Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

u świata uczonych wsławione

Nie będą w niepamięci wiecznej pogrążone,

Ci wszyscy i jeśli ich więcej było kiedy

Po szerokich krainach świata tego wszędy,

Tak pięknie subtelnych sztuk wyraz malowany

Dać mogli, iż królewskie snadno zdobił ściany.

Lecz w przyszłych rzeczach oni aby dosiądź mieli

Tajemnic boskich, o tem azaście słyszeli?

Nigdy to nie podobna; nie ich to robota,

Nie ich tak bystra mądrość i biegła ochota.

Niechaj się żaden malarz i młody i stary

Tem nie chlubi, choćby on najgodniejszy wiary:

Czarnoksiężnicza nauka mocna to sprawiła,

Przed którą piekielna drży potęga i siła;

Bo lub to księgi wziąwszy z Awernu czarnego

Lub z straszliwej przepaści kraju Nursyńskiego1815,

Kazał Merlin, co djabły wszystkie miał w swej mocy,

Salą tę i obrazy zrobić jednej nocy.

Ale chcąc się tam wrócić, kędy mnie czekają

Ci, co na sali widzieć malowanie mają

Przyszłych wojen, powiem wprzód, iż zamku onego

Gospodarz, zawoławszy z sług swoich jednego,

Dać dostatek kazał świec z pochodniami małych

Do lichtarzów, po ścianach które okazałych

Są przybite; na pańskie ten wnet rozkazanie

Z nocy biały dzień czyni i jasne zaranie.

Potem rzecze do gości: »Chcę, byście wiedzieli,

»Iż te walki, co ich tu znak będziecie mieli

»I co w izbach są zamku wyrażone tego,

»Nie wszystkie się skończyły do dnia dzisiejszego.

»Więc ten prorok, malować co je rozkazował,

»To wieszczem mądrze duchem o nich praktykował1816,

»Kędy wygrać i przegrać wojska nasze miały,

»Gdy w kraje włoskie śmiało na zdobycz chadzały.

»Wojny, których początkiem prędcy Francuzowie,

»Gdy dla korzyści Alpes przeszedłszy, swe zdrowie

»Ważyli, dobrzeli się, źleli też nadały,

»Przed tysiącem lat już tu wizerunk swój miały.

»Bo na tę salą Merlin, prorok zawołany.

»Wnieść je kazał, kiedy beł z Angliej posłany

»Do króla, co Francyej panował przed latyj

»Po Markomirze wziąwszy sceptr w rękę bogaty.

»Merlinowa to praca, lecz własną rzecz tego

»Abyście usłyszeli odemnie samego,

»Tak pocznę: Gdy Faramont Ren przeszedł głęboki

»I podbił kraj Galliej obfitej szeroki,

»Wnet munsztuk przybrać myślił hardemu Włochowi

»I swe rozciągnąć państwo aż ku zachodowi;

»Ażeby tak wspaniałe prędzej się skończyły

»Zamysły, chciał z Arturem1817 złączyć swoje siły.

»Z Arturem, który wojny i boju żadnego

»Nie czynił bez porady Merlina swojego —

»O tem mówię Merlinie, co znał przyszłe rzeczy,

»Chytrych djabłów potomek, a nie syn człowieczy —

»Ten Artura upewniał, iż swe wojska straci,

»Jeśli na włoską ziemię z Farmontem się zbraci,

»I radził, aby kraje pokój od nich miały,

»Które Apenin dzieli, Alpes opasały.

»Djabelskie pokolenie skutecznie wiedziało,

»Iż te wojska nieszczęście różne zniszczyć miało

»I wszystkie insze, których francuscy królowie

»Jeden po drugiem będą obrani wodzowie;

»Głód, powietrze i szabla nie minie ich sroga,

»Matka, żona zapłacze niejedna uboga.

»Bo tak nieba łaskawe od wieków mieć chciały,

»Aby lilie w kraju tem nie zakwitały.

»Uwierzył i Faramont onem słowom jego

»I gdzie indziej potęgę rzucił wojska swego;

»MerIin zaś, co te rzeczy wiadome mu były,

»Jakoby się za jego żywota toczyły,

»Na prośbę Farmontowę swojemi czarami

»Tę salą wnet postawił i z historyami,

»Chcąc pokazać narodu dzieła francuskiego,

»Dzieła przyszłe potomkom póinem wieku tego,

»Aby ci, gdy na państwo będą postępować,

»To z pilnością umieli wielką upatrować,

»Iż jako sławę z snadnem zwycięstwem mieć mogą,

»Gdy w przykrych raziech swojem posiłkiem pomogą

»Ściśnionej włoskiej ziemi od króla jakiego,

»Tak zaś nieszczęścia zażyć muszą rozmajtego,

»Jeśli ją sami podbić będą sobie chcieli,

»Bo za temi górami swójby pogrzeb mieli«.

Tak rzekł, a potem piękną bohatyrkę wiedzie,

Gdzie pierwsza historya w pierwszem stała rzędzie.

Ukazał Sygeberta, który skarby drogie

Od Maurycego1818 wziąwszy, wojska wywiódł srogie

I lekko postępuje z Krety do Tyczyna1819,

Gdzie między Lambrem1820 leży przestrona równina.

Lecz go Ewtar nie tylko odpędził sierdzity,

Ale z porażonego łup wziął znamienity.

»Patrzcież Klodoweusza, co wojska swojego

»Więcej, niż sto tysięcy, stawił przebranego;

»Któremu Benewentu książę1821 zastępuje

»W różnem poczcie, a potem sztucznie rozkazuje

»Opuścić stanowiska, winem napełnione,

»Aby snadniej Francuzy przywiódł upragnione

»Do zguby; wiedzie mu się, bo je wypijają

»I wnet krew, duszę, wino oraz wylewają.

»Tu zaś, Chyldybert lud swój i z pułkownikami

»Posyła, aby Włochów bili za górami.

»Ale mu się tak, jako Klodoweuszowi,

»Szczęści, co fortecę wziąć chciał Lombardczykowi.

»Szabla bez chyby, szabla z nieba wysokiego

»Straszną porażkę w wojsku uczyniła jego:

»Ci powietrzem zdychają, tych wody okryły,

»Ten gorącem umiera, tego ćmy zabiły«.

Dalej Pipina z Karłem wielkiem ukazuje,

Jako jeden po drugiem Alpes przestępuje,

A obadwa wesołe zamysłu pięknego

Widzą skutki, bo przyszli w te kraje dla tego,

Aby w niebezpieczeństwach wielkich ratowali

Papieżów i ślubów jem swoich dotrzymali;

Ten Astulfowę1822 hardość skraca, ów zaś jego

Potomka i więźniem czci biskupa rzymskiego.

Przy tych blizko ukazał Pipina młodszego,

Który, jak chmurą jaką, wojskiem ludu swego

Padoły Palestyńskie1823 okrył i z brzegami,

U Malamokki1824 morze ująwszy mostami;

A te z nakładem wielkiem i pracą zbudował,

Aby fortuny na nich Marsowej sprobował.

Cóż po tym: zerwały je wody niezbrodzone

I pożarły zarazem roty uzbrojone.

»Anoż Ludwik z Borbonu1825 w ten się kraj udaje,

»W którem za więźnia wzięty, w okowach zostaje

»I przysięga zarazem, co go związał, temu,

»Iż swojej nie podniesie broni przeciw niemu.

»Alić po małem czasie wiarołomca płochy

»Wyprawuje się znowu potężnie na Włochy

»I znowu w łyka wpada, w których wzroku swego

»Zbywszy, do domu ślepy jedzie ojczystego.

»A tu macie Ugona, jako wpadszy w ziemię

»Włoską, precz z Berengarem wygnał jego plemię.

»Trzykroć bitwę wygrawa, lecz zaś Bawar tego

»I Hunni1826 wnet prowadzą na stolicę jego,

»A ów prosi przymierza; ten mu pakta daje

»I z sromotą w ojczyste iść przymusza kraje.

»Bieży Ugon i Alpes po zad zostawuje,

»A Berengar swe państwo całe obejmuje.

»Patrzcież drugiego Karła1827, co na poduszczenie

»Pasterskie gwałtowne wniósł za góry płomienie1828;

»We dwuch potrzebach strasznych dwu królów zabija:

»Manfred1829 wprzód, Konrad1830 po niem śmierci się nawija.

»Potem, gdy się zdał trzymać swe państwo w pokoju,

»Sromotnie go pozbywa bez szable, bez boju:

»Na głos mroków wieczornych lud jego przebrany

»Duszę ze krwią wydycha przez okrutne rany«.

A potem ukazuje Francuza jednego1831,

Kapitana, co wieku dobrze późniejszego

Przeszedł Alpes i bojem mało spodziewanem

Zrazu się znać Wiszkontom daje zawołanem.

Pieszych Francuzów kupy gęste i z jeznemi

Otoczyły fortecę strzelbami różnemi,

W której małą obronę książę zostawuje,

A w polu chytre sztuki wojenne gotuje.

Wpada w sidła francuski naród niespodziane:

Świecą się pola, trupem brzydliwem odziane,

Na które z Armeniaku z Wiszkontem na zmowie

Przywiódł ich grof 1832i mści się krzywd swoich surowie.

Wloką więźniów do ciemnic, od słońca zakrytych,

Biorą dostatkiem łupów, korzyści obfitych;

Tanar1833, ze krwią francuską na poły zmieszany,

Czerwone z gniewem miece do Padu bałwany.

»Andzioinów1834 i z Marki pana1835 zaś widzicie,

»O których to odemnie dzisia usłyszycie,

»Brucyom1836, Daunom1837, Marsom1838 iż znać się dawali,

»Często na salentyńską włość1839 następowali.

»Ale ani francuska tak jest ważna siła

»Ani pomoc skąd inąd, aby ich zbawiła

»Srogich mordów: ono jem Ferant tu dokucza,

»A tu Alfons z swojego królestwa wyrzuca.

»Patrzcież i na ósmego Karła1840, który z kwiatem

»Młodzi francuskiej w kraju widzi się bogatem;

»Przeszedł Liri1841, królestwo wesołe odbiera,

»Szable nie dobywając, i w niem się zawiera.

»Od jednej tylko, co łeb i brzuch tłoczy, skały,

»Tyfeuszowi, bierze wstręt1842 nagle niemały,

»Bo dobry Inik1843 ze krwie Awalów przezacnej

»Oparł mu się i sławy stąd dostawa znacznej«.

Potem do Bradamanty bliżej przystępuje

Pan zamku i Iskią1844 wyspę ukazuje,

Mówiąc: »Serdeczna dziewko, teraz powiem tobie,

»Nad wszystko spodziewanie com przypomniał sobie.

»Pradziad mój, wiekiem ciężki i w leciech dojrzały,

»Powiedział to, gdym ja beł chłopczyk jeszcze mały,

»A on od swego dziada za pewne to wiedział,

»Który przed samą śmiercią jemu tak powiedział,

»Iż na tem miejscu z męża ma wyniść dzielnego,

»Co w tych czasiech pan będzie i obrońca jego,

»Rycerz najozdobniejszy, z nikiem niezrównany1845,

»Który, jak piorun, skruszy wszystko, niedojrzany.

»Nigdy takiej Nireus1846 nie doszedł piękności,

»Nigdy Achilles męstwa, Ulisses mądrości,

»Nie beł tak rączy Lada1847, nie beł i szedziwy1848

»Nestor bieglejszy, choć to trzysta lat beł żywy.

»A jeśli stara Kreta pragnie chwały z tego,

»Że była wychowawcą1849 Jowisza wielkiego,

»Jeśli Herkules z Bachem miasta uczynili1850

»Długo sławne, w których się oba porodzili:

»Niemniej swem wieczną sławę Iskia przyniesie

»I pod same obłoki skroń pyszną wyniesie,

»Że tam wielki bohatyr wziął początki swoje,

»Któremu szczodrych fortun z nieba płyną zdroje

»I który urodził się szczęściem wieku tego,

»Gdy ściśniony Rzym będzie siła cierpiał złego;

»Bo go przez swoje męstwo, przez swoje dzielności

»Obroni i do pierwszych przywróci wolności.

»Ale iż mam tę wolą niżej spraw tknąć jego,

»Do przedsięwzięcia rzecz swą obrócę pierwszego,

»Abym południowego godne męstwo słońca

»Karłowe tu przed wami ukazał do końca.

»Widzicie, jako Ludwik1851 żałuje serdecznie,

»Iż go do swych państw wezwał, wierząc mu bezpieczniej

»A on nie tylko mocą wszystkie zwalczył jego

»Nieprzyjacioły, ale wygnał i samego.

»Próżno nań Wenetowie wielkie wojska zwodzą,

»Próżno i na przeprawach zastąpić mu godzą,

»Bo gdzie namężniejszy król swą złoży kopią,

»Wszyscy szpetnie pierzchają, wszyscy czoła kryją.

»Ale lud jego zasię, co był zostawiony

»W królestwie nowo wziętem dla zamków obrony,

»Przeciwną zna fortunę; bo Ferant serdeczny

»Z posiłkiem, Mantuańczyk1852 co mu go waleczny

»Użyczył, tak się, srogi, znać jem dobrze daje,

»Iż najbiedniejszy człowiek żywy nie zostaje;

»Choć sam, zdradą zabity od nieznajomego,

»Krótką widział pociechę z zwycięstwa nowego«.

To mówiąc, z Peskaryej zaraz ukazuje

Alfonsa1853, co dzielnością mężniejszych celuje.

»W tysiąc potrzebach, w tysiąc szturmach, mąż wspaniały,

»Świecił, jako we złocie pirop1854 okazały;

»Nakoniec Sforca Murzyn1855 sztucznie go przywodzi

»Pod sieć napiętą i wnet we krwi jego brodzi.

»Patrzcie, jak strzałą żartką upada przeszyty1856

»Ten, co go miecz nie pożył nigdy jadowity.

»To zaś dwunasty Ludwik Alpes w skok przechodzi:

»Włoskie łakomstwo do swych krajów go przywodzi.

»Maura Sforcę zniósł w żyznych włościach Wiszkontego,

»Położył wszytkę wojska potęgę swojego.

»Stamtąd czaty śle, aby mostem wodę spięli

»Garylanowę1857, a wzgląd na ślad Karłów mieli;

»Lecz jedni giną w drodze, od różnych pobici,

»Drudzy na rzekach toną, wodami okryci.

»Anoż niemniejsze mordy wojska francuskiego

»W Apuliej poznacie, dwakroć pobitego.

»Ferant Hiszpan1858 z Konsalwem sztuką bojowniczą

»Przez swój lud zaprawiony tak ich dobrze ćwiczą,

»Iż co tam Ludwikowi szczęście się stawiło

»Macochą, to tu wielkiej czci przyczyną było;

»Gonią ich równem polem, gdzie Adrya brzegi

»Tłucze, Padus ich wstrąca z Apeninem biegi«.

To rzekszy, alić ganić jął siebie samego,

Iż jem wprzód nie ukazał, zamyślony, tego,

Jak jeden zdrajca Szwajcar fortecę przedaje

Powierzoną, a w cudze sam uchodzi kraje.

Wraca się tedy na zad, bliżej przystępuje,

»Ano — powieda — zmiennik i ten, co kupuje.

»Patrzcie, jak bez złożenia kopiej jednego

»Dostał Francuz za złoto zamku potężnego«.

Kęs dalej na Borgiego1859 twarz patrzą straszliwą,

Który za tegoż króla przyjaźnią życzliwą

Urósł możny we Włoszech, skąd ludzie przedniejsze

Na wygnanie posyła w kraje odleglejsze.

Potem, jako stolicę Ludwik z Bononiej

Przenosi1860, nie słuchając porady niczyjej,

I jako Genueńczycy poddaństwa zrzucili

Jarzmo, jako ich jego ludzie zaś gromili.

»Widzicie — mówi — trupem okrutnie pobitych

»Niemało okolicznych pagórków przykrytych;

»Nie dziw, iż strachem zjęte miasta się poddają,

»Zaledwie Wenetowie mały odpór dają.

»Widzicie, jak na prędkość nie dba papież jego,

»Choć się do Rzymu z wojskiem przybliża samego;

»Wziął Modenę, a jeszcze na tem nie przestaje,

»Do Ferrarza się, chcąc go dobywać, udaje.

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz