Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="verse">Ten samiec, ten samica, a ten jest oboje.

Ci osęki, ci rożny, ci niosą motyki,

Jedni mają kosztury, drudzy basałyki384.

Tych wszytkich beł rotmistrzem jeden z świniem uchem,

Z tłustą twarzą szeroką, z barzo wielkiem brzuchem,

Pijany, że o świecie nic a nic nie wiedział,

A na żółwiu, leniwo barzo jadąc, siedział.

Prowadzili go pod niem z tej i z owej strony;

Poplwał się wszytek, wźrok miał na dół pochylony.

Jedni mu czoło, drudzy wąsy ocierali,

A drudzy czyniąc mu wiatr, chustkami machali.

Jeden, co ludzką postać i brzuch miał i nogi,

A psią szyję i uszy i pysk brzydki, srogi,

Szczekał nań, aby drodze, którą się obrócił,

Dał pokój, a nie mijał miasta i powrócił.

On na to: »Nie powrócę i pójdę swą drogą,

»Póki tem, który widzisz, ręce władać mogą«.

I miecz mu ukazował, który mu do gęby

Obrócił, kiedy warczał i wyszczerzał zęby.

Oszczepem się plugawy, sprosny dziw zamierzył;

Ale Rugier uprzedził i pierwej uderzył

I sztychem nieuchronnem brzuch przepędził pełny,

Że na dwie piędzi przepadł tyłem miecz śmiertelny.

Wtem wziąwszy tarcz na ramię, jako rycerz mężny,

Siekł; ale nieprzyjaciel barzo beł potężny

I tak wielki, że okrył koło niego pole:

Ten w zad siecze, ten w oczy, ten go z boku kole.

On ze wszytkiemi zaraz srogi bój rozczyna,

Temu łeb, temu piersi na poły rozcina.

Małe wstręty najduje miecz cnego rycerza:

Nie miał z nich żaden zbroje, szyszaka, pancerza.

Ale go naostatek tak barzo ściskają,

Tak nań to stąd, to zowąd, zewsząd nacierają,

Żeby mu było trzeba tam tak gęstej ręki,

Jako miał Bryareus385, on olbrzym stóręki.

Kiedyby beł pokrowiec z puklerza onego

Od Atlanta u łęku zdjął zostawionego,

Który, jeśli pomnicie, blaskiem oczy psował

I pamięć ćmił i zmysły wszytkie odejmował,

Łatwieby je beł pobił rycerz niezwalczony,

Boby beł padł na ziemi każdy, oślepiony;

Ale się strzegł sposobów takich, bo w te cele

Mierzył: męstwem wygrawać, a nie przez fortele.

Co bądź, to bądź, woli tam śmierć zaraz otrzymać,

Aniżeli się tak marnem ludziom dać poimać;

A wtem od złotych murów z bramy ukwapliwe

Wyjeżdżały dwie piękne dziewki urodziwe.

Znać było z obyczajów, z postawy i z chodu,

Że były wysokiego i zacnego rodu

I że nie u pasterzów, ale się na dworze

Wychowały, a były prawie w samej porze.

Siedziały, ta z jednego, ta z drugiego kraja,

Na jednorożcu386, co beł bielszy gronostaja.

Obie były tak piękne, tak bogatem strojem

Ubrane w drogie szaty cudzoziemskiem krojem,

Że ktoby się wszytkiemu u nich przypatrował,

Niebieskiegoby oka na to potrzebował,

Aby mógł o nich sądzić, i kiedyby miała

Ciało piękność, takby się malować musiała

Jechały obie tam, gdzie Rugier był ściśniony

I od brzydkiego hufcu wkoło otoczony.

Zaraz się sprosne dziwy porozstępowały,

A one wtem Rugiera mężnego witały;

Który barwą różaną jagody farbował,

Kiedy pannom za ludzki postępek dziękował,

Gotowy będąc z niemi, o co go prosiły,

Iść do złotego miasta, gdzie go prowadziły.

Ozdoby, które piękną bramę ubierały,

Trochę się wydawały i występowały;

Wszytkie jej części zwierzchnie, wysokie i spodnie

Nakryły drogie perły i kamienie wschodnie.

Trzymały ją, na cztery rzędy rozdzielone,

Z jednego dyamentu filary zrobione;

Który jeśli prawdziwy, jeśli beł fałszywy387,

Nie wiem, toli388 się świecił i miał ogień żywy.

Po gankach się nad bramą często przebiegały

Piękne panny i nazbyt bezpiecznie389 igrały;

Które gdyby postępki miały poważniejsze,

Tyle dwojeby były podomno piękniejsze.

Wszytkie na sobie miały ubiory zielone

I wieńcami z różnych ziół głowy ozdobione.

Te go z ofiarowaniem i podług zwyczaju

Do rozkosznego w on czas prowadziły raju.

Zwać rajem miejsce może390, gdzie się urodziła

Słodka miłość i gdzie swe gniazdo założyła.

Wszystek tam wiek, wszystek czas po pysznych obiadach

Na tańcach, na grach albo trawią na biesiadach;

Myślenie czarnych włosów siwizną nie dwoi,

W sercu tam, jako żywo, troska nie postoi.

Niewczas tam nie ma miejsca, nie ma niedostatek,

Tam pełnem rogiem leje swe dary dostatek.

Tu, gdzie się zda, że zawżdy śmieje się wesoło,

Zawżdy pogodne kwiecień ukazuje czoło.

Ozdobieni na głowach rozkwitłemi wieńcy,

Różne zabawy mają panny i młodzieńcy:

Ten skacze, ten tańcuje, ten wytycha w cieniu,

Ten śpiewa przy ciekącem albo gra strumieniu;

Ci się wzajem całując w zapalone wargi,

Odkrywają sobie spół swe miłosne skargi.

Po wierzchu wielkich sosien391 i szerokolistych

Dębów i buków i lip gęstych, nieprzejźrzystych

Młode i niedorosłe Miłości igrają

I z zwycięstwa swojego pociech zażywają:

Ta sidło, ta sieć stawia, ta ciągnie łuk krzywy

I niepochybne strzały wypuszcza z cięciwy;

Ta na oślep bełt ostrzy, ta hartu żelescu

Przydawa, żeby mocniej uderzyć po miejscu.

Tu konia Rugierowi podano inszego,

Pięknego i dzielnego, siercią cisawego,

Na którem siodło drogie i rząd był bogaty,

Kamieniami sadzony; a pierwszy, skrzydlaty,

Co posłuszny staremu bywał Atlantowi,

Rozkazano pewnemu wieść masztalerzowi,

Aby go za Rugierem prowadził powolej

I nie czynił mu gwałtu i żadnej niewolej.

Wtem one piękne dziewki, które straszliwemu

Rugiera obroniły hufcowi brzydkiemu,

Który mu w jego drodze wstręt czynił przez dzięki392,

Kiedy się udał w góry w stronę z prawej ręki,

Tak mówiły: »Twe męstwo, rycerzu wspaniały,

»O któremeśmy siła z różnych miejsc słyszały,

»Czyni nam takie serce, że cię myślem użyć,

»Abyś nam w jednej sprawie naszej chciał posłużyć.

»Dojedziemy nadalej za małą godzinę

»Wielkiego bagna, które dzieli tę równinę,

»Do którego może być jeszcze równa mila,

»Gdzie mostu okrutnica strzeże Eryfila;

»Tych, którzy prześć na drugą stronę mają wolą,

»Łupi, kradnie i czasem zabiera w niewolą.

»Olbrzymka jest, a gębę i zęby ma szkapie,

»Łapy, by u niedźwiedzia, paznokciami drapie.

»Mało na tem, że droga i wszytka ta strona,

»Któraby beła wolna, kiedyby nie ona,

»Nie jest nigdy bezpieczna: częstokroć przez swoje

»Najazdy na ten ogród czyni niepokoje.

»I wiedz, że w brzydkiem hufcu, który wypadł z miasta

»Na cię, ma siła synów okrutna niewiasta.

»Nie wydawają w niwczem macierze synowie,

»Zbójcy, jako i ona, złodzieje, łotrowie«.

On na to: »O nadobne, o cne białe głowy!

»Nie jedenem bój tylko odprawić gotowy,

»Ale i sto gwoli wam, kiedykolwiek chcecie,

»I to wszytko uczynię, co mi rozkażecie.

»Nie przeto miecz i zbroję noszę, abym włości

»Posiadał albo złota dostawał z chciwości,

»Ale, abym mógł ludziom, którzy mię chcą użyć,

»Tem więcej pięknem pannom, jakoście wy, służyć«.

Rugierowi udatne dziewki dziękowały,

I z niem o onej sprawie wszytko rozmawiały,

Jadąc pospołu, gdzie ich był gościniec prosty,

Aż przyjechali na brzeg i na długie mosty

I ujźrzeli olbrzymkę we zbroi złoconej,

Szmaragi393 i pięknemi szafiry sadzonej. —

Alem was dłużej bawił, niżlim się spodziewał:

Jako się Rugier z nią bił, potem będę śpiewał.

Koniec pieśni szóstej.

VII. Pieśń siódma Argument

Rugier gwoli nadobnem pannom w onę chwilę

Zwycięża dziewięsiłkę394, srogą Eryfilę.

Potem do labiryntu wstępuje ślepego,

W którem chytra Alcyna trzyma niejednego.

Melissa mu jego błąd wystawia na oczy

I ma z sobą nań tamże gotowe pomocy.

On się wstydzi swych błędów; potem, przestrzeżony,

Namawia się, jako ma uciec z tamtej strony.

Alegorye

Przez bój Rugierów z Eryfilą, niżli dojechał zamku Alcyninego, znać się daje, że miłość nie bywa nigdy bez kłopotu, a przez to, że ją Rugier zbił z konia, a nie zabił jej, pokazuje się, że w miłości spory i przeszkody zawsze być muszą. Rugier, który zdrów uchodzi, uciekszy, ukazuje, że jako przeciwko inszem wszytkiem grzechom trzeba iść potykać się i zwyciężyć je mężnie, tak miłości, której kto się imie, co raz to barziej wiecznie trzeba tył ukazować i zwyciężać ją samem uciekaniem.

1. Skład pierwszy

Ten, kto po świecie jeździ daleko od domu,

Widywa dziwne rzeczy, które kiedy komu

Powiada, przyjechawszy, ci, którzy słuchają,

I za łgarza go mają i nie dowierzają;

I lud prosty nie wierzy i uszy zatyka

Przed tem, czego nie widzi i palcem nie tyka.

I ja wiem, że ci, którzy nigdzie nie jeździli,

Mało albo nic pieśni mej będą wierzyli.

Nie przestanę ja śpiewać dla takiej przyczyny

I nie dbam nic o głupie i nikczemne gminy.

Niechaj u nich, jeśli tak chcą, będę fałszywy,

Bylem u was, co rozum macie, beł prawdziwy.

Wam ja śpiewam, wam się chcę samem przypodobać

I wiem, że się wam zwykły me prace podobać.

Na temem przedtem stanął, jako w onę chwilę

Strzegącą obaczyli mostu Eryfilę.

Zbroję na sobie z kruszcu wybornego miała,

Którą drogiem kamieniem osadzić kazała.

Beł w niej rubin, co płomień wydawał obfity,

Beł smarag, był hiacynt, były chryzolity395.

Na koniu dziewięsiłka396 brzydka, nie jeździła,

Ale sobie do jazdy wilka okróciła;

I na on czas bieżała na niem w wielkiem pędzie

Do mostu w drogiem siedle i w bogatem rzędzie.

W żadnej puszczy takiego niemasz, bo od dołu

Do wierzchu dobrze wyszszy beł wielkiego wołu.

Wędzidła mu — to dziwna! — w gębę nie włożyła:

Nie wiem, jako jej słuchał, jako go rządziła.

Zwierzchnia szata na zbroi najeźcy397 plugawej

Barwy, nie wiem, jako zwać, jakoby szarawej,

Takiem krojem, jakiego wiele używają

Prałaci co na dworze papieskiem mieszkają.

Miasto herbu zaś miała na tarczy brzuchatą

Wymalowaną żabę krótką a pękatą.

Panny, co w towarzystwie z Rugierem jechały,

Ujźrzawszy ją: »Onoż jest!« palcem ukazały.

Ona już była za most ku niem wyjechała;

Nie chcąc ich puścić, jako inszem czyniwała398,

Wołała na Rugiera, aby wzad powrócił;

On zaś wyzywając ją, do niej się obrócił.

Olbrzymka niemniej śmiała, niemniej popędliwa,

Przeciwko niemu bodła wilka, boju chciwa,

I tak, że ziemia drżała, biegła z wielkiem gniewem,

Mierząc do piersi mocnem Rugierowi drzewem399.

Ale on beł lepszy mistrz, bo lepiej wymierzył,

I właśnie ją pod szyszak trafił i uderzył,

Tak uderzył, że z siodła przez dzięki400 wypadła

I na ziemię na kilka łokci nazad padła.

Zbiwszy bohatyr z konia sprosną białągłowę,

Dobył miecza i chciał jej uciąć pyszną głowę;

I mógł to snadnie sprawić, bo jako zabita,

Leżała między trawą jędza jadowita.

Ale panny krzyknęły: »Nie bij, nie bij! Dosyć,

Żeś wygrał« i silnie poczęły go prosić,

Aby miecz schował i tę uprzątnąwszy trwogę,

Most przejechał i kończył rozpoczętą drogę.

Uczynił wszytko Rugier, co dziewice chciały,

Które się przykrą drogą przez las z niem udały.

Nie tylko, że kamieni była pełna, ale

Szła ciasno i wprost pod sznur ku wysokiej skale.

Skoro byli na wierzchu samem góry onej,

Wjechali w piękne łąki równiny przestronej,

Gdzie obaczyli pałac budowny, wysoki,

Jakiego w sobie nie ma świat, jako szeroki.

Wyszła była Alcyna z zamku i czekała

Przed bramą, gdzie Rugiera mężnego witała

Z twarzą401 pańskiej powagi, pańskiego pozoru,

Prowadząc go w pośrzodek bogatego dworu.

Ale i inszy wszyscy z takiem go witaniem

Przyjmowali, z taką czcią i ofiarowaniem,

Że kiedyby się do nich sam Bóg chciał ukazać.

Nie mogliby go barziej i czcić i uważać.

Nie stąd się pałacowi dziwować potrzeba,

Że nadeń piękniejszego pod okrągiem nieba

Nie najdzie, ale że w niem ludzie tak cnotliwi

I tak ludzcy mieszkali i tak dobrotliwi.

Więc i mało co różnie rozkwitłemi laty

I gładkością mieszkańce ma pałac bogaty;

Sama tylko Alcyna wszystkich zaś pięknością

Przechodzi, jako słońce gwiazdy swą jasnością.

Stan402 tak piękny i tak ma dobrze pomierzony,

Jaki tylko zmaluje malarz nauczony;

U długiej i na węzły powiązanej kosy

Lśniały się, jako złoto, jej żółtawe włosy.

Róże się, wychowane w sabejskich ogrodach403,

Z fiołkami rozeszły po gładkich jagodach;

Z gładzonych alabastrów ma wyniosłe czoło,

Którem po wszystkich stronach obraca wesoło.

Pode dwiema cienkiemi, czarnemi łukami

Są dwie oczy, ale je lepiej zwać gwiazdami,

Oczy, pełne litości, samy w się ubrane,

W których skrzydlata Miłość gniazdo ma usłane,

I widać prawie404 dobrze, kiedy z nich wychodzi

I łuk ciągnie i w serca widomie ugodzi.

Twarz dzieli nos tak piękny — wolę was nie bawić —

Że sama zazdrość nie wie, gdzieby go poprawić.

Pod niem wdzięczne, w niemniejszej zostawając chwale,

Są usta, w przyrodzone ubrane korale.

W nie dwa rzędy wybranych pereł zawierają

Słodkie wargi i kiedy trzeba, otwierają.

Skąd idą słowa, z szczerej złożone ludzkości,

Które zmiękczają serca nawiętszej twardości.

Tamże się i śmiech wdzięczny rodzi, co wydziera

Serca i kiedy zechce, ziemski raj otwiera.

Szyja biała,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz