Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
303. gdzieby — [tu:] jeżeliby. [przypis redakcyjny]
304. wystąpić — [tu:] wykroczyć. [przypis redakcyjny]
305. oblec zbroję — nałożyć zbroję. [przypis redakcyjny]
306. cześć (daw.) — poczęstunek, przyjęcie. [przypis redakcyjny]
307. fuki (daw.) — łajania, krzyki, groźby. [przypis redakcyjny]
308. odkrycie — (przysłówek) [w sposób otwarty; otwarcie]. [przypis redakcyjny]
309. Megera — jedna z trzech Erynii (Furii), bogini pomsty, karała za zbrodnie, do których sama też podjudzała. [przypis redakcyjny]
310. fraucymer — dwór, orszak niewieści. [przypis redakcyjny]
311. imo (daw.) — mimo. [przypis redakcyjny]
312. ją — [tu:] nią. [przypis redakcyjny]
313. Książę (...) albański — Polineks; księstwo Albany w Szkocji. [przypis redakcyjny]
314. frambuga — sklepienie półkoliste, arkada. [przypis redakcyjny]
315. gdzieby — [tu:] jeżeli by. [przypis redakcyjny]
316. Aryodant — bohater noweli opowiedzianej przez Dalindę. [przypis redakcyjny]
317. sykulska góra — sycylijska, Etna. [przypis redakcyjny]
318. jem (daw.) — nim. [przypis redakcyjny]
319. Dalinda — bohaterka noweli przez siebie opowiedzianej. [przypis redakcyjny]
320. zaciąg — [tu:] trud, staranie. [przypis redakcyjny]
321. ścierać się (daw.) — [tu:] współzawodniczyć. [przypis redakcyjny]
322. gdzieby — [tu:] jeżeli by. [przypis redakcyjny]
323. przeczny (daw.) — przeciwny. [przypis redakcyjny]
324. pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]
325. spuścić kogo z kim (daw.) — poróżnić. [przypis redakcyjny]
326. przekaza (daw.) — przeszkoda, zawada [przypis redakcyjny]
327. wnik a. wnyk — rodzaj sideł. [przypis redakcyjny]
328. zasadka (daw.) — zasadzka. [przypis redakcyjny]
329. osława (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
330. poświata — [tu:] światło księżycowe. [przypis redakcyjny]
331. czyniać — zwykle czynić (robić) coś. [przypis edytorski]
332. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
333. Nizka Głowa (Capo Basso) — przylądek w Szkocji; który nie wiadomo. [przypis redakcyjny]
334. fraucymer — dwór, orszak niewieści. [przypis redakcyjny]
335. liście — [daw.] r. n. [to liście]. [przypis redakcyjny]
336. część — [tu:] częścią; [częściowo, po części]. [przypis redakcyjny]
337. wystąpić — [tu:] wykroczyć; [por.: występek]. [przypis redakcyjny]
338. osława (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
339. Zerbin — królewicz szkocki, bohater chrześcijański. [przypis redakcyjny]
340. sprawić się o czem (daw.) — przekonać się. [przypis redakcyjny]
341. miasto świętego Andrzeja — Saint Andrews, dawna stolica Szkocji. [przypis redakcyjny]
342. wrotny (daw.) — zawierający i otwierający wrota. [przypis redakcyjny]
343. w bród farbowany [koń] — obficie, cały farbowany. [przypis redakcyjny]
344. drzewo — [tu:] kopia; [por.: drzewce]. [przypis redakcyjny]
345. tok — [tu:] rurka rzemienna, w którą się wkłada tylec kopii. [przypis redakcyjny]
346. osława (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
347. zniknąć czemu (daw.) — [tu:] uniknąć czego. [przypis redakcyjny]
348. jeśli — [tu:] czy. [przypis redakcyjny]
349. jeśli — [tu:] czy. [przypis redakcyjny]
350. zawarł na umyśle — [tu:] postanowił. [przypis redakcyjny]
351. w (...) myślach zawarł — [tu:] postanowił. [przypis redakcyjny]
352. zmalowano żółto i zielono — barwa żółto-zielona oznaczała u średniowiecznych rycerzy rozpacz. [przypis redakcyjny]
353. imo (daw.) — mimo. [przypis redakcyjny]
354. Dacya — przez Dację rozumie tu Ariost Danię, a nie Dację w zwykłym znaczeniu, tj. dziś Rumunię i Siedmiogród. Jeszcze w XV w. pisze kancelaria papieska: „(...) in regno Dacie, Suetie, Norvegie”. (H. Ehrenberg, Urkunden und Aktenstücke auf Geschichte der in der heut. Prov. Posen vereinigten ehem. poln. Landestheile, Leipzig 1892, s. 15). [przypis redakcyjny]
355. znaki minął — słupy Herkulesa, Abila po stronie afrykańskiej, Kalpe w Hiszpanii (dziś cieśnina Gibraltarska). [przypis redakcyjny]
356. znaki (...) które za kres żeglarzom Herkules ustawił — Herkules na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy, jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad Cieśniną Gibraltarską, która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]
357. Aretusa — nimfa Aretusa uciekała na próżno przed bożkiem rzecznym, Alfeusem, drogą podmorską do Sycylii. [przypis redakcyjny]
358. liście — [daw.] r. n. [przypis redakcyjny]
359. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
360. obeszły (daw.) — [tu:] otoczony. [przypis redakcyjny]
361. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
362. drżeń (daw.) — rdzeń. [przypis redakcyjny]
363. liście — [daw.] r. n. [przypis redakcyjny]
364. Astolf — syn króla brytyjskiego, Ottona, brata Amona i Milona; dlatego „stryjeczny” Orlanda i Rynalda. [przypis redakcyjny]
365. Otton — król angielski, ojciec Astolfa. [przypis redakcyjny]
366. wysep (daw.) — wyspa. [przypis redakcyjny]
367. Alcyna — wiedźma, postać alegoryczna, wyobrażająca gnuśność i rozpustę. [przypis redakcyjny]
368. głowacz — gatunek wieloryba. [przypis redakcyjny]
369. muł (z wł. mulo) — [tu:] wielka ryba morska. [przypis redakcyjny]
370. łoś — [tu:] łosoś. [przypis redakcyjny]
371. pistryk — wielka ryba morska. [przypis redakcyjny]
372. fizyter — wielka ryba morska. [przypis redakcyjny]
373. orka — [tu:] potwór morski. [przypis redakcyjny]
374. balena — potwór, dziw morski. [przypis redakcyjny]
375. wysepek (daw.) — wysepka. [przypis redakcyjny]
376. Morgana — siostra Alcyny i Logistylli, wiedźma, więziła w swym pałacu podmorskim Zylanta, syna Monodanta, króla Damogiru. [przypis redakcyjny]
377. Dudon — królewicz duński, syn króla Ugiera. [przypis redakcyjny]
378. Logistylla — cnotliwa wiedźma, siostra Alcyny i Morgany. [przypis redakcyjny]
379. twarz (daw.) — [tu:] postać. [przypis redakcyjny]
380. twarz (daw.) — [tu:] postać. [przypis redakcyjny]
381. wodza — r. ż. [przypis redakcyjny]
382. alchimia — sztuka robienia złota; tu metonimia: sztuczne złoto. [przypis redakcyjny]
383. pokusa — [tu:] duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
384. basałyk — batog z uwiązaną na końcu kulką ołowianą. [przypis redakcyjny]
385. Bryareus — jeden z trzech mitologicznych olbrzymów, mających po 100 rąk i 50 głów. [przypis redakcyjny]
386. jednorożec — zwierz bajeczny: koń z rogiem na czole. [przypis redakcyjny]
387. jeśli prawdziwy, jeśli beł fałszywy — czy prawdziwy, czy był fałszywy. [przypis redakcyjny]
388. toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]
389. bezpiecznie — śmiało. [przypis redakcyjny]
390. może (daw.) — [tu:] można. [przypis redakcyjny]
391. sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]
392. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
393. szmarag (daw.) — szmaragd. [przypis redakcyjny]
394. dziewięsiłka — olbrzymka. [przypis redakcyjny]
395. chryzolit — drogi kamień zielono-żółty. [przypis redakcyjny]
396. dziewięsiłka — olbrzymka. [przypis redakcyjny]
397. najeźca — [tu:] niewiasta jadąca na koniu. [przypis redakcyjny]
398. czyniwać — zwykle czynić (robić) [przypis edytorski]
399. drzewo — [tu:] kopia; [por.: drzewce]. [przypis redakcyjny]
400. przez dzięki (daw.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis redakcyjny]
401. twarz (daw.) — [tu:] postać. [przypis redakcyjny]
402. stan (daw.) — [tu:] budowa ciała, postać, postawa [przypis redakcyjny]
403. sabejskie ogrody — kraina Sabeów (dziś Jemen) słynęła w starożytności z hodowli balsamu i innych wonności. [przypis redakcyjny]
404. prawie (daw.) — prawdziwie. [przypis redakcyjny]
405. Argus — stróż kochanki Zeusowej, Io, którą Hera z zazdrości przemieniła w krowę; miał 1000 oczu na całym ciele. [przypis redakcyjny]
406. przydłuższem — (przysłówek) ręka przydłuższem wązka: podłużno-wąska. [przypis redakcyjny]
407. Ninus — król asyryjski, założyciel miasta Niniwy. [przypis redakcyjny]
408. pośledniejszy (daw.) — [tu:] następny. [przypis redakcyjny]
409. Bankiety, które Nina wielkiego synowie / I perscy (...) czynili królowie — Królowie asyryjscy (zwłaszcza ostatni z nich Sardanapal), „Nina synowie”, i późniejsi królowie perscy słynęli z gnuśności i zbytków. [przypis redakcyjny]
410. Kleopatra (...) rzymskiego zwyciężcę hojnie częstowała — „rzymski zwyciężca” jest Markus Antonius, triumwir. [przypis redakcyjny]
411. forboty — koronki. [przypis redakcyjny]
412. Arachne — mityczna królewna frygijska, mistrzyni w tkactwie; Pallas Atene, bogini sztuk i rzemiosł, zamieniła ją z zazdrości w pająka. [przypis redakcyjny]
413. rucho (daw.) — ruch. [przypis redakcyjny]
414. praktykować (daw.) — [tu:] domyślać się, wnioskować, wróżyć. [przypis redakcyjny]
415. namieśnik (daw.) — zastępca. [przypis redakcyjny]
416. zażęta siarka — siarka zajęta ogniem, zapalona. [przypis redakcyjny]
417. tafta — kitajka. [przypis redakcyjny]
418. gzło (daw.) — koszula. [przypis redakcyjny]
419. tycza (daw.) — tyka. [przypis redakcyjny]
420. Woni tak wdzięcznych, jakich ogrody sabejskie — kraina Sabeów (dziś Jemen) słynęła w starożytności z hodowli balsamu i innych wonności. [przypis redakcyjny]
421. ogrody (...) hyblejskie — góra Hybla na Sycylii słynęła w starożytności z pachnących ziół. [przypis redakcyjny]
422. morze Erytrejskie — Morze Czerwone. [przypis redakcyjny]
423. sceny — [tu:] przedstawienia teatralne. [przypis redakcyjny]
424. poły (daw.) — sieć podwójna na ptaki. [przypis redakcyjny]
425. nigdziej (daw.) — nigdzie. [przypis redakcyjny]
426. rozwołać (daw.) — rozgłosić. [przypis redakcyjny]
427. toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]
428. wypraktykować (daw.) — [tu:] wywróżyć. [przypis redakcyjny]
429. Pontyer — Pontrieu w Bretanii, gdzie dziś jeszcze pokazują pasterze mniemany grób Merlina. [przypis redakcyjny]
430. opiek (daw.) — opieka. [przypis redakcyjny]
431. wysep (daw.) — wyspa. [przypis redakcyjny]
432. smakować (daw.) — dodawać smaku, cukrować. [przypis redakcyjny]
433. Prowenca lub Prowincya — kraina Provence w południowej Francji. [przypis redakcyjny]
434. przekaza (daw.) — przeszkoda, zawada. [przypis redakcyjny]
435. foremnie — gładko, sztucznie, zgrabnie. [przypis redakcyjny]
436. własny — [tu:] prawdziwy. [przypis redakcyjny]
437. noszenie (daw.) — [tu:] to, co się nosi, na szyi zwłaszcza, medalion. [przypis redakcyjny]
438. manele (daw.) — [tu:] naramiennice. [przypis redakcyjny]
439. fuk (daw.) — łajanie, krzyk, groźba. [przypis redakcyjny]
440. Adon — Adonis, mityczny młodzian, kochany przez Afrodytę; tu: kochanek. [przypis redakcyjny]
441. wróżka — [tu:] wróżba. [przypis redakcyjny]
442. zamtuz — dom rozpusty. [przypis redakcyjny]
443. zdym (daw.) — zdejmij. [przypis edytorski]
444. maszkara — [tu:] maska. [przypis edytorski]
445. Karena — góry w północnej Afryce. [przypis redakcyjny]
446. kresa (daw.) — [tu:] linia, granica. [przypis redakcyjny]
447. szkaradą — [tu przymiotnik:] szkaradną. [przypis redakcyjny]
448. Balizarda — szabla Rugiera. [przypis redakcyjny]
449. Rabikan — rumak pierwotnie Argali, następnie Astolfa. [przypis redakcyjny]
450. przywora (daw.) — przegroda. [przypis redakcyjny]
451. póki (...) zstawa — póki starcza; póki jest. [przypis edytorski]
452. dostały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]
453. wzwód (daw.) — most zwodzony. [przypis redakcyjny]
454. pogonia (daw.) — pogoń. [przypis redakcyjny]
455. pogonia (daw.) — pogoń. [przypis redakcyjny]
Uwagi (0)