Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

jej Dydonę,

»Choć na swoje uczciwe tak się oglądała,

»Iż dla niego śmierć obrać straszliwą wolała.

»Nie beł jej przyjacielem: tu tego przyczyna,

»A przecię przy niej został grzech, przy niej i wina.

»Ty się nie dziwuj, iże słowy szerokiemi

»Chwalę pisma: pisarzem sam byłem na ziemi.

»I słusznie Chrystusowi dziękuję mojemu,

»Iż nie użyczył takiej mądrości drugiemu,

»Której tysiącletni wiek i śmierć zazdrościwa

»Nie popsuje, póki świat, będzie trwała żywa.

»Lecz tych złych czasów ludzkość, iż wrota zamyka

»Uczonem, to mię boli, to mi serca tyka;

»Bo choć kołacą do nich, wyschli i zgłodzeni,

»Z swą sromotą bywają szpetnie odrzuceni.

»Cóż za dziw, jakom wspomniał niedawno przed tobą,

»Że cnota ginie u was i z swoją ozdobą.

»Mało godnych uczonych, coby ją chwalili:

»Niemasz baczenia na nie, niemasz, skądby żyli«.

Tak rzekł Chrystusów uczeń, Jan błogosławiony,

Srogiem na twarzy jasnej ogniem zapalony;

Z oczu płomień wynikał, lecz zasię wnet jego

Śmiech luby uweselił Astolfa dobrego.

Ale już niech zostaną tu oba tem razem;

Ja chcę gdzie indziej od nich poskoczyć zarazem

I udać się z pierwszego w nasz niższy kraj nieba:

Do pięknej bohatyrki wrócić mi się trzeba,

Którą zawistna miłość do żywego kraje

I srogie w pół wnętrzności biednych rany daje.

Wiecie, żem ją zostawił tam, gdzie trzej królowie

Zbici od niej kopią przy zamkowym rowie,

I jako do kasztelu2008 wieczora późnego

Przybywszy, słyszała wieść dobrą od swojego

Gospodarza, który jej o bracie rodzonem

Powiedział, iż Agramant od niego zwalczonem.

Zaraz strapiona dziewka, zaraz umyśliła,

Skoroby swe jutrzenka ognie zapaliła,

Do Prowence obrócić, bo Rugiera swego

Spodziewa się oglądać w Arii dnia którego.

Jedzie najprostszą drogą, myśli w onej dobie

O swych zapałach: alić ujrzy przeciw sobie

Wdzięcznej twarzy dziewczynę; na koniu siedziała

Bieluchnem, twarz i oczy zapłakane miała,

Wzdychaniem wiatry miesza, wszystka zamyślona,

Głowa ku ziemi na dół jakby pochylona:

Ta to jest, co na moście Brandymarta swego

Zostawiła w więzieniu u króla dzikiego.

Po wszystkich biedna dziewka krainach szukała

Bohatyra skądkolwiek, coby z niego miała

Pomoc w nieszczęsnym razie przeciwko srogiemu

Pohańcowi, który wziął wolność jej miłemu.

Tę smutną Bradamanta jako prędko zoczy,

Do smutnej w bystrem biegu zarazem poskoczy

I ludzko ją pozdrowi, pyta, czemu swemi

Oczyma na dół patrzy tak zapłakanemi.

Wzniosła wzrok Fiordylizi, zda się jej, że mówi

Z rycerzem, co może być zaraz pogotowi2009

Potrzebie jej; powieda o przeszkodzie drogi

U mostu, na którem król mieszka z Sarce srogi,

Jak jej małżonka wydarł sposoby chytremi,

Nie mocą, nie siłami, zdrajca, bojowemi,

I jako już niejeden został w sidłach jego,

Nie mogąc nigdy minąć mostu wąziuchnego.

Potem mówi: »Jeśli jest męstwo takie w tobie,

»Jaką piękność po twarzy znam i po osobie,

»Zemści się, namężniejszy rycerzu, mojego

»Żalu, wróć mi, bo możesz, męża straconego!

»Zemści się, abo dodaj takiej, proszę, rady,

»Za którą wetowaćbym mogła przykrej zdrady,

»Bohatyra nalazszy gdziekolwiek takiego,

»Coby pohańca drzewem zrzucił z mostu jego.

»Uczynisz to nie jako z wrodzonej ludzkości,

»Co wielkiem ludziom, wielkiej przystoi śmiałości,

»Ale nadto oświadczysz te ochoty swoje

»Rycerzowi, którego szczerych ogniów znoje

»Stałej miłości grzeją i który cnotami

»Pod samemi wsławiony został niebiosami.

»AIe na cóż ta chwała, wielkie dzieła jego

»Na kształt Febusa świecą w południe jasnego?«

Wspaniała Bradamanta, której zawsze było

O krzywdę i zelżywość słabszych bić się miło,

Z chęcią pozwala, prosi, aby ukazała

Most tyrański, na którem strata ją potkała,

Tem barziej, tem ochotniej, im prędzej myśliła

Desperatka serdeczna umrzeć; tak zraniła

Miłość śmiertelnie duszę jej, iż lekce waży

Najstraszliwsze potkanie, najprzykrzejsze razy.

»Co moje zmogą siły — łagodnemi słowy

Mówi jej — na usługę twą jestem gotowy.

»Czynić dla ciebie despekt twój każe mi wiele:

»Pójdę, nadobna dziewko, do tych mostów śmiele.

»Wzruszyłby twój żal słuszny kamienne wnętrzności

»Dla tego, żeś jest z szczerych złupiona miłości.

»Ale to dziwy jakieś: zaż nietrudno z wielu:

»Obrać jednego, coby kochał2010 w przyjacielu?

»Trudno obrać mężczyznę: zawsze odmienności,

»Zdrad pełni!« Po tej mowie z głębokich wnętrzności

Jak najcięższe westchnienie w obłoki puściła,

Iż najsroższą do żalu lwicęby wzruszyła.

Potem jedzie z nią żartko, aby dnia drugiego

Przybyć mogły za czasu do mostu srogiego.

Stanęły tam, straż woła i trąbką królowi

Dają znać, aby witał i rad beł gościowi.

Jako ich prędko dojrzał, woła haniebnemi

Głosy, iż jem rękami wnet utnie własnemi

Szyje, jeżeli z dzielnych wprzód nie zsiadszy koni,

Zbrój z grzbietów swych nie dadzą i od boków broni;

Bo on je chce zawiesić u grobu wielkiego,

Aby ubłagał ducha błogosławionego.

Bradamanta, iż wszystkę sprawę już wiedziała,

Z gniewem Sarracenowi w skok odpowiedziała:

»O, wściekłem, rozbójniku, jadem zapalony!

»Jam umyślnie, nie wątp nic, przybyła w te strony,

»Abym ci ukazała, że ty masz krwią swoją

»Omyć to, co złą ręką popełniłeś swoją.

»Tyś zabił: czemuż karzesz, zdrajco, niewinnego,

»Kochane biorąc zdrowie, konie, zbroje jego?

»Milsza ofiara, wierz mi, temu ciału będzie,

»Gdy z rąk mych twoje brzydkie swej duszy pozbędzie.

»I tuszę ja, że wdzięczniej przymie pracę moję

»Duch jej dobry, gdy szyję utnę dużą2011 twoję.

»Bom taką, jaką ona kiedyś panną była,

»Jej krzywda tu w te strony biedz mię przymusiła.

»Mam chęć, mam serce mścić się, lecz wprzód uczyniemy

»Postanowienie z sobą, nim się bić będziemy:

»Ty, jeśli mię pożyjesz i dokażesz tego,

»Wsadzisz, jako i drugich, do kasztelu2012 swego.

»Jeśli zaś Bóg życzliwszy mnie będzie, jak wierzę,

»I nad tobą zwycięstwo chwalebne odzierzę,

»Zaraz konia masz mi dać i te jasne zbroje,

»Któremi otoczyłeś harde ściany twoje;

»Więźnie wszystkie wypuścisz, swobodą darujesz,

»Których przykrem więzieniem niewinnie mordujesz«.

»Słuszna — mówi Rodomont — ale z tych żadnego

»Nie mam tu: do królestwa odesłałem mego.

»Do Afrykim ich posłał, jednak obiecuję

»Rycerskiem słowem, na co i rękę daruję,

»Stawić tu, jeśli z konia twojego zrzucony,

»Czarnej ziemie się dotknę, ty zaś z drugiej strony

»Na swojem się osiedzisz i wygrasz surowy

»Pojedynek, rzeczą się pobiwszy, nie słowy.

»Miesiąc to jeden sprawi: poślę ja rączego,

»Aby z Algieru przywiódł co do namniejszego.

»Lecz jeśli z konia chyżo ty będziesz zrzucona,

»Bo przystojniejsza tobie pilnować wrzeciona,

»Ja nie pragnę tak zbroje, jako chwały z ciebie,

»Którą snadno w panieńskiej otrzymam potrzebie:

»Anielską gładkość, coć jej użyczyły nieba,

»I przeraźliwe oko2013, włos złoty dać trzeba.

»Albo cię, wdzięczna dziewko, bez bitwy daruję

»Polem, bo już urody twej kształtnej żałuję.

»Bo tak jest niezrównana moc moja i siły,

»Jakie w żadnem rycerzu na świecie nie były.

»Zaczem wstydu nie będziesz stąd miała żadnego,

»Choć od mojej kopiej z konia spadniesz swego«.

Rozśmiała się, lecz z gniewem śmiech beł zjednoczony,

Serdeczna Bradamanta, słysząc słowa ony,

I zaraz bojca2014 dawszy w bok swemu koniowi,

Biegła z drzewem złożonem przeciwko Maurowi.

Nieleniwszy Rodomont Frontyna dzielnego

Zwarł mocno z drugiej strony mosteczka długiego.

Bieży, tęten2015, co deszczki źle zbite dawały,

Głuszył wszystkich, o bliższe wstrącając się skały,

Barziej, kiedy kopią król złotą trafiony,

Spadł z konia, choć w rycerskiem rzemieśle ćwiczony.

Na huk głosu góry się, lasy odezwały,

A ten dużemi2016 członki most zastąpił cały.

Zaledwie Bradamanta ma rozpędzonemu

Miejsce dziwne, węziuchne koniowi swojemu;

Z niebezpieczeństwem zdrowia niemałem swojego

O włos w rzekę nie wpadła do wiru wściekłego.

Ale Rabikan z wiatru, z ognia urodzony

Po samem kraju żartko deszczki przeszedł onej;

Nie dziw, bo tak z młodu beł w ćwiczeniu surowem,

Iż snadno i po tylcu2017 biegać mógł mieczowem.

Skoczy na zad do niego dziewka urodziwa

I z najweselszą twarzą takich mów zażywa:

»Teraz snadno rozsądzisz i sam powiesz szczyrze,

»Kto wygrał, o najduższy2018 kiedyś bohatyrze!«

Ten przemówić nie może słowa najmniejszego,

Lubo nie chce, strętwiały od wstydu wielkiego.

Gryzie się, serce żale ciężkie przeraziły;

W oczach mężnej panny tkwią niezrównane siły.

Potem z ziemie cicho się jął podnosić smutny,

A twarz przykrego sromu płomień grzał okrutny;

Zrzucił tarcz, szyszak jasny, szablę od dużego2019

Boku co w skok odpasał najtwardszą swojego,

Zbroję zerwał gwałtownie, to wszystko o skały

Roztrącił, a wzrok gniewem i skronie pałały.

Więc żeby dość uczynił słowu rycerskiemu,

Po więźnie jechać kazał zaraz z swych jednemu.

Sam biegł wciąż i nic o niem nie wiemy inszego,

jedno, iż wszedł w jaskinią u lasu jednego.

Tem czasem Bradamanta na cmyntarzu onem

Przypatruje się zbrojom, wszędzie rozwieszonem,

Czyta pisma nad niemi, a którą poznała

Z rycerstwa Karłowego, zdjąć prędko kazała;

Pogańskiem daje pokój, wszystkie zostawuje,

Do inszych wkoło onej wieże postępuje.

Prócz tej, co była syna Monodantowego,

Widzi Sansonetowę, trzecią brata jego,

Olwierowę; ci wszyscy Orlanda szukali

I razem króla z Sarce w sidła powpadali.

Samych w prawdzie nie było: dwiema przed tem dniami

Do Algieru z swemi ich odesłał sługami;

Te mężna dziewka z ściany wysokiej pobrała

I na wieży schowawszy, zamknąć rozkazała.

Miedzy temi widzi też zbroję tam jednego

Dziwnie piękną robotą króla pogańskiego,

Który za Rodomontem biegł dla Frontalina2020

I złupion, jako drudzy, został tu chudzina.

Okrólu to cyrkaskiem powiedam wam, który

Po dość długiem błąkaniu przez pola, przez góry

Przyszedł do mostu, aby konia wziął własnego,

Lecz pozbeł za jakiemsi2021 nieszczęściem drugiego.

Tak pieszo i bez zbroje poszedł, wypuszczony,

Z niebezpiecznego mostu z żalem w swoje strony.

Bo Rodomont każdemu, lub młody lub stary,

Wolność dawał, jeśli beł tej, co on, wiary,

Prócz tego, iż się wracać już na zad nie śmieli

W obozy dla despektu, co od niego wzięli; j

Wstyd ich kłół: że go stłuką, wszyscy się chwalili,

Kiedy przeciwko niemu od swych wychodzili.

Umyślił tedy — nowa chęć go jakaś grzała —

Kochanej dziewki szukać, która niem władała;

Bo wiedział albo słyszał, nie wiem tam, od kogo,

Iż do państwa jechała z nowożenią2022 swego.

Zaczem — miłość go gwałtem bodła przeraźliwa —

Po niej biegł, choć nie była przy niem dusza żywa;

Obrócił krok do drogi świeżo bitej, nowej,

Ja też do córki idę znowu Amonowej.

Kiedy tak poganina złego okróciła,

Wiadomy okoliczny kraj wnet uczyniła

Przez listy, potem dziewki pyta utrapionej,

Co do mostu i wieże z nią przybyła onej,

Gdzie się obróci stamtąd. Ta zlawszy hojnemi

Twarz łzami odpowieda, skłoniona ku ziemi:

»Najmniejszego dotąd mieć nie będę pokoja,

»Aż się dowiem gdzie rozkosz i pociecha moja.

»Do Arie nam pojechać wolą, stamtąd zasię

»Nalazszy łódkę jaką, co w najkrótszem czasie

»Ku Afryce przez morze prostowaćbym chciała,

»Abym się o małżonku mem gdzie dowiedziała.

»Tysiąc sposobów, tysiąc śrzodków szukać będę,

»Aż go najdę, oglądam, do niego przybędę.

»Bo jeśli to są plotki, co Rodomont tobie

»Powiedział, pewnie umrę i zadam śmierć sobie«.

»Ja z tobą — Bradamanta ludzka do niej rzecze —

»Pojadę nieco, bo żal i ból mię twój piecze,

»Jeśli chcesz i do Arie, kędy z chęci swojej

»Aza2023 i ty cokolwiek dla miłości mojej

»Uczynisz, spytawszy się o rycerzu jednem,

»U króla Agramanta w łasce niepośledniem;

»Temu chcę, gdy go ujrzysz, abyś dała tego

»Konia, com dzisiaj zbiła Sarracena z niego,

»Przydawszy to, iż rycerz jakiś doświadczony

»Umyślnie tu dla ciebie w te przybieżał strony,

»Chcąc to ludziom i światu ukazać wszystkiemu,

»Żeś, zdrajca, wiarę złamał, obiecaną jemu;

»Za co do pojedynku abyś się gotował,

»Ludzcejszy2024, koniać tego przysłał i darował.

»Ty miej tarcz pogotowiu, szyszak, szablę, zbroję,

»Bo idzie o twe zdrowie, o uczciwość twoję«.

»Powiesz mu to, proszę cię; jeśliby co więcej

»Chciał wiedzieć, pódziesz z jego pokoju co pręcej,

»Nic nie mówiąc«. Wnet na to dziewka utroskana

Odpowiada: »Twej wolej wszystkam ja oddana.

»Rozkaż, o najmężniejsza bojowniczko moja,

»Coć się podoba, bom ja niewolnica twoja,

»Zdrowie me dam dla ciebie«. Wtem Frontyna bierze,

Którego Bradamanta poleca jej wierze.

Tak mówiąc, jadą wespół nadobne dziewczyny,

Przykrych oszukiwając zapałów godziny.

Przyjechawszy do Arie, Bradamanta swego

Zastanowiła konia u wału miejskiego,

Gdzie morze brzegi tłucze, a straszliwe wały

Z haniebnem grzmotem wody najsłońsze mieszały,

Ażby czas Fiordylizi dosyć wczesny2025 miała

Do oddania Frontyna, co mu go posłała.

Bezpiecznie2026 piękna dziewka do wzwodu2027 samego

Jedzie, a w bramie

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz