Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

z sobą wziąwszy świadomego,

Przybywa w stanowiska rączo Rugierowe

I poselstwo zarazem sprawuje surowe.

Potem najdzielniejszego Frontyna oddała,

Ażeby się już więcej tam nie zabawiała.

To sprawiwszy, nie czeka żadnych odpowiedni,

Śpieszno do konia idzie i już na niem siedzi.

Rugier, w myślach głębokich wszystek utopiony,

Dziwuje się, zdumiewa na powieści ony:

Kto go wyzywa, kto jest poselstwem tak srogiem

Groźny, a kto zaś ludzki upominkiem drogiem?

Kto mu na oczy wiarę wymiata złamaną?

Przez kogo to ta zdrada ma być pokaraną?

Nie wie, rozdwojony jest ani się spodziewa,

Aby to Bradamanta, co się nań tak gniewa.

Podejrzenie na króla ma z Sarce dla tego,

Iż z niem niedawno boju kosztował przykrego.

Lecz aby kiedy wiary nie dotrzymał jemu,

Nie czuje się, Bogu to zlecając samemu,

Chocia po kilka razów swary spólne mieli

I krwawe rozpierania czynić z sobą chcieli.

Tem czasem najpiękniejsza żołnierka z Dordony

Wyzywa i trąbi w róg, złotem oprawiony.

Dano znać Marsylemu i Agramantowi,

Iż rycerz nieznajomy ku pojedynkowi

Co przedniej szych pragnie mieć. On na Serpentyna

Kinął, któremu wojny były nie nowina;

Do tego jasną zbroją wszystek beł okryty,

Miecz hiszpański u boku wisiał jadowity.

Wsiadł na koń, wziął kopią; młodzi, starzy, mali

Szli na mur, aby na bój straszliwy patrzali.

Skoczą żartko do siebie, lecz z siodła swojego

Serpentyn zaraz wypadł od grotu złotego;

Koń do miasta obraca nogi nieleniwe,

Tak rączo, jakby skrzydła u nich miał pierzchliwe.

Ale go Bradamanta dobra zatrzymała

I do rąk sarraceńskich przywiódszy, oddała.

»Wsiądź — mówi — a odemnie proś króla swojego,

»Aby tu wysłał w pole nad cię mężniejszego«.

Agramant taką ludzkość i mało słychany

Postępek widząc, z swemi zdumiewa się pany;

Wychwala bohatyra, który po wygranej

Gniewom wodze2028 i żądzy ujął niebłaganej2029.

Bo choć jej własny mógł być zwykłem prawem wojny

I koń i sam, co z niego spadł, bohatyr zbrojny,

Obom wolność darował. Tem czasem do swego

Hiszpan króla przyszedszy, mówił o drugiego.

Wnet z Wolterny Grandoni, pychą uniesiony,

Prosi, aby beł po niem w pole wyprawiony.

Pozwala król, ten zaraz z ochotą wypada

I łając Bradamancie, duże drzewo składa.

»Wielka ludzkość, ktośkolwiek, nie pomoże tobie,

»Gdy cię zbiwszy, poimam na tej krwawej próbie,

»Abym szyje swą ręką nie miał uciąć twojej,

»Jeżelim dobrze świadom z mocą siły mojej«.

Odpowiada mu dziewka: »Grubiaństwo takie,

»Z chłopskiemi obyczajmi co ty masz jednakie,

»Nie wymoże, abym ja z wrodzonej ludzkości

»Twojej się sprzeciwiła2030 nikczemnej wściekłości.

»Raczej życzę, jedź na zad do wojska wielkiego,

»Póki nie stłuczesz ziober, z konia spadszy swego.

»Jedź, a powiedz, iż namniej ciebie się nie boję:

»Lepszy niechaj wyjadą, dla których tu stoję«.

Uszczypliwa przymówka serce uraziła

W poganinie i ogniem gniewu zapaliła.

Wzrok mu krwią bleszczy2031, jadem źrzeńce2032 ma pijane,

Obraca, nic nie mówiąc, drzewo hartowane

Ku Bradamancie prosto. Ta też z drugiej strony,

Grot złożywszy kopiej złoty ustalony,

W pół tarczy Sarracena trafiła hardego;

Ten lecąc, nogi w niebo wzniósł z razu tęgiego.

Konia potem, gdy już, już ucieka, porwała

I za wodze ująwszy, do rąk podawała.

»Lepiej było poselstwo — mówi — sprawić tobie,

»Jakom upominała, niż stłuc boki sobie.

»Wsiadajże, a powiedz tak, proszę cię, królowi,

»Aby najdzielniejszemu kazał rycerzowi

»Stawić się, który męstwu porówna mojemu

»I sławę towarzystwu przywróci waszemu«.

Ci, co po murach białych i basztach siedzieli,

Aby chciwe potkanie z obu stron widzieli,

Jeden drugiego pyta, ktoby beł ten nowy

Bohatyr tak serdeczny, ludzki i surowy.

Iż jest Rynald, snadno się drudzy domyślają,

Brandymarta niektórzy zaś być powiadają;

Bo przypadek nieszczęsny grabie szalonego

Wiadomy beł i w śrzodku wojska pogańskiego.

Trzecie potkanie aby syn mógł mieć Lanfuzy,

Życzą wszyscy, bo serce, moc, Gradyw mu służy.

Nie wymawia się i on, choć też mniej się śpieszy:

Spadniejnie go pierwszych dwu bynajmniej nie cieszy.

Atoli, dobry żołnierz, nie tak przecię stroni,

Aby do staj niej iść w skok nie miał, gdzie sto koni

Opatrowano własnych jego; miedzy temi

Obrał najprzedniejszego z obroty gładkiemi.

I wypadł zaraz w pole, gdzie dziewka czekała.

Którą on wprzód, ona go potem pozdrawiała,

Mile mówiąc: »Proszę cię, z rycerskiej ludzkości

»Podaj twoje do mojej imię wiadomości:

»Pragnę wiedzieć, coś zacz jest«. Ten się wiele prosić

Nie daje, odpowieda i czyni jej dosyć.

»Z chęcią — mówi mu znowu — z chęcią przymę ciebie,

»Choćbym inszego w tej mieć wolała potrzebie«.

»A kogo?« — spyta Ferat. Odpowieda ona:

»Zgadni, wszak dzielność jego u świata wstawiona.

»Bo i mnie, jako widzisz, wielkie jego dzieła

»Przymusiły, tem drogę w ten kraj przedsięwzięła

»I o żadną na świecie rzecz barziej nie stoję,

»Jeno, abym skruszyła swe drzewo o zbroję,

»O zbroję Rugierowę«. Ledwo domówiła,

Najpiękniejszą twarz wstydem wdzięcznem zrumieniła.

Znowu Ferat rzekł do niej: »Niechaj szczęścia tego

»Dziś doznam, żebym męstwa mógł być godny twego.

»Raz skoczywszy, rozsądziem snadniusieńko2033 sami,

»Kto w rycerskiem potkaniu lepszy miedzy nami.

»Jeśli mi się to przyda, co inszych potkało,

»Dopiero przydzie tobie poczekać tu mało,

»Aby niesławy naszej i mdłych sił poprawił

»Ten rycerz, co chciwości takiej cię nabawił«.

Gdy z Feratem serdeczna dziewka rozmawiała,

Niebieskiej twarzy gładkość z hełmu ukazała.

Patrzy Hiszpan i już jest na pół zwyciężony,

Ostrych miłości strzałą w serce ugodzony.

Milczkiem sam w sobie mówi: »Prze Bóg, co za dziwy!

»W ludzkiem ciele anioł to z raju jest prawdziwy!

»Jeszcze kopia jego tarczy mej nie tknęła,

»A już mi oczu wdzięcznych jasność wzrok odjęła!«

Potem według zwyczaju z drzewem się rozwiodła

I Ferata uderzy tak, iż wypadł z siodła,

A konia uchwyciwszy, gdy ten z ziemi wstaje,

Łaskawa bohatyrka w ręce mu podaje.

»Weź — mówi — lecz chciej pomnieć obietnicę twoję,

»Mów Rugierowi, iż tu ma ukazać swoję

Moc z sercem«. Ferat jedzie do swych, zawstydzony,

Powiedając, iż Rugier w bój jest zaproszony.

Rugier dotąd nic nie wie, w sobie się dziwuje,

Kto go wyzywa, kto go w pole potrzebuje.

Wesoły jednak i już zwycięstwa wielkiego

Pewny, zbroję z kruszcu wdział najwyborniejszego.

Nie trwoży go bynamniej, choć jednej godziny

Miał do strachu z zbicia trzech z siodeł trzy przyczyny.

Jako na plac wyjechał i co się z niem działo,

Odpoczynąwszy, pióro będzie wam pisało.

Koniec pieśni trzydziestej piątej.

XXXVI. Pieśń trzydziesta szósta Argument

Gdy srogi pojedynek Bradamanta z swoją

Czyni nieprzyjaciółką, jasną błyszcząc zbroją,

Obie wojska w zapędzie wielkiem się potkały

I krwie szarłatnej przykre zdroje wylewały.

Rugier z kochaną dziewką na stronę uchodzi

Dla rozmów, lecz je przerwać Marfiza jem godzi.

Wtem usłyszą głos jakiś z grobu kamiennego,

Który ją czynił siostrą Rugiera dobrego.

Allegorye

W tej pieśni trzydziestej szóstej przez osobę Marfizy, Bradamanty i kuriera znać się daje, iż wszelakie podejźrzenie, choć często dobrą przyjaźń w gniew, miłość w chciwy pomstę obraca, przecię Bóg i osobliwa łaska jego taką poda snadno okazyą, iż się prawda odkrywszy, do pierwszej miłości niezgodliwe przywiedzie serca.

1. Skład pierwszy

Tak musi być, jeśli kto serca wspaniałego,

Iż poszedł z najstarszej krwie domu przedniejszego;

A co od przyrodzenia wziął i od nałogu,

To zachowa do śmierci ostatniego progu.

Tak musi być inszemi znowu zaś sposoby,

Iż serce grubiańskie swą złość każdej doby

Ukazuje ani go oduczysz krnąbrności

Do samego ześcia stąd w dojrzałej starości.

Ludzkich postępków częste bywały przykłady

Miedzy dawnem rycerstwem, twojemi pradziady;

Lecz ich gdzie indziej niemasz: wszyscy tyrańskiemi

Pomazali swe serca dziełami brzydkiemi

W tej wojnie, Hipolicie, coś ją miał, wiesz kiedy2034,

Gdyś kościelne znakami natknął ściany wszędy,

Piętnaście galer wziąwszy oraz Wenetowi,

Których z korzyścią swemu zwierzyłeś portowi.

Wszystkie nieprzyjaciela okrucieństwa twego

Przeszły złość Turka, Maura, Gety2035 okrutnego,

Nie z woląć to, trzymam ja, Wenetów, bo oni

Stróżami praw, ludzkości są postanowioni:

Najemny żołnierz srogi ręce jadowite

Rozciągnął na twe państwo żyzne i obfite.

O, jako siła ogień miast pięknych splundrował,

Któreś dla swych pożytków i uciech zbudował!

Głupia pomsta, bo jeśliś ich Padwie dobywał

Z cesarzem, wielkiej zawsze skromnościś zażywał.

Wszystek świat wie, iż jedno twe staranie było,

Aby żołnierstwo bogactw cudzych nie ruszyło;

Ognia zaś jakeś bronił wszystkiemi siłami,

Tuszę, nieprzyjaciele powiedzą to sami;

Często zapalone wsi, miasta swą osobą

Gasiłeś z tej ludzkości, co urosła z tobą.

Ale zamilczę o tem ani powiem onych

Postępków, okrutnością takową zelżonych;

Ten wspomnię, co wyciśnie łzy z najtwardszej skały,

Bo tak żałośliwego wieki nie widziały.

Tego dnia, gdyś na wojnę krew swą wyprawował2036,

Aby przy niej lud mężny twój Marsa probował,

Za nieszczęściem wojska ich tam się wprost udały,

Kędy nieprzyjacielskie mocny obóz miały.

Jako kiedyś z Eneą Hektor urodziwy

W śrzodek greckich naw wpadał, prędkiej pomsty chciwy,

Tak Herkul z Aleksandrem, serdeczną wzruszeni

Śmiałością, jadą na nich; oni wylęknieni

Uchodzą, na zasadki2037 przywodząc zdradliwe.

Ci, przed wszystkiemi konie puściwszy pierzchliwe,

Lecą w przód, aż nakoniec tam, nędzni, wpadają,

Gdzie pomocy od swoich najmniejszej nie mają.

Ferrufin2038 przecię uszedł; Herkul poimany

Sercu biednego ojca srogie zadał rany,

Kiedy staruszek patrzył oczyma smutnemi,

Jak syna okrywano szablami ostremi,

A potem związanemu, zdjąwszy szyszak lity,

Kazano, aby miecz wziął głowę jadowity.

Dziw, żeś, nieszczęsny ojcze, z widowiska tego

Nie wytchnął wespół z synem ducha ostatniego!

Srogi nieprzyjacielu! gdzieś nawykł tej złości?

W Scytyej — rzeczesz — gdzie są wszystkie okrutności?

Wątpię, bo i poganie więźnia związanego,

Broń mu samę odjąwszy, chowają żywego.

Iż ojczyzny ratował, to cię uraziło?

O słońce, jakoś w ten czas na ten grzech patrzyło!

Przeklęty wieku, coś tak Atreusów siła

Narodził, a ludzkość ci z dzielnością niemiła!

Uciąłeś serdecznemu głowę młodzianowi,

O którego dzielności późnemu wiekowi

Słodka napisze sława w ten kraj, kędy wschodzi

Płomienisty Apollo, i w ten, gdzie zachodzi.

Rozkoszne jego lata, twarz pełna wdzięczności

Odejmowały dzikie Gigantom srogości:

Ty, okrutniejszy nad nich, zły, nieuproszony,

Przeszedłeś Polifema, krwawe Lestrygony2039!

Takowego przykładu miedzy dawniejszemi

Nie najdziem, upewniam was, ludźmi rycerskiemi.

Ich jedyne staranie po wszystek czas było

Tak z inszemi poczynać, jako samem miło.

O zacna bohatyrko! słusznie twemi tory

Ludzie mężni iść mają, biorąc z ciebie wzory;

Jaka ludzkość: oddajesz Sarracenom konie,

Z którycheś ich zrzuciła z kopią w obronie!

O tej nadobnej dziewce jużeście słyszeli,

Jako razy najtęższe od jej drzewa wzięli

Trzech Hiszpanów i jako zwyciężca2040 łaskawa

Dzianety2041, z których zbici, sama jem podawa,

Grandoniego z Wolterny, Ferata dzielnego

I Serpentyna prosząc, by do niej czwartego

Rugiera, co nań chętkę ma, zaraz wysłali,

A rycerską jej wiarę w tem swą pokazali.

Przymuje pojedynek Rugier odważony,

Hełm, bo już we zbroi beł, wdziewa doświadczony.

Po wojsku zaś szerokiem to szemranie było,

Co żywo żołnierza znać nowego życzyło,

Który tak najstraszniejszem dobrze drzewem władnie,

Iż przednich bohatyrów z siodeł zrzuca snadnie;

Wszyscy o niesłychanem męstwie rozmawiają

I Ferata, jeśli go zna kędy, pytają.

Odpowiada jem Ferat: »Wiedzieć pewnie macie,

»Iż się w mniemaniu znacznie swem oszukiwacie.

»Nie jest Rynald, Brandymart: z wejrzenia wdzięcznego

»Poznawam, którem widział z hełmu otwartego.

»Rzekłbym na Ryciardyna, gdyby jego siły

»Nie wiadome mi dobrze w różnych wojnach były;

»Siostra bez chyby jego więtszej nadeń mocy,

»Ale twarz właśnie taką ma, jak on, i oczy.

»Tak o niej powiedają, że równa mężnemu

»Dzielnością Rynaldowi bratu rodzonemu;

»Lecz ja z niebezpieczeństwem doznałem dziś tego,

»Iż przeszła i Orlanda i Rynalda swego«.

Jako przed wschodem słońca ślicznie się rumieni

Złota zorza, gdy czarne światło w mroki mieni,

Tak Rugier, słysząc słowa nad mniemanie ony,

Drży wszystek, spłonął wstydem, stoi zapomniony.

Niespodzianą w pół serca nowiną przebity,

Kędy kochanej dziewki obraz ma wyryty,

Pała ogniem miłości wewnątrz, a mróz srogi

Kości objął, co jakieś wzbudzały go trwogi;

Trwogi, które gniew przykry zaraz w niem zgasiły,

A miłość samę tylko w piersiach zostawiły.

Myśli, jeśli mu wyniść, czy z sławą niecałą

Zostawszy, na inszy dzień bitwę zwlec wspaniałą.

Na ten czas i Marfiza niedaleko stała,

Która do pojedynku chciwość wielką miała,

W zupełnej zbroi według zwyczaju dawnego,

Bo i sypiała rzadko bez blachu przedniego.

Widząc, że się wybiera Rugier, żartko skoczy,

Chcąc z nowem bohatyrem swej probować mocy;

Tuszy, iżby ją chwała zwycięstwa chybiła,

Gdyby Rugierowi iść pierwej dopuściła.

Na konia, jak szalona, wpadła i bojcami

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz