Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

sama, lubo to przebita

»Kopią najostrzejszą lub szablą zabita?

»Tam i to trafić mi się może, iż srogiego

»Aza1772 poruszę nieco zmiennika mojego,

»Gdy dzielność moję ujrzy, której się dziwował

»Przedtem, choć się to inszej teraz rozmiłował.

»Więc i to może Bóg dać, że tam pomstę znaczną

»Wezmę za złamany ślub, za wiarę opaczną,

»W oczach chytrości pełnych Rugiera zdradnego

»Łeb Marfizie uciąwszy, co nieszczęścia mego

»Jest przyczyną«. Tak mówiąc w drogę się gotuje,

Szatę tylko haftować trefną1773 rozkazuje

Fodzą1774, aby serdeczne żale wyraziła,

Dla których sobie żywot słodki omierziła.

Cyprysy, twardą stalą z pniaków odwalone,

Chce mieć na czarnej sukni złotem urobione,

Cyprysy, co nadzieję dalszego rośnienia

Tracą, gdy je siekiera dzieli od korzenia,

I kiedy, rozbracone z niem, wnet usychają

I więcej wilgotności zielonych nie mają,

Aby znać utrapiona przez to dziewka dała,

Iż umrzeć chce, iż pociech wszystkich już stradała.

Potem na konia wsiada w skok Astolfowego,

Kopią w ręce trzyma ze złota szczerego;

Ta niesłychanej i tak dziwnej mocy była,

Iż najduższych1775 rycerzów dotknieniem zrzuciła,

Dotknieniem tylko małem z ich koni. Dlaczego

Dał ją Astolf, już wiecie historyą tego.

Wzięła ją mężna dziewka, choć nie rozumiała,

Aby tak w sobie wielką moc tajemną miała.

I giermka i namniejszej nie chce kompaniej,

By się nie zdała w mocy nadzieje kłaść czyjej.

Jedzie ku Paryżowi najprościej szą drogą,

Gdzie niedawno porażką mężny Rynald srogą

Zniósł obóz sarraceński i obleżonego

Karła ratował z cząstką śmiałą ludu swego;

Oczem iż jeszcze ona nowin nie słyszała,

Do obozów pogańskich konia kierowała.

Jedzie i w tył za sobą miasta zostawuje

Francuskie, które góra wielka opasuje,

Gdzie Dordona i powiat Montferański1776 leży,

A rzeka najbystrzejsza z Jasnej Góry bieży.

Alić temże gościńcem jadącą zoczyła

Dziewkę, nadobniusieńskiej która twarzy była;

Paiż1777 u siodła wisi, kopią ma w toku,

A trzej jacyś rycerze pilnują jej boku.

Inszej białej płci, inszych giermków gwałt jechało,

Ci wprzód, a ci zaś po zad, jako jem się zdało.

Pyta, co ją pomijał, z nich zaraz jednego

Bradamanta, skąd jadą, kogo czcą starszego.

Ten odpowieda: »Widzisz pannę piękną w bieli?

»Tęśmy za posła sobie w te tu kraje wzięli

»Do króla francuskiego przez morze głębokie

»Z Islandyej, co góry w sobie ma wysokie.

»Aż z Islandyej wyspy, gdzie pani króluje

»Mężna, wspaniała, ludzka, gładkością celuje1778

»Bez chyby wszytkie insze: tak niebo życzliwe

»Onę ubogaciło za cnoty wstydliwe.

»Paiż1779, który u siodła widzisz uwiązany,

»Karłowi ma być od niej w podarku oddany

»Z tem dokładem, by go dał według zdania swego

»Temu, kogo wie w wojsku swem najmężniejszego.

»Bo jako sama wzrostu dziwnie jest kształtnego,

»Tak wszędy rozkazała szukać podobnego

»Rycerza, coby męstwem wielkiem, niezrównanem

»Sławny beł po szerokiem świecie, nieprzejźrzanem

»I te jej są zamysły, tak uprzędła1780 sobie

»W inakszej się nie kochać do śmierci osobie;

»Kto pierwszą chwałę wielkich otrzyma dzielności,

»Tego do swojej z chęcią przypuści miłości.

»Tuszy, iż we Francyej na tak sławnem dworze,

»Gdzie jutro chcemy przybyć w świt, gdy błysną zorze,

»Najdzie się taki rycerz i bohatyr sławny,

»Coby jej chciwy zamysł uspokoił dawny.

»Ci trzej, co jadą wespół z nią jako wodzowie,

»Są śmiali, doświadczeni, a wszystko królowie;

»W najstarszej Norwegiej ten pierwszy króluje,

»To szwedzki, ten w Gotyej1781 zimnej rozkazuje.

»A lub to granic swoich tak blizkich nie mają

»Z wyspą jej, Islandyą którą nazywają

»Zginioną, to dla tego, iż cudze okręty

»Rzadko tam płyną, choć to kraj sławny i wzięty,

»Słysząc przecię o dziwnych cnotach i gładkości,

»Płomiennych zachwycili zarazem miłości;

»Chcą jej za żonę i tak robią dzieła wielkie,

»Iż się jem świat i wieki zdziwią potem wszelkie.

»Lecz ona z nich nie chciała mieć męża żadnego:

»Tuszy naleźć gdziekolwiek dobrze dzielniejszego.

»»Małą — mówi jem — sił swych próbę jeszcze macie,

»»Iż w tem miejscu odległem z bronią wydziwiacie1782;

»»I choć jeden najdzie się taki między wami,

»»Co będzie świecił męstwem, jako promieniami

»»Febus jasny, jeszcze on nie ma się tem chlubić,

»»Aby wszystkich na świecie zwalczyć miał i ubić.

»»Karła ja nade wszystkie chrześcijańskie pany

»»Szanuję, Karzeł u mnie król jest zawołany;

»»Przetoż tarcz złotą posłać mam wolą do niego,

»»Aby bohatyrowi dał ją z ludu swego

»»Takiemu, coby w wojsku z celniejszych przebranem

»»Pierwszy w regestrze sławy wiecznej beł wpisanem.

»»Nie pobłądzi ten pewnie ani się omyli:

»»Musi tam próba być, gdzie ludu wiele zbili.

»»Wiem, iż oświadczy Karzeł w tem mi ludzkość swoję,

»»Któremukolwiek da tarcz rycerzowi moje,

»»Rycerzowi, nad wszystkich co będzie mężniejszy

»»I miedzy jego sławnem żołnierstwem przedniejszy.

»»Tam pojedynkiem każdy z was pódzie do niego

»»Szczęścia patrzyć w igrzyskach Marsa żelaznego;

»»A który go zabiwszy, tarcz do mnie przyniesie,

»»Za pracą moje państwo i ze mną odniesie«.

»Przyjęli wyrok z chęcią ci to trzej królowie,

»Z nadobnem jadą posłem na szańc kłaść swe zdrowie

»I gotowi jej lub tarcz nazad przynieść złotą

»Lub pieczętować miłość swą garfem i cnotą«.

Bradamanta dość chciwie słów jego słuchała

I pytać o co więcej jeszcze wolą miała,

Ale ten po rozmowie w oba boki kole

Konia i do swych prosto obraca przez pole.

Nie jedzie za niem dziewka utrapiona srodze,

Na drogę przedsięwziętą obróciła wodze;

Powieści jednak tamtej barzo się dziwuje

I stąd nienawiść, swar, gniew wielki upatruje

Miedzy młodzią francuską z domu przedniejszego;

Bo jeśli Karzeł zażyć rozumu swojego

Nie będzie chciał i da tarcz złotą z nich któremu,

Wściekłe wszystkich zazdrości wznieci przeciw niemu.

Taka ją myśl zabawia w ten czas, lecz jej wierci

Druga serce najprzykrzej, równając się śmierci,

O kochanego zbiegaj która się stąd wszczęła,

Iż jej Marfiza piękna miłość jego wzięła.

Zapomniawszy się jedzie, łza gęstą łzę spycha

Z jasnych gwiazd, klnie swą szczerość, bez przestanku wzdycha

Gościńca, chocia wozy ciężkiemi ubity,

Chybiła: tak ją miłość i gniew pali skryty.

Jako nieuśmierzone gdy więc okręt wały

Gwałtem uderzą o róg najostrzejszej skały,

Z wielkiem niebezpieczeństwem straciwszy sternika,

Płynie, gdzie wiatry każą sam, przez przewodnika:

Tak w nieszczęśliwych myślach dziewka utopiona

Samopas jeździ, z wielkiej drogi zbłądzona.

Już mrok padł, już się słońce w morzu zanurzyło,

A tej z swemi myślami gadać jeszcze miło.

Już słońce u Maroki w wodzie się płukało,

Gdy jej smutny wzgórę wzrok podnieść się udało;

Ledwie wsi okolicznych dojrzy dla ciemności,

Co z chmur wypadły czarnych, zgasiwszy światłości.

Żalem, gniewem ujęta, więc postanowiła,

Aby się gdzie przy chróście w polu położyła;

Lecz widząc, iż dość przykrą niepogodą grozi

I śnieg z wiatrem gwałtownem do rana ją zmrozi,

Odmienia zamysł, nie chce odpoczynąć sobie,

Rabikanowi kładzie w bok ostrogi obie,

A mało ujechawszy, pasterza jednego

Dogoniła, co trzodę gnał do domu swego.

Pyta z pilnością dziewka zemdlona gospody;

Choćby w niej przyzwoitej nie miała wygody,

Woli w jakiejkolwiek spać pod dachem komorze,

Niż dżdżem być umorzona i gradem na dworze.

Odpowiada jej pasterz: »Ja miejsca inszego

»Nad cztery albo sześć mil nie wiem tu bliższego:

»Fortecą Trystanową zamek nazywają,

»Ale tam rzadko stania komu pozwalają,

»Chyba kiedy go mężnie, serdeczny i śmiały,

»Przez kopią nabędzie — takie prawa dały

»Te miejsca — i jeśli zaś dostawszy go sobie,

»W rycerskiem bronić będzie drugiemu sposobie.

»Jeżeli się też trafi, iż próżną zastanie

»Fortecę ten, co pierwszy przyjęty tam stanie,

»Zaraz gospodarzowi musi obiecować,

»Że się z każdem powinien nakoniec probować,

»Z każdem, co po niem w tamte, ktokolwiek jest,

»Przybędzie — bo taki tryb, takie są zwyczaje —

»A kto z nich w dziele przegra Marsa surowego,

»Wyjeżdża precz ze wstydem z zamku bogatego.

»Kiedy zaś dwaj, trzej, czterej pospołu przybędą,

»W pokoju wczasów wszelkich zażywać tam będą.

»Ale gdy po nich jeden, lub to obłądzony

»Lub się trafi umyślnie z którejkolwiek strony,

»Ze wszystkiemi kosztować musi szczęścia swego;

»Uważ, jeśli mu serca nie trzeba śmiałego.

»Także, jeśli ich więcej jednego zastaną,

»Wyjeżdża do nich bitwę staczać niezrównaną.

»Więc i pani lub panna sama z kompanią

»Zaraz się o tem dowie za przestrogą czyją,

»Iż piękniejszej szpetniejsza będzie ustępować,

»A to biała płeć sądzić ma i upatrować«.

Spyta go Bradamanta, w której leży stronie

Zamek, co w takiej prawa swe chowa obronie.

Dobry pasterz nie tylko palcem ukazuje,

Ale doprowadzić ją chęć swą ofiaruje.

Śpieszy się bohatyrka nadobna z pilnością,

Serce wspaniałe pała wrodzoną dzielnością;

Rabikanowi, choć jest żartki, boki kole,

Wypuszcza1783 mu przez mokre łąki, błotne role

Z deszcza, co padał spory wieczora onego.

A gdy już do wrót zamku przybiegła pięknego,

Tak dużo1784 tłucze w bramę, aż z niej stróże wyśli;

Którem mówi, że tu stać i nocować myśli.

Rzekł jeden z nich, iż goście miejsca zastąpili,

Co ją pojazdem1785 sporszem we dnie uprzedzili;

Teraz siedząc u ognia, spólnie rozmawiają,

Na wieczerzą, aż będzie gotowa, czekają.

»Ty jeśliś jeszcze nie jadł gdziekolwiek w gospodzie,

»O tej nie myśl, do dnia stój na tej niepogodzie«.

Ona na to: »Wiem zwyczaj; idź, mów, gościom twojem,

»Iż ich przed bramą czekam z ostrem drzewem swojem«.

Bieży straż i nowiny przynosi niewdzięczne

Królom, co się na wczasy udali bezpieczne;

Więc przykry wiatr, deszcz gęsty z gradami zimnemi

Nie beł jem w smak i spórkę1786 czynił miedzy niemi.

Atoli przecię kładą, nie chcąc, na grzbiet zbroje

I konie, osiodławszy, każą wywieść swoje, j

Jadą z bramy, gdzie piękna żołnierka czekała,

A druga kompania w fortecy została.

Trzech bohatyrów, którem nie każdy na świecie

Zrównał męstwem, jako już dobrze o tem wiecie,

Wypadło, co z Islandy posła prowadzili,

Aby próbę na dworze francuskiem czynili,

Próbę męstwa i siły, za której pomocą,

Przysięgli, iż się z tarczą do wyspy nawrócą;

A iż swych raźno koni po bokach wzbierali,

Prędko do Bradamanty zacnej przyjechali.

Ta im dłużej na zimnie przed zamkiem czekała,

Serce ostrząc dzielnością, barziej się gniewała.

Więc głodna i gwałtownem deszczem umoczona,

Nie chce, aby na dworze była zostawiona.

Ci zatem, co w pośrzodku fortece zostali,

Chciwie na sławne z okien potkanie patrzali

Po miesiącu, który się powolej dobywał

Z gęstych chmur, gdy po niebie wiatr ich rozpędzywał1787.

Nie tak się więc raduje młodzian urodziwy,

Co kradzioną miłością chęć i zamysł chciwy

Pragnąc nasycić, cichy chód swojej kochanej

Usłyszał, gdzie jej czeka, do fórty drzewianej,

A ta już w dużych kłódkach kluczem obróciła,

Aby mu otworzywszy, ściśle obłapiła,

Jak wtenczas Bradamanta, kilku uzbrojonych

Widząc, kiedy przez most z bron jechali przestronych.

Zaraz Rabikanowi wypuściła1788 swemu,

Aby beł sposobniejszy ku biegu przyszłemu;

Wraca się zaś i konia zastanawia swego,

Najokrutniejszą kładzie do boku dużego1789

Kopią, która tę moc skrytą w sobie miała:

Najsubtelniejszych celów nigdy nie chybiała;

By beł Mars, spadać musiał na łeb z konia swego,

Skoro dotknęła ciała gdziekolwiek dużego.

Pierwszy król szwedzki, jak ją bystrem okiem zoczyły

Całą okryty zbroją, z drzewem żartko skoczył;

Pierwszy też ciężko wypadł zaraz z siodła swego

Z uderzenia, które wziął w hełm mocny, dużego.

Po niem gocki; lecz i ten, srodze w pół trafiony,

Nie blizu1790 od swojego konia padł zrzucony.

Nogi trzeci z spadnienia wzgórę wzniósł przykrego

I wala się w kałuży błota śmierdzącego.

To sprawiwszy, serdeczna dziewka zaraz jedzie

Do zamku, gdzie wieczerzać i nocować będzie;

Wprzód się jednak przysięgą swą obowiązuje

Gospodarzowi, co ją już z męstwa szanuje,

Iż na namniejsze z chęcią wyjedzie wyzwanie

Za broną z gościem nowem uczynić potkanie.

Tak ją puszcza straż w zamek, otwiera jej wrotny1791,

A pokój zasię daje gospodarz ochotny.

Wyszła też przeciwko niej panna na dół ona,

Co za posła jest z tarczą złotą naznaczona

Do króla francuskiego, jakoście słyszeli,

I co ją z trzema królmi do zamku przyjęli

Przed Bradamantą, aby, jako ludzka była,

Chęć jej też z posługami swoją oświadczyła;

Ujęła ją za rękę i do ognia wiedzie,

Zabawia rozmowami, aż wjeczerza będzie.

Odważona rycerka już się poczynała

Rozbierać, już tarcz, już hełm jasny zdymowała,

Kiedy niespodziewanie błysnął warkocz złoty,

Jak jej spadło zawicie1792 subtelnej roboty,

I po szerokich plecach wolno rozpuszczony,

Do zdumienia wielkiego przywiódł goście ony.

»Co to — mówią — za cud jest, że tak męskie siły

»W

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz