Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

pokój zamysłowi onemu próżnemu,

»Że wszytkie beły jego nadzieje stracone

»U tej, co ma gdzie indziej serce obrócone;

»Potemem mu odkryła i wypowiedziała,

»Jako Aryodanta barzo miłowała,

»Tak, żeby wszytkie morskie wody nie zgasiły

»Tych ogniów, co jej serce dla niego paliły.

»Taką ode mnie w on czas przestrzeżony mową

»Polineks — tak książęcia albańskiego zową —

»I doznawszy sam przez się, że starania one

»I chęci jego były od niej pogardzone,

»Nie tylko że nie przestał zawzięcia swojego,

»Ale widząc, że barziej ważono inszego,

»Nie mógł ścierpieć tej wzgardy i pełen hardości,

»W nienawiść i w gniew swoje obrócił miłości.

»Między Aryodantem przez swą chytrą radę

»I między Gineprą chcąc niezgodę i zwadę

»I nieprzyjaźń uczynić niewypowiedzianą,

»Nieodpuszczoną nigdy i niepojednaną,

»Myśląc nadto Gineprę o sławę przyprawić,

»Czegoby się nie mogła, póki żywa, sprawić,

»Nie powierzając się tej swej rady złośliwej

»Nikomu i mnie samej, sobie tak życzliwej,

»Namyśliwszy się na to, potka mię tą mową:

»»Tak wiedz, moja Dalindo319! — Dalindą mię zową —

»»Że jako drzewo, ze pnia kilkakroć wycięte,

»»Z korzenia znowu rózgi wypuszcza zajęte,

»»Tak i mój głupi upór, choć mu nie przychodzi

»»Do skutku jego zamysł, choć mu się źle wodzi

»»I choć go nieszczęście złem zdarzeniem ucina,

»»Chcąc wykonać swe żądze, znowu róść poczyna.

»»Wiedz, że nie pragnę tego dla smaku jakiego,

»»Ale żebych zwyciężył sam siebie samego;

»»A widząc, że to w rzeczy samej być nie może,

»»Zmyślone podobieństwo siła mi pomoże.

»»Przeto cię proszę, dogódź w tem mojej potrzebie,

»»Kiedy mię, jakoś zwykła, puścisz więc do siebie,

»»Gdy królewna pójdzie spać rozebrana, a ty

»»Ubierz się w one od niej zewleczone szaty.

»»Tak się ubierz i tak włos daj sobie utrafić

»I staraj się, abyś w to umiała potrafić,

»Żebyś się jak najbarziej podobną jej zstała,

»Kiedy z ganku sznur po mię spuszczać będziesz miała,

»A ja cię w stroju i w jej ujźrzawszy osobie,

»Tak to potężnie w głowie uprzędę swej sobie,

»Że to jest ona własna; tak od siebie będę

»Oszukany i żądzej upornej pozbędę«.

»Ja prostaczka i któram była utraciła

»Wszytek rozum, anim się tego domyśliła,

»Że ono ustawiczne jego naleganie

»Było na jawną zdradę i na oszukanie,

»Takem się, jako kazał zły człowiek, ubrała

»I stanąwszy na ganku, sznurem poń spuszczała,

»Anim zdrady postrzegła, aż wielkie urosły

»Szkody, które z onego oszukania poszły.

»Tem czasem Polineksus mówił w onej dobie

»Tak Aryodantowi, którzy przedtem sobie

»Wielkiemi przyjacioły byli, niż się jęli

»Królewny, niż ją oba miłować poczęli.

»»Jest to u mnie w niemałem — prawi — podziwieniu,

»»Że mając cię, jako wiesz, w wielkiem poważeniu

»»I będąc gotów w każdej służyć ci potrzebie,

»»Teraz mi się to tak źle oddawa od ciebie.

»»Mniemam, żeć to nie tajna i wiesz to już pewnie,

»»Jako od dawnych czasów rad służę królewnie

»»I jakom już uczynił zaciągi320 u pana,

»»Prosząc, aby mi była w małżeństwo oddana.

»»Przeto czemu się ze mną bez pożytku ścierasz321,

»»I jej się, wiedząc o nię mój zaciąg, napierasz?

»»Ja, kiedybym beł tobą, lub ty mną, wierz temu,

»»Nie przeszkadzałbym pewnie staraniu twojemu«.

»Odpowie Aryodant: »I ja się dziwuję

»»Jeszcze daleko więcej, który ją miłuję

»»Dawniej, niżliś ty poznał; zaczem ci być tajne

»»Nie mogą te miłości nasze jednostajne,

»»I wiesz dobrze, jaki jest zapał między nami

»»I jakośmy zgodnemi sprzężeni sercami

»»I że cię nie miłuje, a mnie tylko żoną

»»Życzy sobie od ojca zostać poślubioną.

»»Przeto, czemu się też ty na tę nie oglądasz

»»Przyjaźń, którą masz ze mną i przecz rzeczy żądasz

»»Tak niesłusznej ode mnie, widząc, że w miłości

»»Przodek u niej przed tobą mam krom wątpliwości

»»I że mi ją w małżeństwo da król, jako i ty,

»»Spodziewam się, chociam tu nie tak rodowity?

»»Wiem też to, że u króla łaskę mam nie mniejszą,

»»A co więtsza, królewnę mam sobie chętniejszą«.

»Odpowie książę na to: »Jako — prawi — wszędy,

»»Tak w miłości naczęstsze zwykły bywać błędy.

»»Ty wierzysz, żeć chętniejsza; ja też tak o sobie

»»Trzymam: ale to łatwie poznać w małej dobie.

»»Co z nią masz i coś więc z nią zwykł mówić tajemnie,

»»Powiedz mi, jać też wszytko odkryję wzajemnie,

»»A stąd, jako się najdzie, którego miłuje

»»Barziej, ten niech zwyciężcy placu ustępuje.

»»Jeżeli chcesz, jam przysiądz zarazem gotowy,

»»Że w milczeniu wszytkie chcę trzymać twoje mowy;

»»A ja też to o tobie niewątpliwie wierzę,

»»Że nikomu nie powiesz, czegoć się powierzę«.

»Zgodzili się natychmiast i na świętą księgę,

»Kładli palce i wzajem czynili przysięgę;

»A skoro ją obadwa tamże odprawili,

»Aryodant napierwszy począł w onej chwili,

»Pokazując prawdziwie to, co miał z królewną:

»Jako od niej miał słowną obietnicę pewną

»I na piśmie z przysięgą wielką uczynioną,

»Że nikomu nie chciała zostać poślubioną

»Okrom niego samego i gdzieby322 widziała

»Ojca sobie przecznego323, że się zaklinała,

»Jeśliby w tem jej wolej nie miano dogodzić,

»Żyć w panieństwie do śmierci i za mąż nie chodzić;

»I że jego nadzieje były takiej wagi

»Za uczynione w różnych potrzebach przewagi

»I które jeszcze czynić, nigdy niestrwożony,

»Beł gotowy dla króla i jego korony,

»Że go król miał z tych zasług jego uważenia

»Godnem rozumieć z sobą spowinowacenia;

»Po którem taką łaskę zawżdy znał i który

»Nie przeczyłby w tem woli swej kochanej córy.

»»Tak mi — pry324 — Polineksie, mój los jest życzliwy,

»»Iż w tej mierze rzadki jest tak, jak ja, szczęśliwy;

»»A więcej też nie pragnę i większej pewności

»»Nad tę nie potrzebuję o jej życzliwości,

»»Ani chcę więcej u niej, kiedy za mię woli

»»I kiedy mi małżeństwo umowne pozwoli,

»»A żądać też co więcej po niej niewątpliwa,

»»Żeby beł próżny zamysł, bo dobra, cnotliwa«.

»Skoro mu to powiedział Aryodant młody,

»Jakiej czekał za służby od króla nagrody,

»Polineksus, który już dawno o tem radził,

»Aby go beł z Gineprą spuścił325 i powadził,

»Tak zaś począł: »Jać także wypowiem wzajemnie

»»Wszytkę sprawę: o, jakoś daleki ode mnie!

»»Przyznasz mi to sam wnetże, jedno bądź cierpliwy,

»»Żem ja z tej miary tylko na świecie szczęśliwy.

»»Tak masz wiedzieć, że zmyśla i z ciebie się śmieje,

»»Dając ci próżne tylko słowa i nadzieje,

»»I kiedy mi się trafi, że mam z nią rozmowy,

»»Szydzi z ciebie i mówi, żeś oszalał z głowy.

»»Mam ja jej łaski pewnie dobrze więtsze znaki,

»»Nie gołe obietnice, albo papier jaki,

»»Nie same pisma próżne i acz mało potem

»»Chlubić się z takich rzeczy, jednak tak wiedz o tem:

»»Przez jeden miesiąc nie raz, nie dwa, nie trzy razy,

»»Nie cztery, nie pięć, nie sześć bez żadnej przekazy326,

»»Ale i kilkanaście nocy u niej bywam

»»I swojej z nią uciechy i wczasu zażywam;

»»A stąd sądź, jeśli mogą z memi uciechami

»»Porównać twe nadzieje i z temi plotkami.

»»Przeto udaj się indziej, a placu inszemu

»»Ustępuj, więtszą łaskę u niej mającemu«.

»»Odpowie Aryodant gniewem pobudzony:

»»Nie wierzę temu i wiem, że to fałsz zmyślony

»»Od ciebie, któryś na to dawno się usadził,

»»Abyś mię tak odstraszył i od niej odsądził;

»»Ale iż niewstydliwie i źleś ją — obwinił

»»I krzywdęś i cnocie jej i sławie uczynił,

»»Trzebać tego dowodzić, a ja cię tak ważę,

»»Jak fałszerza i zdrajcę, i wnet to pokażę«.

»On na to: »O wątpliwe rzeczy i uczynki,

»»Nie o jawne rycerze zwodzą pojedynki.

»»Dosyć teraz miej na tem, żeć to pewnej nocy

»»Wszytko, kiedy będziesz chciał, wystawię na oczy«.

»Wyląkł się Aryodant, zimnem tkniony mrozem,

»Tak, jakoby mu w serce kto uderzył nożem,

»I jedno, że zupełnej nie dał temu wiary,

»Włożonoby go było zarazem na mary.

»Serce srodze zranione u niego, twarz blada,

»Usta gorzkie, wszytek drży i tak odpowiada:

»»Już to próżno; jeśli to pokażesz prawdziwie,

»»Żeć się twoje stawiło szczęście tak życzliwie,

»»Upewniam cię, żeć więcej nie chcę zastępować,

»»Jeśli cię tak ma, jako powiadasz, miłować;

»»Ale wierzyć nie będę, dokąd tego swemi

»»Oczyma, co udawasz, nie uźrzę własnemi«.

»»Gdy będzie czas po temu, będziesz — prawi — wiedział«.

»Odchodził zatem książę, skoro to powiedział.

»Trzecia noc, jeśli dobrze pomnię, nadchadzała,

»Jako się ze mną zmówił, abym go czekała.

»Ażeby wraz miał obłów z napiętego wnika327,

»Poszedł bez zwłoki żadnej do spółmiłośnika,

»Mówiąc, aby się w pustkach tej nocy zataił

»Za pałacem, gdzie się lud chodzić nie zwyczaił.

»I ukazał to miejsce Aryodantowi

»Na ustroniu przeciwko onemu gankowi;

»Ale on to u siebie inaczej uważał

»I tak rozumiał, że mu dla tego ukazał

»One ustronne pustki i miejsce osobne

»Za pałacem, do skrytej zasadki328 podobne,

»Aby go był mógł łatwie zabić, chcąc mu w rzeczy

»Ukazać na królewnę niepodobne rzeczy.

»Jednak się iść namyślił i tam się zachował

»W onych pustkach, ale się dobrze nagotował,

»Żeby się śmierci nie bał i z sobą nie trwożył

»I gdzieby się nań porwał, żeby go nie pożył.

»Był na dworze brat jego, Lurkani nazwany,

»Wielką siłą i śmiałem sercem zawołany;

»O tem tak wiele trzymał, mając go przy sobie,

»Jakoby miał dziesiąci inszych w onej dobie.

»Tego tylko wziął z sobą w onę drogę swoję,

»Kazawszy mu dobrą broń i dobrą mieć zbroję.

»Lurkani, po co tam szedł, namniej nic nie wiedział,

»Boby beł brat nikomu o tem nie powiedział.

»Tak, jako kamień niesie, z ręki wyciśniony,

»Postawił go od siebie w pustkach z jednej strony,

»»Tu stój — powiada — ale proszę cię, mój bracie,

»»Nie ruszaj się, aż krzyknę i zawołam na cię«.

»»Uczynię to, co każesz« — powiedział rodzony.

»I tak tam Aryodant przyszedł utrapiony

»I zataił się w. pustkach, jako albańskiemu

»Książęciu rzekł, przeciwko gankowi onemu,

»Gdzie i on także przyszedł na swą złą robotę,

»Chcąc królewnę osławić329 i wydrzeć jej cnotę.

»I dał mi znak, jako zwykł. Ja, com nie wiedziała

»I któram się nigdy tych zdrad nie domyślała,

»W białej, srebrogłowowej szacie haftowanej,

»W złote rózgi u dołu wkoło bramowanej,

»W czepku także ze złota, przetknionem miejscami

»Dartemi, cielistemi wszędzie jedwabiami,

»Jako się krom królewny żadna nie stroiła,

»Usłyszawszy zwykły znak, śpieszniem wychodziła

»Na ganek, który tak beł z muru wywiedziony,

»Że mię na niem możono widzieć z każdej strony.

»Lurkani w tem o bracie swem przywątpięwając

»I że w niebezpieczeństwie jakiem beł, mniemając,

»Lubo, jako to bywa, że więc cudze sprawy

»Radzi wiemy, beł w ten czas tak barzo ciekawy,

»Że się skradł na to miejsce, nakryty cieniami.

»I po cichu poszedł tam ciemnemi ścieszkami,

»I przy onychże pustkach stanął utajony,

»Na dwanaście od brata kroków podemkniony.

»Ja nie wiedząc nioczem, jakom powiedziała,

»W królewninem ubierze na gankum czekała,

»Jakom to przedtem nie raz i nie dwa czyniła,

»Ilekrociem się na to we dnie z niem zmówiła.

»Znać było po poświecie330 królewnine szaty;

»Więceśmy sobie były i wzrostem i laty

»I wejźrzeniem podobne tak, że rozumieli,

»Że nie mnie, ale własną królewnę widzieli.

»Tem więcej, że był między pałacową ścianą

»Plac niemały i oną stroną niemieszkaną,

»Że nie mógł dobrze rzeczy rozeznać oczyma:

»Tak fałsz za prawdę udał Polineks obiema.

»Co rozumiesz, jakie miał w on czas utrapienie

»Aryodant, jaki żal na ono widzenie?

»Książę wtem po spuszczonej odemnie drabinie

»Właził do mnie na ganek w onej złej godzinie.

»Skoro dolazł, u szyjem mu się uwiesiła,

»Tusząc, żem od nikogo widziana nie była.

»Potemem go to w oczy, to w twarz całowała,

»Tak, jakom mu to zawżdy przedtem więc czyniała331.

»On mi więcej i nad swój zwyczaj pochlebuje

»I swojej niecnotliwej, złej zdrady ratuje.

»Drugi na tak żałosne widzenie zwiedziony,

»Stojąc zdaleka, wszytko widzi utrapiony.

»Takiem beł przerażony żalem, nieszczęśliwy,

»Że żyć więcej na świecie nie chciał i skwapliwy,

»Miecz dobyty głowicą na ziemię położył,

»A koniec sobie ostry do piersi przyłożył.

»Lurkani wtem, który tam stał, nakryty cieniem,

»Patrząc na onę sprawę z wielkiem podziwieniem,

»Gdy książę, acz nie wiedział, kto beł po spuszczonem

»Sznurze do mnie wlazł, przypadł krokiem zapędzonem

»I zahamował brata, że z swej własnej ręki

»Śmierci sobie nie zadał, jako chciał przez dzięki332,

»Bo, by beł stał kęs dalej aby na dwa kroki,

»Zabiłby mu się brat beł bez dalszej odwłoki.

»I krzyknie nań: »O głupi! o bracie szalony!

»»Czemuś rozumu

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz