Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="stanza">

»Tam zaś Bonończykowie zastępują drogę

»I czynią nad mniemanie w wielkiem wojsku trwogę

»Brześcię1861 on przecię bierze, pomaga Felsynie1862,

»Co wiary dotrzymaniem na wszytek świat słynie.

»Z drugiej strony hiszpańskie wojsko się gotuje

»I sposobnego bić się miejsca upatruje,

»Bo się jem w ciasnych zjechać nizinach przychodzi,

»Gdzie w bok od portu morze głębokie zachodzi.

»Anoż ledwie nie wszystka stąd Francya stoi,

»Anoż Hiszpan na pułki lud przebrany dwoi.

»Bitwa się sroga wszczyna1863 z wielkiemi zapędy,

»Krwią pole opłynęło, trupów pełno wszędy;

»Nie wie Mars, do której się ma przykłonić strony,

»W równej wadze z nadzieją strach trzyma włożony.

»Nakoniec serdecznością Alfonsa śmiałego

»Francuz pole otrzymał, uciekł Hiszpan z niego.

»Lecz to nie na pociechę, o Rawenno, tobie,

»A papież z jadu z żalu gryzie wargi sobie;

»Niemców z gór na ratunek wzywa jadowitych,

»Ci lecą, jak szarańcza, po polach obfitych

»I zaraz bez wszelakich, waleczni, trudności

»Wyrzucają Francuzów z Enotryskich włości1864,

»A Maurowie1865 ostatki nędzne dobijają,

»Wkorzeniać się liliom we Włoszech nie dają1866.

»Wraca się Francuz1867, do swych szpetnie wypędzony,

»Któremu na pół drogi Szwajcar odważony

»W liczbie niemałej ludzi zbrojno zastępuje,

»Wiąże, bije, zażarty gniewem, i morduje.

»Więc zaś w domu niezgoda: ano tam nowego

»Widzicie króla, co go obrali bez niego.

»Tak zdrajczyna fortuna swem sługom wygadza:

»Gdy ich najwyszszej wzniesie, w ocemgnieniu1868 zsadza.

»Patrzcież Frańciszka1869, losy co już szczęśliwszemi

»Z ludźmi królestwa swego jedzie przedniejszemi

»Na Szwajcary i tak jem rogów wnet przyciera,

»Iż ledwie i przezwisko z niemi nie umiera.

»Jednak brzydka hałastra tytuł, który sobie

»Hardzie przywłaszczyć śmiała, traci w onej dobie:

»Uśmierzycielmi królów, kościoła obroną

»Zwać się kazali, pychą nadęci szaloną.

»Potem Medyolanu dobył i Sforcego

»Z nieprzyjacioły zaraz porównał młodszego.

»Anoż tam Borboniusz broni miasta zasię

»I gwałt srogi niemiecki czuje zewsząd na się.

»Anoż, gdy inszych wojen Frańciszek pilnuje

»Ani o rządzie wziętych miast się dowiaduje,

»Nie wiedząc, co gorący broją Francuzowie,

»Traci Milan1870 i w niem swych ludzi wszystkich zdrowie.

»Awoż drugi Frańciszek, podobny swojemi

»Dziadowi serdecznemu cnotami wielkiemi,

»Który po wypędzeniu z królestwa własnego

»Odbiera je przez pomoc kościoła samego.

»Bieżą znowu Francuzi do Włoch, lecz jem wodze

»Zatrzymano i muszą pozostać na drodze:

»Wspaniały Mantuańczyk 1871z namężniejszem synem

»Przepraw broni, zamyka drogę pod Tyczynem.

»Federyk najpiękniejszej ten to jest urody,

»Co pierwszem kwiatem jeszcze nie opędził brody,

»Wiecznej pamięci godzien dla męstwa swojego

»Dla pięknych obyczajów, rozumu ostrego.

»Patrzcie, jak ma przy męskiej piękną surowości

»Twarz, jak broni francuskiej miasta okrutności.

»To zaś markiezów para1872, pioruny włoskiego

»Narodu, a zaraza, strach i śmierć naszego.

»Oba jednej krwie, oba i gniazda jednego;

»Ten pierwszy jest Alfonsa syn namężniejszego,

»Alfonsa, co mu z piersi krew Murzyn obfitą

»Wytoczył, przebiwszy je strzałą jadowitą;

»Mąż w najniebezpieczniejszem na schwał dobry boju,

»Trudów, niewczasów, zimna przyjaciel i znoju.

»Drugi, co wzrok po stronach obraca łaskawy,

»Pan z Wastu na wszystek świat sławny przez swe sprawy,

»Alfons także; Iskią gdym wam pokazował,

»Powiadałem, iż Merlin siła prorokował

»O niem dawno, jako miał w ten czas się urodzić,

»Gdy trzeba właśnie było Włochy wyswobodzić,

»Ściśnione Włochy i wszcząt kraj ich spustoszony,

»Dostatki rozszarpane, kościół splugawiony.

»O, jako wieczną sławę bohatyr serdeczny

»Będzie miał, zniózszy naród dziki i wszeteczny!

»Ten przy bracie stryjecznem z Prosperem Kolumną1873

»Francuzom i Szwajcarom okróci myśl dumną

»I Bikokę1874, co ją wziąć po kilkakroć chcieli,

»Tak omierzi, iż o niej nie będą myśleli.

»Awoż znowu swej Francuz chce wetować szkody

»W Lombardyej: przebywa Tanarowe brody,

»Pod Medyolan wojsko niezliczone wiedzie;

»Z drugiej pod Neapolim strony Hiszpan jedzie.

»Ale ta, co więc zwykła postępować z nami,

»Jak niezgoniony wicher na polach z piaskami,

»Zakręciwszy niem żartko w minucie godziny,

»Wznosi ku niebu i zaś upuszcza w doliny,

»To sprawiła, iż o swe wojsko nie beł dbały,

»Bawiąc się pod Pawią1875 Frańciszek czas mały;

»Niewiadomie się żołnierz rozjeżdżał swawolny,

»Gdy go nikt nie pilnował, gdy beł sobie wolny.

»Tak król przez swoję dobroć, przez sług swych niedbalstwo

»W wojsku z różnych narodów zamnożył zuchwalstwo.

»Dopiero ujźrzą, jak lud rzadki pod znakami,

»Gdy ich niespodziewanie w ciemną noc trwogami

»Hiszpan nastraszył, który wał i rów głęboki

»Przeszedszy, z krzykiem wpada na obóz szeroki;

»Ze krwie Awalów bracia dwaj1876 go prowadzili

»Tak śmiali, iż i w piekło samoby skoczyli.

»Patrzcież, jak młódź francuską stanu przedniejszego

»W ocemgnieniu pobito przy niem do jednego,

»Patrzcie, jak siła kopij i szabel skrwawionych

»Do samego się ciśnie śrzodkiem kup zgęścionych.

»Już z konia przebitego krew potokiem ciecze,

»Ten się poddać nie myśli, bije, kole, siecze;

»Pełno pobitych przed niem, pełno leży za niem,

»A wżdy bojaźni z trwogą jeszcze nie znać na niem.

»Przecię król najmężniejszy, choć pieszo zostaje,

»Srogie rany i śmierci co bliższem zadaje,

»Nieprzyjacielską szpetnie posoką zbroczony,

»Plac sobie bronią czyni stępioną przestrony.

»Cóż po tem: cnota musi ustąpić gwałtowi,

»Biorą go i oddają zaraz Hiszpanowi.

»Kilka godzin w ciemną noc bitwa sroga trwała,

»Która strach gęstych śmierci mrokiem zakrywała.

»Tak pod Pawią Francuz srodze porażony1877

»Nakoniec w Iberyej w więzieniu zamkniony,

»Okupuje się własną krwią i w zakład daje

»Syny małe, a potem sam wolny zostaje.

»Wraca się do królestwa z Hiszpaniej swego,

»Które się różnych niecnot napiło przez niego.

»Patrzcież: gdy znowu do Włoch lud zbrojny gotuje,

»Kto inszy w jego ziemi wojnę obiecuje.

»Anoż mordy, wydzierstwa, gwałty, zabijania

»Bez wszelakiego w Rzymie widzicie karania;

»Chciwy żołnierz to czyni, co łakomstwo radzi,

»Winę daje niewinnem, cnotliwy mu wadzi,

»A wojsko sprzysiężone, jakby nie widziało,

»Na zmowie ponno łupiestw ciężkich dopuszczało.

»Nakoniec o papieża gdy się bić samego

»Trzeba było, w oczach ich wzięto związanego.

»Posyła król z pułkami Lotreka1878 nowemi,

»Nie dla tego, by wojnę miał odnawiać z niemi

»W Lombardyjej, ale z rąk kazał wziąć przeklętych.

»Pasterza i zacnych z niem ludzi wiele wziętych.

»Lecz ten, leniwo idąc, już zastał wolnego;

»Ażeby wojska darmo nie rozpuszczał swego,

»Miasto obległ i wszystko królestwo potrwożył,

»Gdzie kości przodek jego syreny położył1879.

»A tu zaś wodną cesarz armatę wyprawił,

»Aby swojem pomoc dał, aby je wybawił;

»Ale się z niem, potkawszy, Dorya próbuje,

»Zabija, łupi, wiąże, ogniem wszystko psuje.

»Cóż z tego: gdy się szczęściu rozkazować zdali,

»Nad wszystko spodziewanie złych losów doznali.

»Potęga wojsk schorzałych w niwecz się obraca:

»Ledwie z tysiąca jeden do domu się wraca«.

Te i insze w tej sali historye były,

Co przyszłych wojen własny wizerunk czyniły.

Trzy albo cztery razy do nich się wracają,

Pismo na samem spodku obrazów czytają,

Wielkiemi literami na najlepszem złocie

Wydrożone, tak, iż koszt równy beł robocie.

Kilka godzin na łubem widoku strawiły,

A chciwych przecię oczu swych nie nasyciły.

Potem nadobne dziewki były prowadzone

Do pokojów, które jem dawno naznaczone.

Gospodarz, co miał zwyczaj ludzkość pokazować,

Jak prędko gości jakich podjął się przymować,

Wczasem wygadza; już się wszyscy położyli,

Już luby odpoczynek we śnie utopili.

Bradamanta do swych się myśli znowu wraca,

Z lewego na bok prawy coraz się przewraca.

Nakoniec obłapił ją sen leniwy swemi,

Gdy wynikał biały świt, skrzydły czarnawemi,

I ujrzy najsmutniejsza dziewka kochanego

Rugiera, co omdlewa tysiąckroć dla niego.

A on tak zdał się mówić: »Czemu, siostro moja,

»Czemu najrozkoszniejsza twarz truchlała twoja?

»Wątpisz o mej przyjaźni? Wiedz, iż barziej ciebie

»Miłuję, niż swe zdrowie, niż samego siebie«.

Zaś przydał: »Jam umyślnie w te przyszedł pokoje,

»Abym się okrzcił, abym śluby spełnił swoje.

»Odpuść, jeżeli późno; nie moja przyczyna:

»Rany mię, rany, lecz nie z rąk Miłości syna

»Zatrzymały koniecznie«. Tu przestał, a onę

Sen subtelny opuścił i uciekł na stronę.

Ta zaraz, porwawszy się, na łóżku usiada

I tak z myślami, pijąc łzy obfite, gada:

»Patrzcie, jak mi znikome sen pociechy daje,

»A czucie przeraźliwem bólem serce kraje!

»To, co mojem weselem i radością włada,

»Wnet, jako piorun z błyskiem najbystrszem1880, przepada.

»Czemuż nie słyszy teraz i nie widzi tego

»Ocknienie, co dopiero sen porwał od niego?

»Oczy, na coście przyszły? Zamknione, widzicie

»Szczęście moje; otwarte, żałość przynosicie!

»Słodki sen pokój mi dać prędki obiecuje,

»Ale niespanie wojnę straszliwą gotuje.

»Cóż po tem, choć luby sen zamysłom wygadza,

»Gdy przykre ocucenie w samej rzeczy zdradza?

»Nowy kształt dziwnych rzeczy, fałsz mię próżny cieszy,

»A prawda serce, bólem zjęte, zabić śpieszy.

»Więc jeśli z spania rozkosz, a z czucia mojego

»Ból rośnie, niechże już śpię do wieku późnego!

»Fortunniejsze źwierzęta, co są tak ospałe1881,

»Iż swych oczu pół roku nie otworzą całe.

»Bo któżby na taki sen, co wszystkich radości

»Przyczyną jest, nie przypadł bez wszelkiej trudności?

»Niestetyż, jak od ludzi różne szczęście moje:

»W mespaniu śmierć, we śnie mam żywot i pokoje!

»Jeśliś, o śmierci, do snu podobna takiego,

»Przydź zaraz, przydź, powieki zamkni wzroku mego!«

Tak skargi biedna dziewka nieuhamowane

Czyni; tem czasem włosy jutrzenka zmieszane

Z liliami na jasnem wschodzie pokazała,

Ponure ciemnej nocy mroki rozpędzała.

Porywa się i zbroję bierze ukochaną,

Aby co w skok skończyła drogę obiecaną.

Wsiadszy na konia, panu fortece dziękuje

I swych czasów chęć chęcią oddać obiecuje.

Wyjechawszy za bronę, kompankę zoczyła,

Co posłem do cesarza z tarczą złotą była.

Już ona z kilką giermków i z swemi pannami,

Wstawszy rano, gotowa stała za murami,

Tam, gdzie trzej bojownicy ze wstydem czekali,

Co od złotej kopiej z koni pospadali

I co z niebezpieczeństwem wielkiem zdrowia swego

Niewczasów dość zażyli nieba odmiennego.

Więc tak ich konie dzielne, jako oni sami,

Cierpiąc głód, cknęły1882 sobie z próżnemi brzuchami

I tłukąc zębem o ząb z wieczora do świtu,

Wyrzuceni za bramę od dobrego bytu.

Ale ich barziej trapi i ciężej frasuje,

To jem wskróś utrapione wnętrzności przejmuje,

Iż Karłowego jeszcze wojska nie widzieli,

A jui tęgiej kopiej francuskiej raz wzięli.

I gotowi lub umrzeć lub pomścić się tego

Despektu, co ich potkał wieczora przeszłego,

Starać się umyślili sposobem wszelakiem,

Aby w mniemaniu u swej paniej ladajakiem

Nie zostali; gniew, miłość, wstyd jem serce grzeje,

Zaczem, pełni otuchy i dobrej nadzieje,

Jak prędko Amonowę córkę obaczyli

Na moście, wszyscy do niej rączo poskoczyli

I wyzwali ją znowu na srogie kopie,

Nie wiedząc, że nadobną dziewkę zbroja kryje;

Bo wszystkie jej postępki tak wspaniałe były,

Iż podobieństwo męża dzielnego czyniły.

Wymawia się ta drogą, ci zaś nalegają

I cnotą bohatyrów wielkich zaklinają.

Tak złożywszy wnet drzewo swe, ściera się z niemi

I zostawuje z koni zrzuconych na ziemi.

A sama wciąż gościńcem wielkiem się udaje,

Aby te, gdzie jest Rugier, ujźrzała wnet kraje.

Ci, co dla złotej tarczej z królestwa swojego

Umyślnie do obozu biegli Karłowego,

Wstawszy z błota, przemówić słowa nie umieją

I oczu wzgórę podnieść dla wstydu nie śmieją.

Zdumieli, jeden tylko patrzy na drugiego,

A potem każdy wsiada na konia swojego.

Ulania dla więtszej pysznych królów wzgardy,

Pomniąc słowa i zamysł w domu wszystkich hardy —

Bo jawnie na to przysiądz w Islandyej chcieli,

Iż naleźć sobie w męstwie równego nie mieli —

Powiada jem, że panna dziwnie piękna była,

Co ich z siodeł i wczora i dziś wyrzuciła.

Ci niesmacznej nowiny zmarszczeni słuchają,

A twarzy wstydem, niż krew, czerwieńszem pałają.

»Cóż rozumiecie — dalej zaś do nich mówiła —

»Jaka jest Orlandowa i z Rynaldem siła?

»Nie bez przyczyny pewnie, co i sami wiecie,

»Sława dziwnego męstwa ich lata po świecie.

»Jeśli Karzeł któremu da tarcz z znakiem złotem,

»Z pracą ponno dostać jej przydzie i z kłopotem;

»Lepiej wy to, tuszę ja, uważycie sami

»Za dzisiejszemi sił swych z dziewką mdłą próbami.

»Bez małaby nie lepiej tem się kontentować,

»Niźli z więtszą na sławie sromotą szwankować

»W oczach ludzi przedniej szych królestwa wielkiego

»Z ostatnią zgubą zdrowia, sił i uczciwego.

»Chybabyście za wielką kładli sobie sławę

»Z doświadczonem rycerstwem mieć krwawą zabawę

»I do wstydu przyłączyć szkodę niebezpieczną,

»Ze krwią duszę wylawszy z piersi ostateczną«.

Trzech bohatyrów onych, jak się dowiedzieli,

Iż to jest panna, co ją dotąd rozumieli

Za rycerza francuskiej ziemie

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz