Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

chytrości djabelskie zdradziły,

Jak wielu astrologów kłamstwa usidliły!

Astolf za pozwoleniem Jana szedziwego1987

Niesie swój i u nosa trzyma dwudziurego;

Potem czuje, iż w głowę przez meaty1988 wchodzi

I jako nowy rozum znowu się w niem rodzi.

Jakoż i Turpin przyznał, księgi pisząc swoje,

Że grofowi odtychczas ostrych zmysłów zdroje

Płynęły i beł mądrem długo, choć zaś potem

Upsnął się1989 z wielkiem żalem swoich i kłopotem.

Lecz najpełniejsza bańka i najwyszsza była,

Co Orlandowę w sobie roztropność nosiła.

Wziął ją Astolf i schował z najwiętszą pilnością,

Aby grabię straconą obdarzył mądrością.

A kiedy już chciał na dół zniść z miejsca onego

Po słońcu, nad płanety mniejsze jaśniejszego,

Zatrzymał go apostoł i w bok ukazuje

Pałac wielki, który w krąg rzeka opasuje.

Zdumiał się, ujrzawszy w niem pełno Astolf śmiały

Wełny, której niewiasty jakieś pilnowały,

A każda inszą barwę, inszy kolor miała:

Ta szpetna, ta się w ludzkich oczach piękną zdała.

W pierwszem progu niewiasta, obciążona laty,

Wszystek miała w swej mocy towar on kudłaty;

Sama tak przędła, jak więc wieśniaczki ubogie,

Gdy na przedaj1990 najcieniej robią płótna drogie.

I co ta nagotuje z przędzenia swojego,

Druga do kołowrotu nosi najprędszego;

Trzecia nici obiera złe miedzy dobremi

I w skok je nożycami ustrzyga ostremi.

»Co to za rzemiosło jest — Janowi świętemu

Mówi Astolf — bo się ja wy dziwować temu

»Nie mogę«. — Ten powieda: »Widzisz stare baby,

»Co w rękach swych wasz żywot mdły mają i słaby.

»Póki nić trwa, póki jej Parka nie urzyna,

»W waszem wieku odmiana nie może być ina.

»Tu z przyrodzeniem sroga śmierć oko wlepiła,

»Aby godziny, kogo wziąć ma, nie chybiła.

»Piękne zaś przędze tej są od szpetnych różności,

»Trzeba wiedzie?, kto rajskie zasłużył radości;

»Bo czyje brzydsze widzisz wełny i kądziele,

»Tych w piekle strasznem dusze cierpieć będą wiele«.

Powierzchowne tej różnej bawełny związania

Wszystkie miały imiona snadne do czytania,

Jedne z liter żelaznych, a drugie z srebrnego

Kruszcu, trzecie ze złota wyryte jasnego.

Te z kupy biorąc wielkiej nieupracowany

Jakiś starzec, wynosił w wieczór i w świt rany,

Wynosił ustawicznie i z onej roboty

Więtszej sobie dodawał bez trudu ochoty.

Tak beł rączy, tak żartki staruszek zgrzybiały,

Iż się zdało, jakby go dla zawociów dały

Nieba na świat; ten z płaszcza w podołku szerokiem

Mając wielu imiona, sporem biegał krokiem.

Gdzie je nosił, gdzie chodził, dlaczego to robił?

Powiedzieć w drugiej pieśni, jużem się sposobił,

Jeśli według zwyczaju słuchać mię będziecie

Z chęcią, którą na twarzy swej pokazujecie.

Koniec pieśni trzydziestej czwartej.

XXXV. Pieśń trzydziesta piąta Argument

Historyków Jan dobry chwali z poetami.

Bradamanta, wielkiemi wsławiona dziełami,

Króla z Sarce kopią z Frontyna zrzuciła,

Co go jej przeszłych czasów panna utraciła,

I w Arli go posyła Rugierowi swemu,

Aby ku pojedynku gotów beł przyszłemu.

On się nie wiedząc, kto go wyzywa, dziwuje;

Ta męstwo nad inszemi zwykłe ukazuje.

Allegorye

W tej trzydziestej piątej pieśni przez osobę Rodomontowę honor, który jest bojcem wspaniałych animuszów, widzieć się znacznie daje; bo lubo to on poganinem będąc, wzgardzicielem wiary i Boga, wszystko na świecie lekceważył sobie, nie chce jednak Bradamancie rycerskiem obiecanej słowem nie dotrzymać wiary. W Bradamancie, która konie wysadzonych z siodeł rycerzów ludzko na zad wracała, widzisz jawny wizerunk serdecznych bohatyrów, którem tak przystoi być mężnemi, jako niemniej ludzkiemi.

1. Skład pierwszy

Kto wnidzie, o biała płci, do nieba pierwszego,

Aby rozumu bańkę przynieść chciał mojego?

Bo jako z jasnych oczu waszych bystre strzały

Przeraziły mi serce, zmysły mi ustały.

Nie skarżęć się ja na was ani mi żal tego,

Jeno na potem cierpieć nie chcę nic takiego;

Bo inaczej tak głupi, tak będę szalony,

Jako Orland, do szczętu w rozum obnażony1991.

A bych mądrość straconą znowu mógł mieć zasię,

Nie potrzeba mi i piór i skrzydeł brać na się

Ani do nieba luny, do raju niższego

Latać, bo tak wysoko niemasz zmysłu mego:

W słonecznem wzroku waszem, w piersiach najpiękniejszych,

W twarzy, nad śniegi bielszej, w ustach najwdzięczniejszych

Został, zapomniawszy mię; zaczem ja, strapiony,

Przez całowanie ponno muszę mieć wrócony.

Gdy tak po pięknych gmachach grof chodził wspaniały,

A to tam, to sam bawił wzrok i słuch zdumiały,

Pilno na pierwsze naszych lat patrząc początki,

Które miały uporne w mocy swojej prządki,

W kącie jednem z przędziwa oczy jego chciwe

Uraził płomień, co go blaski niecierpliwe

Miotały; nigdy kruszec, ślicznie wygładzony,

Nie lśnił się, tak i perła z orlentalskiej strony1992.

Tem barziej mu się piękność wełny podobała,

Im wdzięczniejszą nad insze światłością błyskała.

Zaczem ewangelisty wnet pyta świętego,

Komu należy, hasłem żywota czyjego.

Ten mówi: »Kiedy, synu, dzień zjawi się taki,

»Z którem na świat wynikną złotych wieków znaki,

»Wszyscy w najrozkoszniejszem pokoju usiędą,

»A pisać do piąciuset lat dwadzieścia będą.

»W ten czas urodzi się mąż serdeczny i śmiały1993,

»Mąż, przed którem odległe kraje będą drżały;

»Temu łaskawe nieba chęci swe gotują,

»Co naszemi, jako chcą, myślami kierują.

»Bo jako lubą insze jasnością przechodzi

»Ta przędza, z której płomień słoneczny wychodzi,

»Tak więc w ten czas fortuna szeroko na ziemi

»Szczęścia rozsieje, nędzny lud bogacąc niemi.

»Nad brzegiem, gdzie monarcha rzek1994 wysokie rogi

»Wałów pienistych wznosi nie bez wielkiej trwogi

»Kraju, co z jednę stronę wkoło chałupkami,

»A z drugą otoczony kołem bagniskami,

»Przydzie czas rączem krokiem, przydą z niem i lata,

»Iż tam sławniejsze miasto1995 u wszystkiego świata,

»Sławniejsze z przedniejszych miast stanie, które swe mi

»Przejdzie obłoki niższe mury wyniosłemi.

»To podniesienie prędkie i niespodziewane

»Nie przypadnie, trafunkiem od szczęścia nadane;

»Ale je sam Bóg zrządzi najwięcej dla tego,

»Aby męża, o którem powiedam, wielkiego

»Wydało; dopiero on dziwnemi cnotami

»Ozdobi je, a potem rozumem, naukami.

»Tak więc rzemieśnik złoto uczony gotuje,

»Gdy niem drogi dyament wkoło obejmuje.

»Żadna dusza w tem ziemskiem królestwie nie miała

»Śliczniejszej wełny, coby z jego porównała;

»Rzadko i barzo rzadko z nieba wysokiego

»Równy duch temu zstąpił do kraju naszego.

»O zacny Hipolicie, przedwieczna Myśl tobie

»Dała wszystko, co jeno człowiek życzy sobie;

»Bo Hipolitem z Estu ten będzie nazwany,

»Komu bogatej wełny, jak widzisz, dar dany«.

Tak mówił do Astolfa Jan błogosławiony,

Wodząc go po pałacach w te i owe strony.

Potem lekko wychodzą oba z wysokiego

Budowania, co moc ma żywota naszego,

I prosto się do rzeki piaszczystej udają,

W której ryby z czarnemi ptakami igrają.

Co imiona wynosił od Park w prędkiem biegu,

Tam staruszka ujrzeli onego na brzegu,

Wiecie o tem, nie wątpię, czerstwą starość jego

Wspomniałem w pierwszej1996 pieśni czasu niedawnego;

Bo choć mu letnie czoło zmarszczki poorały,

Choć bielsze nad śnieg włosy skronie okrywały,

Biegał przecię tak żartko na dół i do góry,

Jako strzała, lekkiemi przyprawiona pióry,

I w rzece, którą Lete zowiemy, imiona

Topił, złupiwszy wełny różne i przędziona.

Bo skoro na brzeg wiru przyszedł czarnawego

Szczodry starzec, podołek1997 rozpuszczał swojego

Płaszcza i w mętną wodę słowa wydrożone

Dobrowolnie upuszczał w brody nieprzebrnione.

Ginie bez liczby imion, piasek ich pożera,

Z któremi żywa pamięć zarazem umiera;

Ledwo ze sta tysięcy, co dna dosięgają

Samego, kilka liter po wierzchu pływają.

Wzdłuż i wszerz rzeki wielkiej sępów gwałt1998 latało,

Kruków, kawek i ptastwa inszego niemało,

A różne ich wołania, wrzaski, krzyki, głosy

Aż pod samemi słyszeć snadno mógł niebiosy.

Potem do łupu biegli żartko bogatego,

Który starzec wyrzucał z łona przestronego,

To w pyski porywając, to w paznokcie krzywe,

Choć tem nie nasyca się łakomstwo ich chciwe.

Bo gdy już skrzydła podnieść na powietrze mają,

Moc ich ginie: ciężary liter przeszkadzają,

I muszą je upuszczać w wodę niezbrodzoną

Z pamięcią, w niepamięci rzecznej pogrążoną.

Między tak wielą ptastwa dwaj łabęciów1999 było,

Ktorem łup i korzyść tę w pysk też chwytać miło;

A co w swe nosy biorą, to oba bezpiecznie

Precz biorą i chowają bez przeszkody wiecznie.

Tak przeciwko złej wolej starca upartego

Zostaje u nich, co on do wiru bystrego

Ciskał; lecz insze wszystkie zarazem przezwiska

Zapomnienie pożera, wyrzucone z blizka.

Sanie cnoty bieludinjch ptaków to sprawują,

Iż wolno pod obłoki z swemi ulatują,

Skąd zaś pobliżu2000 rzeki na pagórek mały

Spuszczają się, kościółek gdzie jest okazały.

Miejsce to poświęcone snać nieśmiertelności,

Które nimfa jakaś ma w swojej opatrzności;

Ta, z ochotą wyszedszy, z pysków bierze one

Od łabęci2001 imiona, w kruszcach wydrożone,

I zawiesza w pośrzodku kościółka ślicznego,

Przy obrazie, który beł z kamienia gładkiego;

Zawiesza, a ta praca bywa tak szczęśliwa,

Że ich pamięć na wieki zostaje tam żywa.

Ktoby beł ten staruszek, czemu imionami

Karmił najbystrszą2002 rzekę i z jej głębinami?

Co ptacy znaczą różni: szarzy, czarni, biali?

Dlaczego się do kruszcu z krzykiem uprzedzali?

Więc pagórek, z którego piękna dziewka schadza,

A odbieraniem przezwisk łabęciom wygadza?

Chce Astolf dusznie wiedzieć i pyta swojego

Po wodnika; ten zaraz mówi tak do niego:

»Wiedz, iż się nic na świecie nie dzieje takiego,

»Coby znaku tu u nas nie miało swojego.

»Ledwie się liście2003 ruszy na waszej nizkości,

»A my już w pierwszej wiemy o tem wysokości,

»Choć różniejszem sposobem: ten, co broda jego

»Suche piersi okryła do pasa samego,

»Podobieństwo roboty takiej odprawuje,

»Z którą się czas najprędszy u was popisuje.

»Nożycami ostremi nici ustrzyganie

»Tu od Park u was z duszą ciała jest rozstanie,

»Po którem mielibyście wieczną sławę pono

»Spraw swych na ziemi, choć z niej przez śmierć was wymkniono;

»Lecz jej nie dopuszczając róść, czas lekko ściera,

»A tu zasię niepamięć w tej rzece pożera.

»Bo ten starzec, jak widzisz, już w wiecznem milczeniu

»Pogrążywszy ją, szkodzi ludzkiemu plemieniu.

»A jako tu sępowie i kawki z krukami

»Z inszem ptastwem nad temi wiszą głębinami,

»Pilnując, aby z wiru mogły smrodliwego

»Wyrwać jaśniejsze kruszce z imionami jego,

»Tak na waszej nizkości zwodnicy, błaznowie,

»Łgarze, pochlebcy, co ich szanują panowie,

»Mażą imiona wielkie i sławę do szczęta,

»Gdy dobrzy w cieniu kędyś siedzą niebożęta.

»Co cięższa, są dworzany u nich przedniejszemi,

»Iż na złe pozwalają, iż trzymają z niemi,

»Dotąd w łasce pływając, póki sprawiedliwa

»Nici Parka i tego i tych nie urywa;

»Szalbierze najbrzydliwszy, gnuśni, lekcy, podli,

»Urodzili się na świat, aby godnych bodli

»Najadowitszem kłamstwem, a swój brzuch niesyty

»Tuczyli, pański jedząc obiad znamienity.

»A jako z chęcią biali łabęcie oddają

»Całe imiona, których w Lete nabywają,

»Tak dobrzy poeto wie wierszami swojemi

»Bohatyrom zaginąć nie dają na ziemi.

»Trzykroć, czterykroć mądrzy królowie, hetmani,

»Jeśli od nich godni są ludzie szanowani

»Kształtem Augusta, bo go oni uczynili

»Wiecznem i z niepamięci głuchej wyzwolili.

»Rzadko, o jako rzadko poetę dobrego

»Najdziesz teraz, rozumu co jest subtelnego:

»Niebo samo tak każe, niebo uradziło,

»Aby godnych niewiele tu na ziemi było,

»Dla panów najłakomszych, co za chciwośdami

»Udawszy się, wielkiemi gardzą dowcipami;

»Gardzą i cnotę cisną, aby wywyszszali

»Hultajów, których się dziś obrońcami zstali.

»Zaślepieni, Astolfie, od Boga dla tego,

»Straciwszy całą mądrość rozumu ostrego,

»Iżby z śmiercią ozdoby wszystkie ich ustały,

»Które za poezyą na wieki trwać miały;

»Niegodni są abowiem przez swe liche cnoty,

»Wydzierstwa, zabijania, wszeteczne roboty

»Słodkiej sławy, choć ci też mało o nię dbają:

»Dość, kiedy przy pochlebcach bezwstydnych zostają

»Nie beł nigdy tak duży2004 Achilles u Trojej,

»Nie beł tak doskonały w pobożności swojej

»Zdrajca Anchizyades2005, Hektor, Troil2006 śmiały,

»Aleksander serdeczny, Hannibal zuchwały;

»Przydano jem coś więcej, przydano dlatego:

»Byli dobrodziejami poety wielkiego.

»Miała godność zapłatę, nauka swoje dary:

»Miasta, zamki a podczas i boskie ofiary.

»Nie beł tak Oktawian dobry i łaskawy,

»Choć nauczony Maro pisał jego sprawy.

»Wszystko to wdzięczność pańska sprawiła z hojnością,

»Zaczem on darowan też jest nieśmiertelnością.

»Ktoby beł brzydkie zbrodnie wiedział Neronowe,

»Kto późniejszych cesarzów wszeteczeństwa nowe?

»Nie umieli szanować, ani czynić sobie

»Przyjaciół z mądrych ludzi w najmniejszem sposobie.

»Homer Agamemnona i z jego Grekami

»Uczynił, Trojany lżąc mężne, zwyciężcami,

»Cnotą, wiarą małżeńskiej ozdobił czystości

»Penelopeą i jak najprzykrszej2007 trudności

»W zalotach od rozmajtych mężów doznawała,

»Póki męża w królestwie sierocem nie miała.

»Prawdy szukaj: wnet doznasz, iż Troja zwalczyła

»Greków, a ta przeciwnie mniej cnotliwa była.

»Z drugiej strony słuchaj zaś, jako złupił onę

»Niesprawiedliwie Maro z cnoty

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz