkie choroby. [przypis redakcyjny]
1168. wczesny (daw.) — wygodny. [przypis redakcyjny]
1169. wzmagać (daw.) — [tu:] przychodzić do sił. [przypis redakcyjny]
1170. duży (daw.) — silny. [przypis redakcyjny]
1171. może (daw.) — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
1172. drożyć (daw.) — drążyć. [przypis redakcyjny]
1173. manele (daw.) — naramiennice. [przypis redakcyjny]
1174. Zylant — syn króla Monodanta z Dammogiru, brat Brandymarta. [przypis redakcyjny]
1175. Walenca — Walencja, miasto nad Morzem Śródziemnym w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
1176. Girona — miasto Gerona w Katalonii (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
1177. błagać się (daw.) — uspokoić, ukoić. [przypis redakcyjny]
1178. koło wielkie — ścianka na burcie okrętu, okalająca pokład. [przypis redakcyjny]
1179. zegarek ciekący — klepsydra. [przypis redakcyjny]
1180. śkło (daw.) — szkło. [przypis redakcyjny]
1181. Limison — miasto na Cyprze (starożytny Amathus). [przypis redakcyjny]
1182. syrty — mielizny morskie. [przypis redakcyjny]
1183. Galicja — kraina w płn. Hiszpanii, z słynnym miejscem odpustowym Santiago di Compostella. [przypis redakcyjny]
1184. Synaj — góra w Arabii, na półwyspie utworzonym przez dwie odnogi Morza Czerwonego. [przypis redakcyjny]
1185. Loret — słynne miejsce odpustowe pod Ankoną we Włoszech. [przypis redakcyjny]
1186. bela — paka. [przypis redakcyjny]
1187. niewczesne wody (daw.) — niepotrzebne wody. [przypis redakcyjny]
1188. Światłość świętego Herma — także światełka św. Elma, Eliasza lub Heleny zwane, ukazują się w czasie burzy niekiedy na szczytach masztów, znak dobrej wróżby dla żeglarzy. [przypis redakcyjny]
1189. ubłagać się (daw.) — uspokoić się. [przypis redakcyjny]
1190. Auster — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]
1191. Afrykus — gwałtowny wiatr południowo-zachodni. [przypis redakcyjny]
1192. rufa — tył okrętu. [przypis redakcyjny]
1193. wielkie koła — pęki chrustu, kolisto powiązane, które wyrzucano z okrętu na linach, ażeby zwolnić bieg okrętu. [przypis redakcyjny]
1194. labirować — lawirować, płynąć w zakosy. [przypis redakcyjny]
1195. powątpliwość (daw.) — wątpliwość. [przypis redakcyjny]
1196. rozrywać (daw.) — [tu:] rozbierać, rozważać. [przypis redakcyjny]
1197. zawrzeć (daw.) — postanowić. [przypis redakcyjny]
1198. mężobójca — [daw. forma] r.ż.: [ta mężobójca]. [przypis edytorski]
1199. przykładać — przybijać do lądu. [przypis redakcyjny]
1200. pożądny (daw.) — pożądany. [przypis redakcyjny]
1201. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1202. niemieszkanie (daw.) — bezzwłocznie. [przypis redakcyjny]
1203. tczą (daw. forma) — tkają. [przypis redakcyjny]
1204. barzo mało mężczyzny — bardzo mało mężczyzn. [przypis redakcyjny]
1205. odkrycie (daw. przysłówek) — w sposób jawny. [przypis redakcyjny]
1206. spiżany — spiżowy. [przypis redakcyjny]
1207. poszło na maszt (daw.) — było podobne [do masztu], wyglądało jak maszt. [przypis redakcyjny]
1208. nagi — [tu:] nieokryty zbroją. [przypis redakcyjny]
1209. gońca a. goniec (daw.) — rycerz turniejowy. [przypis redakcyjny]
1210. podrąbić (daw.) — podrąbać; [porąbać]. [przypis redakcyjny]
1211. nakowalnia (daw.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
1212. dank (daw.) — [tu:] chwała. [przypis redakcyjny]
1213. rest (daw.) — ostatek. [przypis redakcyjny]
1214. niewczesne mroki (daw.) — niepożądane, nie na rękę będące. [przypis redakcyjny]
1215. lane świece — [tu:] wielkie świece. [przypis redakcyjny]
1216. Gabryna — zbrodniarka, żona Argeusza, potem Filandra. [przypis redakcyjny]
1217. obierać się (daw.) — znajdować się. [przypis redakcyjny]
1218. Arpalice — królewna tracka, Harpalice, pobiła syna Achillesa, Neoptolema, i wypędziła go z Tracji. [przypis redakcyjny]
1219. Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]
1220. Safo — Safona, największa poetka grecka, „dziesiąta Muza”, żyła około roku 628–568 przed Chr., na Lesbos. [przypis redakcyjny]
1221. Korynna — starożytna poetka grecka. [przypis redakcyjny]
1222. Klaromont — Jasna Góra, Clermont. [przypis redakcyjny]
1223. rycerz, co zabił Almonta — Orland. [przypis redakcyjny]
1224. ten, który Mambryna króla zamordował — Rynald. [przypis redakcyjny]
1225. Ister — inna nazwa Dunaju (w dolnym biegu). [przypis redakcyjny]
1226. Euksyńska woda — Morze Czarne. [przypis redakcyjny]
1227. Gwidon Dziki — syn Oliwiera. [przypis redakcyjny]
1228. Falant — dowódca Parteniów, t. j., młodzieży nieprawej, wypędzonej przez Greków po wojnie trojańskiej, założyciel Tarentu. [przypis redakcyjny]
1229. Dyktejskie miasta — kreteńskie; dyktejskie od góry Dikte na Krecie. [przypis redakcyjny]
1230. Dyktea — zmyślone przez Ariosta miasto na Krecie; była tylko góra Dikte. [przypis redakcyjny]
1231. dobra myśl (daw.) — zabawa; [radość]. [przypis redakcyjny]
1232. Tarent — miasto w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]
1233. niebłagany (daw.) — nieubłagany, srogi [przypis redakcyjny]
1234. prawica (daw.) — virgo intacta, dziewica. [przypis redakcyjny]
1235. rozradzać (daw.) — [tu:] odradzać. [przypis redakcyjny]
1236. surowie — surowo. [przypis redakcyjny]
1237. mięższeć (daw.) — grubieć. [przypis redakcyjny]
1238. wierzgać (daw.) — buntować się. [przypis redakcyjny]
1239. czyniać (daw.) — czynić (robić) coś zwykle, stale. [przypis edytorski]
1240. kluza (z wł. chiusa) — zamknięcie, więzienie. [przypis redakcyjny]
1241. Albani — Albaniusz, rycerz, mąż Aleksandry w mieście złych niewiast. [przypis redakcyjny]
1242. Aleksandra — córka Orontei. [przypis redakcyjny]
1243. bezpiecznie (daw.) — śmiało. [przypis redakcyjny]
1244. nieludcejszy (daw. forma) — bardziej nieludzki. [przypis edytorski]
1245. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
1246. sam a sam (daw.) — sam na sam. [przypis redakcyjny]
1247. z to śmiałości (daw.) — śmiałości tyle, ile trzeba. [przypis redakcyjny]
1248. sam a sam (daw.) — sam na sam. [przypis redakcyjny]
1249. Aleksandrę mu piękną i to miasto dała, / Która je potem swojem imieniem nazwała — zapewne ma na myśli Aleksandrettę, miasto nadbrzeżne w Syrii [dziś w Turcji]. [przypis redakcyjny]
1250. pożądny (daw.) — pożądany. [przypis redakcyjny]
1251. krzyw (daw.) — winien. [przypis redakcyjny]
1252. zjeździwa się (daw.) — zjeżdża się (zwykle). [przypis edytorski]
1253. pokusa (daw.) — duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
1254. wyniść (daw.) — [tu:] udać się. [przypis redakcyjny]
1255. nagi — [tu:] nieokryty zbroją. [przypis redakcyjny]
1256. Arktofilaks — „stróż niedźwiedzicy”, Arkas, syn czy też wnuk Likaona, zaprowadził uprawę roślin w Arkadii i został razem z pługiem przeniesiony na niebo. [przypis redakcyjny]
1257. spis — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]
1258. fusta (daw.) — okręt. [przypis redakcyjny]
1259. uchód (daw.) — ucieczka. [przypis redakcyjny]
1260. potrafić się z kimś (daw.) — spotkać się z kimś. [przypis redakcyjny]
1261. Malea — niebezpieczny dla żeglarzy przylądek u wschodniego cypla Peloponezu. [przypis redakcyjny]
1262. Morea — późniejsza nazwa Peloponezu. [przypis redakcyjny]
1263. Druenca — rzeka Durance, lewy dopływ Rodanu; wpada do Rodanu pod Awinionem. [przypis redakcyjny]
1264. odkrycie (daw. przysłówek) — w sposób jawny. [przypis redakcyjny]
1265. czyniać (daw.) — czynić (robić) coś zwykle, stale. [przypis edytorski]
1266. bezpieczny (daw.) — śmiały. [przypis redakcyjny]
1267. wzrzedny (daw.) — zrzędny, dokuczliwy. [przypis redakcyjny]
1268. sarna (daw.) — [tu:] baba, kobieta. [przypis redakcyjny]
1269. szpetna moc — [tu:] piekielna moc, diablica. [przypis redakcyjny]
1270. zmarska (daw.) — zmarszczka. [przypis redakcyjny]
1271. przykrszy (daw. forma) — bardziej przykry. [przypis redakcyjny]
1272. paiża a. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1273. rówień (daw.) — równy. [przypis redakcyjny]
1274. galicyjska królewna — Izabella, córka króla galicyjskiego (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
1275. słyszała go mówiąc — [daw. forma imiesłowu] zamiast: mówiącego. [przypis redakcyjny]
1276. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1277. szpaczkować (daw.) — żartować, przedrwiwać. [przypis redakcyjny]
1278. krótki (daw.) — skromny. [przypis redakcyjny]
1279. złajnik (daw.) — pies gospodarski, pasterski lub myśliwy. [przypis redakcyjny]
1280. ubłagać (daw.) — uspokoić. [przypis redakcyjny]
1281. żuć o kimś (daw.) — spotwarzać kogoś. [przypis redakcyjny]
1282. bela — paka. [przypis redakcyjny]
1283. Jeno w rąbek odzianą — [por.] „Te Spes, et albo rara fides colit velata panno” (Horatius Carmina I, 35). [przypis redakcyjny]
1284. Olander — Holender. [przypis redakcyjny]
1285. Hermonides — brat Filandra. [przypis redakcyjny]
1286. naród (daw.) — ród. [przypis redakcyjny]
1287. krzywy (daw.) — niesprawiedliwy. [przypis redakcyjny]
1288. ludzkie (daw. przysłówek) — po ludzku, na sposób ludzki. [przypis redakcyjny]
1289. wodze — 4. przypadek lm [tj. B.; od M.lp: wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
1290. paiż (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]
1291. ocucić (daw.) — budzić się, ocknąć. [przypis redakcyjny]
1292. zdrajczyna (daw. forma) — zdrajczyni. [przypis redakcyjny]
1293. Olanda, Olandya — Holandia. [przypis redakcyjny]
1294. Argeus — mąż Gabryny. [przypis redakcyjny]
1295. powienny (daw.) — powiewny. [przypis redakcyjny]
1296. Akrocerauńskie (...) skały — skalisty przylądek w Epirze. [przypis redakcyjny]
1297. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
1298. Filander — drugi mąż Gabryny. [przypis redakcyjny]
1299. acześ — chociaż żeś (godzien). [przypis edytorski]
1300. czyniać (daw.) — czynić (robić) coś zwykle, stale. [przypis edytorski]
1301. gabać (daw.) — nagabywać. [przypis redakcyjny]
1302. na przepych (daw.) — na despekt; [aby komuś ubliżyć]. [przypis redakcyjny]
1303. bezpieczeństwo (daw.) — śmiałość. [przypis redakcyjny]
1304. z to śmiałości (daw.) — dość śmiałości; tyle śmiałości, ile trzeba. [przypis redakcyjny]
1305. niecześć (daw.) — hańba. [przypis redakcyjny]
1306. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
1307. kiedy w noc zegar trzecią bije — poeta dzieli obyczajem rzymskim tak dzień, jak noc, na 12 godzin; „trzecia w noc” jest więc trzecia godzina po zachodzie słońca, czyli trzecia przed północą. [przypis redakcyjny]
1308. nagi — [tu:] nieokryty zbroją. [przypis redakcyjny]
1309. może (daw.) — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
1310. rufa — tył okrętu. [przypis redakcyjny]
1311. głupie (daw. przysłówek) — głupio. [przypis redakcyjny]
Uwagi (0)