Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

dostatki bogactwa i siły,

Które pobliższych królów znacznie przechodziły,

Jako Lucyper kiedyś, pychą uniesiony,

Myślił przeciwko niemu lud wieść zgromadzony

I w prawą stronę do gór udać się wysokich,

Skąd żyzny Egipt moczy rzek kilka głębokich.

106

Słyszał, iż na tych górach, najwynieślejszemi

Co sięgały obłoków wierzchami swojemi,

Iż raj dziwnie rozkoszny, raj niewychwalony,

Gdzie od Boga beł z Ewą Adam wprowadzony.

Zaczem i mocą go wziąć i mieszkańcom jego

Na kark niewolą włożyć chciał jarzma swojego;

I już z wielkiem wojskiem szedł, z słoniami, wielbłądy,

Lecz niebieskie zaś o tem insze były rządy.

107

Bóg zawściągnął uparty zamysł i śmiałości,

Anioła wyprawiwszy z górnych wysokości,

Co królowi hardemu jednej pobił nocy

Pułki zbrojne i tłumił zjednoczone mocy,

A ślepotą mizerną zaraził samego

I brzydliwe przepuścił robactwo na niego,

Robactwo straszne z piekła, które niesytemi

Potrawy mu zjadało pyskami swojemi.

108

Co więtsza, proroctwo go także przerażało,

Iż dopiero opuścić stół królewski miało

Najdrapieżliwsze ptastwo, gdy poddani jego

Ujźrzą męża na koniu skrzydlatem zbrojnego,

A on do nich z obłoków spuszcza się i pióry

Lekkiemi ku Nubiej lot kieruje z góry.

Ta rzecz iż niepodobna zawsze mu się zdała,

Najtroskliwsza w rozpaczy dusza omdlewała.

109

Ale jak straż, co murów mocnych pilnowali,

Przybiegszy, z radością mu o tem powiadali,

Iż ten gość, który miastu dziwuje się jego,

Z nieba na ptaku żartkiem przyleciał do niego,

Wspomina król nieszczęsny na proroctwa one,

Łzami zlewa jagody, głodem wysuszone;

Porywa się i swoją sam bieży osobą,

Ręce, drogi macając, swe niesie przed sobą.

110

Astolf po wielkiem placu zamku cudwnego

Przechadzał się, koszt dziwny z bogactwami jego

Uważając, gdy ślepy król z dworzany swemi

Przyszedszy, upadł przed niem i klęknął na ziemi.

»Witaj — mówi — aniele Boga prawdziwego,

»Mesjaszu, pociecho świata szerokiego!

»Odpuść mi, bo odpuszczać tobie brzydkie złości

»Należy, a nam grzeszyć z ułomnej krewkości.

111

»Znasz ty mój grzech, za który ja nie śmiem mojego

»Prosić wzroku u ciebie, dawno straconego,

»Choć wiem dobrze, iżbyś to mógł uczynić snadnie,

»Bo zaż na twoję wolą Bóg nasz nie przypadnie?

»Ale dosyć, o dosyć będzie, gdy mi głodem

»Nie dopuścisz umierać i plugawem smrodem

»Najbrzydszych z otchłań Harpij, które codzień moje

»Wydzierają pokarmy, brzuchy tucząc swoje.

112

»A ja tobie z marmuru najkosztowniejszego

»Kościół śliczny postawię u pałacu mego;

»Ten bramy z zawiasami i dachy wysokie

»Z drogich będzie miał kruszców, a sale szerokie

»Z najprzedniejszego złota obiję blachami,

»Rzemieśników przyzwawszy uczonych z mistrzami«.

Tak rzekł utrapiony król, potem przystępował

Coraz bliżej, aby mu nogi pocałował.

113

Odpowiada mu Astolf: »Widzisz śmiertelnego,

»Nie Mesyasza, jako rozumiesz, nowego.

»Człowiek jestem, wiedz pewnie, pełen nieprawości,

»Niegodny boskich darów, łaski i miłości;

»Starać się jednak będę, abym dzisia wszytkie

»Wygnać z państwa twojego mógł Harpie brzydkie.

»Jeśli tego dokażę, nie mnie, ale Bogu

»Oddaj dzięki i śluby u świętego progu.

114

»Buduj pyszne kościoły jego imieniowi,

»Bom ja podległ, jako ty, śmierci i grzechowi«.

Tak mówiąc, miedzy kupą książąt znamienitych

Szli do pokojów, złotem wybornem okrytych.

Król każe sługom, aby gotowano stoły,

U których z przedniejszemi chce sieść przyjacioły,

Bo już tej jest nadzieje, tak twierdzi, tak tuszy,

Iż mu sprosna szarańcza pokarmów nie ruszy.

115

Wnet na bogatej sali miedzy pokojami

Obciążają złotemi stół pański misami;

Kędy zaledwie z grofem siadł król, głodem zjęty,

Poczuł smród i straszliwy chrzęst, skrzydłami wszczęty;

Leci drapieżne ptastwo, kłapając zębami,

Zaraźliwemi wszytko napełnia parami.

Zapachy potraw ciepłych z powietrza lekkiego

Zwabiły ich do stołu hurmem królewskiego.

116

W jednej kupie było ich siedm, a wszystkie miały

Twarz panieńską tak bladą, iż śmierć wyrażały,

Członki suche, jako kość, od głodu przykrego,

Który ich zawsze trapi z przejźrzenia Bożego,

Ręce drapieżne, ostre paznokcie i krzywe

Zęby wilka dzikiego, na chleb cudzy chciwe,

Brzuch odęty, podobny ogon wężowemu,

Gdy się parzy przeciwko słońcu gorącemu.

117

Razem na stół nędznego króla przypadają,

Razem ciepłe potrawy w nogi porywają,

A pożarszy z półmisków wszystko złe bestye,

Złote czary rozlały, z których zawsze pije.

Potem z kałduna tak smród brzydki łakomego

Puściły, iż nic nadto nie było cięższego.

Astolf dobywa szable, gniewem poruszony,

A przemierzłe, serdeczny, chce bić cuda1927 ony.

118

To w szyję, to zaś w piersi, czasem w twarz ugodzi,

Ale ostre żelazo nic ptastwu nie szkodzi:

Żartko się umykają lekkiemi skrzydłami

I zaś z góry stanęły w skok nad potrawami.

Żadnej nie zostawują gardzielem niesytem

Nie dotknionej z frasunkiem królewskiem obfitem,

Ani z szerokiej sale wprzód na dwór leciały,

Aż do szczętu jedzenie wszystkiem popsowały.

119

Miał Synap tę nadzieję pewną nieszczęśliwy,

Iż przez Astolfa już Bóg chce mu być życzliwy;

Ale skoro usłyszał, że broń ostra jego

Nic nie jest przeciw sile ptastwa cudownego,

Wzdycha, z desperacyej w zimnem chce ledz grobie,

Zabiwszy się. Astolf zaś przypomina sobie

Róg dziwny, co w trudnościach wielkich go ratował

I który na przygody ostateczne chował.

120

Tak woskiem uszy zaraz dobremu królowi

Zatyka, wszystkiem panom, podłemu gminowi,

Aby dźwięk najstraszliwszy, przykry, przeraźliwy,

Dźwięk, przed którem sam djabeł uciekłby lękliwy,

Nie wprawił ich w jaką śmierć; potem na swojego

Hipogryfa wskoczywszy, pięknie ubranego,

Znowu potrawy na stół przynieść rozkazuje,

Sam w róg, złotem oprawny, trąbić się gotuje.

121

Ledwie na drugiej sali jeść nagotowano,

Ledwie insze półmiski na inszy stół dano,

Alić według zwyczaju Harpie swojego,

Nieproszone, przylecą do bankietu tego.

Astolf jak najpotężniej dmie w róg, ten różnemi

Głosy bojaźń śle miedzy mury przestronemi.

Nie może brzydka zgraja wytrwać, pełna strachu,

Wzbija się skrzydły wyszszej złoconego gmachu.

122

Leci mężny grof za nią, kole w oba boki

Swego konia, prostując wodze1928 pod obłoki;

Nie przestaje trąbienia: grzmot po kraju onem

Rozchodzi się, od słońca przykro upalonem.

Te ku północy drogę w prawo obierają

I niewściągnionem wszystkie pędem uciekają;

Minęły na wysokiej górze zimne zdroje,

Z których ma Nil początki przeźroczyste swoje.

123

I w końcu góry samem w jaskinią głęboką

Wpadły oraz niemałą dziurą i szeroką,

Którą oknem lub drzwiami zową piekielnemi

Obywatele wszyscy, co siedli w tej ziemi.

Tam żartko kupy one weszły rozbójnicze,

Jak na wieczne więzienie do jakiej ciemnice,

I na dół do Kocytu leciały samego,

Gdzie już głosu nie mogły słyszeć okropnego.

124

A gdy w piekielną ciemną wleciały paszczekę

Na wieczne utrapienie, na okrutną mękę,

Skończył wspaniały Astolf rogu cudownego

Przykry głos i zawściągnął hipogryfa swego. —

Ale iż pełne karty są już tej powieści,

Według mego zwyczaju w drugiej powiem części,

Co się z niem dalej działo; teraz, spracowany,

Odpoczynąć chcę trochę, aż przydzie świt rany.

Koniec pieśni trzydziestej trzeciej.

Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/

XXXIV. Pieśń trzydziesta czwarta Argument

Lidyej utrapionej słucha Astolf śmiały,

Która porządek biedy swej powiada całej;

Potem na hipogryfie lotnem do ziemskiego

Wszedł raju i rozkoszy wszystkie widzi jego.

Zmysł Orlandów nalazszy, bierze go z radością,

Wrodzoną ku krwi własnej ujęty miłością;

Przodkom wieku naszego starem się dziwuje

I znowu pierwszem torem krok na świat prostuje.

Allegorye

W tej trzydziestej czwartej pieśni masz przykład wyuzdanej miłości w Alcestesie przeciwko Lidyej, która na żadne jego skłonić się nie dała zasługi; uważysz potem umysłu dziwną stateczność wspaniałej białej głowy i choć autor zmyśla o jej ciężkiem w piekle karaniu najwięcej za to, że serdeczną lekce poważywszy miłość jego, śmierci mu przyczyną była, czyni to dla dyskursów raczej jakich, a nie dla przykładu naśladowania godnego w gorących zalotnikach.

Skład pierwszy

Łakomstwem zaślepione bezdennem Harpie,

Naszych włości zarazo, drapieżne bestyje,

Za grzech bez chyby, za grzech dawnych nieprawości

Wieczna Myśl wysłała was z piekielnych ciemności

Na stół ludzi zacniejszych, aby głód cierpiały

Pobożne matki i płód, cnotą okazały;

By co miało być słusznie ich własną żywnością,

Wasz kałdun trawi z płaczem dobrych i żałością.

Nie lekko zgrzeszył1929 i dał dwie, krnąbrny, przyczynie

Do złości, kto otworzyć śmiał wasze jaskinie,

Skąd najprzykrzejszy wyszedł dym wielkiego smrodu,

Co włoską ziemię przejął i przywiódł do głodu.

Niestetyż, wszystko szczęście w ten czas jej zginęło,

Pokój i dobre żytło1930 z niem gdzieś utonęło;

Wojny, ubóstwo, nędza, frasunki, kłopoty

Nastąpiły, wygnawszy wiek z rozkoszą złoty.

I będzie dotąd trwało to wszystko, aż ona

Roztarchane swe włosy, srodze utrapiona,

Niedbałem ukazawszy synom, co ma mocy,

Zawoła na ratunek i prędkie pomocy.

Tuszę ja, iż się Zetes i Kalais1931 jaki

Najdzie jeszcze, co ten dziw wypędzi dwojaki,

Jako Fineuszowi1932 ci kiedyś, a po niem

Uczynił Synapowi Astolf, groźny koniem.

Astolf, co niesłychanem dźwiękiem bydło ono

Wegnał z wielką bojaźnią ich w piekielne łono

Dziurą przepaści srogiej, gdzie, jak zapomniały,

Stał, uszu nadkładając wszędzie czas niemały

Słyszy szum z głębokości wielkich przeraźliwy,

Narzekanie, wzdychania i płacz żałośliwy;

Zaczem, iż to jest piekło, domyśla się snadno,

Myśli, czy się ma wrócić w zad, czy tak iść na dno.

Życzy, aby widzieć mógł tych w wiecznej ciemności,

Co już przez śmierć słoneczne stracili jasności,

I miąższość przebyć ziemie do kresu samego,

Gdzie w piekle ma swe męki pycha djabła złego.

»Czego się — mówi — mam bać? Róg mój doświadczony

»W niebezpieczeństwach swojej doda mi obrony;

»Nie strzyma głosu jego Pluto, Cerber wściekły,

»Pies trogłowy1933, gdy przed niem Harpie uciekły«.

Tak mówiąc, żartko zsiada z konia polotnego

I wiąże go u drzewa co prędzej jednego;

Potem się wpuszcza na dół bohatyr serdeczny,

Róg piastuje, co przejazd miał dawać bezpieczny.

I ledwie trzykroć pomknął swego w jamę kroku,

Nos, oczy uraził mu dym z czarnego mroku,

Dym smrodliwy, siarczany, niezahamowany;

Ale na to nic nie dba rycerz rozgniewany.

Idzie wciąż, lecz im bliżej w dolinę przychodzi,

Tem gęściejszy szerzy się dym, tem barziej szkodzi.

Stanął i nieco spuścił z swej pierwszej radości,

Zrozumiawszy, iż dalej trudno prześć ciemności.

A gdy w zad się już cofał, widzieć mu sie zdało

Jakby wiszące w jednem kącie jakieś ciało,

Ciało, które trupowi równe, gdy je deszcz, wiatr srogi

I słońce wysuszyło na polu u drogi.

Tak niejasne, tak błędne płomienie tam były,

Które przy mgle czarnawej z jaskiń wychodziły,

Iż grof żadnem sposobem nie rozeznał tego,

Co się w pośrzodku dymu kołysze lekkiego;

Potem serdeczną wewnątrz kolerą1934 wzruszony,

Dobywa szable, siec, kłuć chce przez chmury ony

To, czego znać nie może, choć jest tej nadzieje,

Iż bez chyby duch jakiś, co się w cieniu chwieje.

Poskoczy i zarazem smętne narzekania

Usłyszał: »Wstępuj, gościu, do tego mieszkania

»Bez szkód nieszczęsnej dusze, która piekielnemi

»Dręczyć się wiecznie musi dymy smrodliwemi«.

Stanął zdumiały Astolf, takie słysząc słowa,

I woła tak: »Niech wolna będzie twoja głowa

»Od nieznośnej zarazy, jako życzysz sobie.

»Powiedz twój stan i czemu dzieje się to tobie?

»A ja, jeśli chcesz, światu te dziwne nowiny

»Objawię, gdy się dowiem, z jakiej tu przyczyny

»Pokutujesz«. — Na to cień odpowiada blady:

»Inszemi życzyłabym wsławić się przykłady

»U was, żywiących jeszcze; lecz twoje ludzkości

»Prawdziwieć moje każą powiedzieć boleści,

»Imię i urodzenie, choć mi żal surowy

»Wydzierać będzie, wiążąc język, szczere mowy.

»Wiedz, rycerzu, Lidyą iż mię kiedyś zwano,

»W wielkiej pieszczocie, w wielkich rozkoszach chowana

»Jako córkę królewską. Cóż potem: z Bożego

»Przejrzenia potępionam do dymu smrodnego,

»Niestetyż, przyjaciela żem nie szanowała,

»Którego chęci wielkie i miłośćem znała.

»Ujrzysz jeszcze niemało inszych, co te męki

»Za takowy grzech cierpią w tem dole przez dzięki1935.

»Na samem dnie, najsroższa gdzie z dymu czarnego

»Kurzawa, Anaksare1936 jest serca twardego,

»Co się w krzemień na świecie waszem obróciła,

»Iż nieużyta, serca kamiennego była;

»Bo u gmachu jej garło dał Ifis1937 ubogi

»I szkaradną żałobą pyszne zmazał progi.

»Podle niej stoi Dafne1938, Dafne nieszczęśliwa,

»Mąk wielkich, że uciekła przed Febem, zażywa.

»Ale któżby zliczyć mógł niefortunne duchy,

»Co już żadnej wyścia stąd nie mają otuchy?

»Nie mają, a niewdzięczność w głąb wszystkich wprawiła;,

»Pod temi niżej zdrajców mężczyzn ujrzysz siła,

»Którzy wierną miłością miłości życzliwych

»Nie płacili białej płci, figlów z nią zdradliwych

»Zażywając. O, jako na miejscu smrodliwem

»Płomień ich zrze i parzy ogniem zaraźliwem!

»Tem barziej, iż skłonniejsze widząc białe głowy

»Do kochania, próżnemi zdradzali je słowy.

»Tu Tezeus

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz