Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="anchor" href="annotations.xhtml#annotation-1939" id="anchor-1939">1939, tu Jazon1940, łamcy1941 przysiąg, wiary,

»Tu i ów, co go przyjął w dom swój, Latyn1942 stary;

»Tu Absolomów z niemi wespół brat rodzony,

»Dla Tamary1943 na uczcie mieczem przebodziony1944,

»Tu inszy wszyscy, którzy o śmierć przyprawili

»Swe żony, gdy się z niemi chytrze obchodzili.

»Ale cóż mi się dzieje? Jam powiedzieć tobie

»Nie o cudzych występkach, lecz miała o sobie.

»Słuchajże, a wiedz, iżem dziewką śliczną była,

»Jeno mię pyszną nazbyt gładkość zaś czyniła,

»Tak górnych obyczajów, tak prędkich do wzgardy,

»Iż wdzięczność onę twarzy hydził umysł twardy;

»Choć ta wyniosłość zbytnia stąd początki miała,

»Że mi w urodzie żadna kształtnej nie zrównała.

»Beł na ten czas w Tracyej1945 bohatyr wspaniały,

»Którego cnoty wszystkich inszych przewyszszały.

»Ten od wielu częstokroć wieść słysząc takową,

»Żem piękniejszą nad insze była białą głową,

»Zachwycił ognia, nową ujęty miłością,

»Tusząc, iż niezrównanem męstwem i śmiałością

»Nakłonić mnie miał sobie i w mej własnej ziemi

»Za małżonkę otrzymać dzieły serdecznemi.

»Przyjechał do Lidyej na powieści ony

»I w krętych nędznie łykach został usidlony

»Twarzy tej, którą widzisz; oddawszy się memu

»Właśnie za niewolnika ojcu bogatemu,

»Co robił, dokazował, czynił w państwie jego,

»Ścisły czas nie dopuszcza powiedzieć wszystkiego.

»Nikt go w domu urodą, dworstwem i ludzkością,

»Nikt w polu nie celował1946 sercem i dzielnością.

»Pamfilią1947, Karyą1948, cylicyskie1949 państwa

»Przymusił, iż królowi oddały poddaństwa,

»Bez straty znacznej wojska, lub w polach szerokich

»Rozlewał krew lub zamków dobywał wysokich.

»Zaczem rozumiejąc się już być zasłużonem,

»Wniósł do ojca mojego w gmachu odłączonem

»Pilną prośbę, aby on za posługi jego

»Pozwolił mi do związku iść z niem małżeńskiego.

»Najsłuszniejsze rycerza wzgardził1950 król żądanie,

»O tem jedyne w głowie swej mając staranie,

»Za wielkiego aby mię króla w cudzą stronę

»Wydał, a z przyjacielstwem oraz miał obronę.

»Więc na podziw łakomy beł on z przyrodzenia,

»Nie miała nigdy cnota swego zalecenia;

»Tak ważył doskonałą śmiałość, męstwo sobie,

»Jak osieł lutnią, gdy mu gra kto w nię przy żłobie.

»Alcestes1951 — bohatyra tak zwano tamtego —

»Wziąwszy znaczną od pana wzgardę niewdzięcznego,

»Od pana, u którego przewaga i siły

»Najdzielniejszego męża w lekkiej wadze były,

»Smutny wyszedł z pałacu, w drogę się gotuje,

»Swej zelżywości pomstę prędką obiecuje;

»I do króla, gryząc się, jedzie ormiańskiego,

»Nieprzyjacielem głównem co beł ojca mego.

»Przyjechawszy, pobudza już rozjątrzonego

»Do dobywania państwa w Lidyej żyznego.

»Usłuchał król, lud zbiera, buławę mu daje,

»Na wszystkiem, co on każe, co on chce, przestaje.

»Ten zaś wymawia sobie, gdy państwa podbije

»Lidzkie i chorągwie w niem ormiańskie rozwije,

»Aby mu wolno było nadobną wziąć sobie

»Królewnę, co umiera dla niej w każdej dobie.

»Pozwala król z ochotą. Alcest niewymownie

»Gniewem zjęty wspaniałem, popada gwałtownie

»W państwo ojca mojego tak prędko, tak sporo,

»Iż w kilku dniach wójsk wielkich zbił na głowę czworo,

»Ziemię wszystkę odebrał; ledwie król strwożony

»Uszedł w kasztel1952, na skale mocnej wystawiony,

»Z kilką przyjaciół, skarbów nieco wziąwszy drogich,

»Aby się nie dostały w ręce Ormian srogich.

»Tak najmężniejszy rycerz, dostawszy Lidyej,

»W nieszczęśliwej zostawił nas desperacyej,

»Tem barziej, gdy przypuszczał piesze pułki swoje

»Pod nasze, gdzie złożenie1953 mieliśmy, pokoje.

»Dopiero swe upory z głupstwem ociec gani,

»A serce mu mizerna rzeczy postać rani;

»Już nie żoną, lecz sługą chce mię widzieć jego,

»Byle na starość w łykach sam nie beł u niego.

»Pierwej jednak przez śrzodki uczciwsze próbować

»Chce szczęścia, niż zelżywie o krew swą targować.

»Z zamku mię tedy zaraz na dół wyprąwuje

»Do Alcesta, co murów wysokich pilnuje.

»Tak schodzę z tem umysłem, abym ubłagała

»Rycerza walecznego i w korzyść mu dała

»Śliczną swoję urodę, byle gniewy swoje

»W pokój odmienił, państwa wziąwszy ze mną moje.

»Ten zaś, jako usłyszał, iż idę do niego,

»Przeciwko mnie pośrzodkiem wyszedł wojska swego;

»Rzekłbyś, że nie zwyciężca, lecz jest zwyciężony:

»Tał drżał, bał się i lękał, grotem przerażony,

»Grotem srogich płomieni, w źrzeńce1954 patrząc moje.

»Ja postrzegszy ten zapał i gorące znoje,

»Odmieniam przedsięwzięcie, insze zmyślam mowy

»I zdobywam się na gniew nieszczerze surowy.

»Miasto próśb zażywałam łajania przykrego,

»Wprzód, iż śmiał szable dobyć na króla swojego,

»Nie dotrzymując wiary, przysiąg, powinności,

»A potem mnie wzajemnej niesłownej miłości;

»Bo, by beł w przedsięwzięciu swojem trwał statecznie,

»Lubych zamysłów skutek odniósłby koniecznie,

»Za posługi te snadno otrzymawszy swoje,

»Czego przez krwawe mocą chce dochodzić boje.

»A choć na pierwszem wstępie nieludzki i twardy,

»Wezdrgnął się nieco ociec, nakarmił go wzgardy,

»Przyrodzenie w tem winno, co jakby dzikiego

»Utworzywszy, przyczyną grubych spraw jest jego;

»On jednak panu wiernem miał być po staremu,

»Wodzy1955 nie popuszczając gniewowi prędkiemu,

»Bo czego mniej życzliwe początki nie dają,

»Dni fortunniejsze z czasem do rąk naszych tkają.

»Zwłaszcza, żem miała dosyć ochoty wrodzonej

»Ratować go w tej żądzej słusznie zapalonej,

»Nieubłagane miękcząc serce ojca mego,

»Aby mi wziąć pozwolił męża tak zacnego.

»Jeśliby też w uporze swem zwykłem beł srogi,

»Inszych sposobów inszej chciałam szukać drogi,

»Przez którą i on z mojej cieszyć się miłości

»Snadno mógł i ja z jego cnót, męstwa, dzielności.

»Tych słów i jem podobnych u niegom zażyła

»I zarazem związała, zaraz zniewoliła.

»Już gniew, co sercem jego kieruje i włada,

»Ginie precz, grzech swój widzi, do nóg mi upada,

»Prosi, żalem i ogniem serdecznem ujęty,

»Aby przemierzły żywot zaraz mu beł wzięty.

»Dobywa szable, woła: »Bij, dziewko kochana!

»»Moją krwią krzywda twoja niech będzie zmazana«.

»Zwycięstwo gdym już miała nad niem niespodziane,

»Dalszych myślę chytrości zażyć, co odziane

»Pokorną były twarzą1956; wstać mu rozkazuję

»I królewskiem imieniem stale obiecuję,

»Iż mię małżonką ma mieć: gdy przeszłych poprawi

»Błędów, Lidya wróci, do posług się stawi.

»Ani to w myśli jego postoi na wieki,

»Aby gwałtem z ojcowskiej miał mię brać opieki.

»Pozwolił na to Alcest, zraniony miłością,

»I do bram mię prowadził z wielką uczciwością.

»Uważ, gościu, jeśli go ogień nie grzał tęgi,

»Uważ, jeślim czyniła próżne z zamku biegi.

»W tak opłakanych rzeczach, znać, iż w samo ciemię

»Z oczu mych trafiło go Erycyny plemię1957.

»Idzie do króla, wzięte co miały być jego

»Państwa według przysięgi i słowa spólnego.

»Tam gorących próśb śrzodki rozmajte najduje,

»Dziwnych szuka sposobów, dzień i noc pracuje,

»Radząc, aby królestwo ojcu wrócił memu,

»A roześć się do domów wojsku kazał swemu.

»Lecz on, płochą nadzieją myśli mając wsparte

»I w lidzkiej krwi gniew, serce już dobrze zażarte,

»»Nie życz — mówi — Alceście, mnie tego i sobie:

»»Tu umrzeć albo odeść nieprzyjaciół w grobie.

»»Jeśli ciebie pieszczone przeraziły mowy,

»»Uroda kształtnej, ale sztucznej białej głowy,

»»Niechaj to twój wstyd będzie: ja za pół godziny

»»Tracić nie chcę, com długo brał, dla mdłej dziewczyny«.

»Gryzie się Alcest nędzny, serdecznie żałuje,

»Iż w żądaniu swem skutku nie ma, nie zyskuje;

»Nakoniec tak go żal, gniew, srom i miłość dusi,

»Iż gwałtem przyciśniony, gwałt uczynić musi.

»Porywa się słowami na króla przykremi,

»Oczyma bleszczy1958, jadem ujęty, krwawemi;

»Potem szable dobywa tak chyżo od boku,

»Iż prędzej grom nie leci z czarnego obłoku,

»Ciśnie się przez tysiąc sług i żołnierzów jego,

»Nieuchronne ciskając razy na samego,

»Zabija zapomocą Traków najmężniejszych

»Króla i wiele Ormian przy niem co przedniejszych.

»Kończy zwycięstwo, idąc za fortuną, krwawe,

»Którego użyczyły nieba mu łaskawe.

»Swoją siłą, bez kosztu oddał królewskiego

»Mniej, niż za jeden miesiąc, całe państwo jego,

»Łupy, korzyść, zdobyczy z skarby przedniejszemi,

»Nie zostawując sobie nic z ludźmi swojemi;

»Armenią przyłączył, Kapadoki1959 śmiałe

»I Hirkany, wojska ich zraziwszy niemałe.

»Miasto tryumfu, kiedy wracał się, sławnego

»Chcieliśmy lubo zabić lub otruć samego.

»Ale iż wielką kupę przyjaciół miał z sobą,

»Którzy mu i pomocą byli i ozdobą,

»Ucichł on zły zamysł nasz; do zwykłych chytrości

»Udałam się, dawne mu smakując1960 miłości,

»Upewniwszy, iż prędko mojem mężem będzie,

»Jeśli pogranicznych państw ostatki posiędzie.

»Nie takem prędko rzekła, jako on ochoczy

»Wesoło się zakrzątnie, do swych koni skoczy;

»Najokrutniejsze lekce poważywszy trwogi,

»Na zły raz swój prostuje krok i śmiałe nogi.

»Tysiąc przygód wojennych rycerz odważony

»Zwyciężył, ogniem chęci szczerych zapalony,

»Sosnom równe olbrzymy zniósł z Lestrygonami1961

»Co gwałtem żyzną brali ziemię pod Lidami.

»Nigdy takich macocha sierdzista trudności

»Z wrodzonej Alcydowi nie czyniła złości;

»Od Eurysteusza1962 on nie beł tak trapiony,

»Gdy w Lernie1963 dziw zabijał, jadem napuszony;

»Lżejsze jego w Nemeej1964, w Erymancie1965 były

»Prace, choć oczy wistem zginieniem groziły:

»Przeszedł go w wielkich dziełach Alcest zawołany,

»Umyślnie na pewną śmierć ode mnie wysłany.

»Gdy mi się nie powiodły te zamysły moje,

»Bo mu z nieba płynęły hojne zwycięstw zdroje,

»Przyjaciołym kochane wprzód mu odmówiła,

»Aby męża dobrego tęsknica zabiła.

»Zniósł wszystko żołnierz mężny, wielkiej cierpliwości,

»Utopiwszy w zdradzieckiej swe serce miłości;

»Trwał statecznie, na moje gotowy skinienie,

»Lub zabraniało lubo kazało sumnienie.

»Na ostatek nie wiedząc, com już czynić miała —

»Tak spraw jego fortuna dobra pilnowała —

»Twarz wesołą odmieniam, a czołem zmarszczonem

»Gniew pokazuję, chytrze co beł utajonem.

»Potem zawoławszy go, mówię mu bezpiecznie1966,

»Aby o mej miłości nie myślił koniecznie,

»Bo najszkaradniejszy grzech nie zrze tak mojego

»Sumnienia, jako on sam i postępki jego.

»Strętwiał ubogi Alcest, słysząc takie słowa,

»Wzrok słupem stanął, w uściech mdłych ustała mowa;

»Stoi, trupowi rówien, oczy nieszczęśliwe

»Gwałtem strumień łez pędzą, jak dwie źrzódła żywe.

»A ja, najokrutniejsza, widząc żałość jego,

»Pałam gniewem, aby już do pokoju mego

»Nigdy, nigdy nie śmiał wniść, srodze rozkazuję,

»Potem w gmach za zasłonę dalszy ustępuję.

»Ta niesłychana moja niewdzięczność z gniewami

»Tak mu przykremi serce zemdliła troskami,

»Iż po maluśkiem czasie rycerz doświadczony

»Duszę żałosną wytchnął i beł pogrzebiony.

»A ja za ten grzech, jako widzisz, gościu drogi,

»Wiecznie płakać i ten dym cierpieć będę srogi,

»Wiecznie, bo na tem miejscu z Bożego przejrzenia

»Niemasz żadnego nędznem duchom odkupienia«.

Gdy, to rzekszy, umilkła dziewka nieszczęśliwa,

Astolf chciał iść, gdzie droga dalej wiodła krzywa;

Ale mgła, niewdzięczności mściciel, w źrzeńce1967 jego

Uderzywszy, z miejsca mu nie dała tamtego

Na piądź jednę postąpić i tak przykro dusi,

Iż na zad przez wielki gwałt chód prostować musi.

Zatyka gębę, oczy, nos, a krokiem sporem

Uchodzi tem, którędy wszedł w on padół, torem.

Bieży wspaniały Astolf ciemnemi podkopy,

Ku dziurze obracając rączo chyże stopy;

A im dalej, tem rzedszy dym; w oczach mu ginie,

Pozwalając kęs światła widzieć u jaskinie.

Zaczem trudno mu zbłądzić po promieniu onem,

Jak po sznurze od dziury prosto wypuszczonem;

Na ostatek z trudnością, z wielkiemi pracami

Wychodzi z dołu i dym zostawia z smrodami.

Ażeby zamknął drogę ptakom drapieżliwem,

Co pazurem stół pański splugawiły krzywem,

Drzewa ścina co więtsze, znosi wielkie skały,

Które gęsto na polu szerokiem leżały.

Potem drzwi swoją ręką piekielne szpontuje

I jako najmocniejszy wał wkoło buduje.

A tak mu się powodzi ona praca jego,

Iż nie ujrzą Harpie więcej świata tego.

Pary dymu onego, nad smołę czarniejsze,

Nie tylko pobrudziły szaty subtelniejsze,

Ale do ostatniego przeszły gwałtem ciała,

Koszulę zaraziwszy, co je przykrywała.

Musi wody gdziekolwiek Astolf dobry szukać,

Aby z brzydkiego smrodu mógł członki opłukać.

Pojrzy w bok prawy: alić przy pięknej gęstwinie

Z góry wysokiej rzeczka spada i wciąż płynie.

Omywszy się od stopy aż do wierzchu głowy,

Do hipogryfa bieży, co czeka gotowy.

W żartkiem locie pod same wzbija się obłoki,

Aby wierzch góry onej oglądał wysoki,

Która na wschód rumiany pogląda wesoło,

A pod sferę miesięczną pyszne wznosi czoło.

Opuszcza ziemię, siecze powietrze zrzedzone

I już wlata na góry, pod niebo wzniesione.

Szafiry, chryzolity, perły z rubinami

Wyrażały nadobne fiołki z kwiatkami,

Które po pięknych łąkach z łona wilgotnego

Różą pstrzyła jutrzenka za świtu ranego;

Trawy tak oczom lubej były zieloności,

Iż przeszły smaragowe daleko wdzięczności.

Drzewa, uciesznem rzędem po wierzchu sadzone,

Rozkosznych są owoców ciężarem schylone.

Ptacy rozmajtej barwy między gałęziami

Wesołych głosów gościa witają

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz