Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="verse">»Brunel chytry w swych sztukach niemniej jest ćwiczony.

»Taki przebieglec na to w ten czas beł obrany

»I od króla dlatego w te kraje posłany,

»Aby swojem dowcipem i pierścieniem onem

»W takich rzeczach już nie raz, nie dwa doświadczonem,

»Rugiera wyswobodził i uchował zguby,

»Jako o tem przed królem wielkie czynił chluby

»I z upewnieniem mu to w on czas obiecował,

»Bo Agramant Rugiera nad insze miłował.

»Ale żeby twój Rugier nie Agramantowi

»Ani wyprawionemu na to Brunellowi,

»Ale tobie samej swą swobodę przyznawał

»I tobie tylko za nię powinny zostawał,

»Nauczę cię sposobu pewnego: brzegami

»Pojedziesz trzy dni całe w tę stronę, piaskami

»Przy morzu, którego wnet dojedziem; przy wodzie

»Trzeciego dnia z Brunellem zjedziesz się w gospodzie.

»Ale abyś go znała z wzrostu i z postawy,

»Na sześć piędzi jest tylko, włos ma kędzierzawy,

»Kędzierzawy, czarny włos, na skórze jest śniady,

»Oczy ma zbyt wypukłe, sam na twarzy blady,

»Płaskonosy, policzki oba zbyt brodate,

»Rozoko266 patrzy, a brwi ma barzo kosmate;

»Żupan krótki i ciasny i opięty na niem,

»Z pętlicami, a przodków zagiął ukasaniem.

»Przydzieć z niem do poznania, jako bywa, słowy

»I do spólnej o czarach tak wielkich rozmowy.

»Dawaj mu znać, jakoż w tem prawdębyś mówiła,

»Żebyś z czarnoksiężnikiem rada się spatrzyła267;

»Ale waruj się wymknąć przed niem z tem pierścieniem,

»Który gusła obraca w niwecz z podziwieniem.

»On ci swe ofiarować będzie zatem chęci

»I tam cię poprowadzi, gdzie się zamek świeci.

»Puść go z blizka przed sobą i pilnuj go wszędzie,

»A kiedy już pod inszem zamkiem z tobą będzie,

»Zabij go bez odwłoki żadnej z mojej rady,

»Bobyś zasię wielkie w tem nalazła zawady

»I miałby czas wytknąć cię w wtórem pomyśleniu

»I zakryć się tą mocą, którą ma w pierścieniu

»I zginął ciby zaraz z oczu w onej dobie,

»Skoroby jedno pierścień w gębę włożył sobie«.

W tych rozmowach nad słone przyjechały wody,

Gdzie swe wiedzie Garona przeźrzoczyste brody,

Niedaleko Bordejej268; tam się pożegnały

I z żalem się i z płaczem z sobą rozjechały.

Bradamanta pojeżdżą i pilnie się śpieszy,

A dobrą się otuchą i nadzieją cieszy;

I jednego dnia w samy wieczór przyjechała

Do gospody, w której już Brunella zastała.

Poznała go zarazem, tylko nań wejźrzawszy,

Tak dobrze go swą myślą przedtem opisawszy;

Przystąpi się do niego i ludzko go wita

I potem go, to o to, to o owo pyta.

Odpowiada jej Brunei, ale wszystko zmyśla,

Ale i Bradamanta niemniej też wymyśla

O imieniu, ojczyźnie, o płci, o rodzinie,

A na ręce mu patrzy tysiąc kroć w godzinie.

Wiedziała, że beł frantem i dlatego stała

Ostrożnie, bo się, aby jej nie okradł, bała.

Pobliżu269 się do niego nigdy nie przymyka,

A jeśli się on przymknie, ona się odmyka;

A w tem usłyszą jakiś grzmot i zamieszanie

I nagłe jakieś ludzi po domu bieganie.

Co to było takiego, w drugiej pieśni pocznę,

A teraz, odpuście mi, że sobie odpocznę.

Koniec pieśni trzeciej.

IV. Pieśń czwarta Argument

Mając pierścień przy sobie, zwycięża Atlanta

I Rugiera wybawia piękna Bradamanta;

Który na hipogryfie270 tak lata wysoko,

Że ziemie ledwie dojrzeć może jego oko.

Rynald, co się był udał szukać Angeliki,

Musi, rad nie rad, pierwej nawiedzić Angliki,

Do których go zarazem cesarz wyprawuje,

I tam potem niewinnej królewny ratuje.

Alegorye

Moc ta, którą ten, co urobił pierścień Angeliki, uprosił mu lub przez modlitwy lub jakiem inszem sposobem u Boga, że wszystkie czary wniwecz obracał, ukazuje nam, jako władze niebieskie mają moc nad piekielnemi, od których pochodzą gusła, i jako Bóg łaskawie ratuje każdego, który się chce o to starać, aby ogniem rozumu zwyciężał żądze i prawdą fałsze.

1. Skład pierwszy

Acz mają swe przygany zawźdy nieszczerości

I dają znak umysłu złego i chytrości,

Jednak przecię widziemy, że się przygadzają

Do wielu spraw i wielkie pożytki dawają.

Niejeden tego doznał, niejeden to powie,

Że przez to uszedł szkody i zachował zdrowie271;

Bo między przyjacioły nie zawsze mieszkamy,

Gdzie zazdrości, gdzie złości mało doznawamy.

Jeśli po długiej próbie ledwie między wielem

Najdziesz, ktoć się prawdziwem stawi przyjacielem

I któremubyś wzajem te swoje umysły

I wszytkie swoje odkrył prawdziwe zamysły,

Mniemam, że Bradamantę wymówić się godzi,

Że się frantowskie272 z frantem Brunellem obchodzi,

Łgarzem, łotrem, zmyślaczem, co ona wiedziała,

Bo jej to nań Melissa wszystko powiedziała.

Zmyśla też ona dobrze i tak się godziło

Ze wszystkich łgarzów ojcem, co ich kiedy było.

Na ręce mu, jakom wam powiedział, patrzała,

Bo, że brały, kędy nic nie kładły, wiedziała;

A wtem jakiś zgiełk, z krzykiem zmieszany, powstanie.

Porwie się Bradamanta, mówiąc: »O, mój Panie!

»O naświętsza Dziewico! cóż to wżdy takiego?«

I biegła na dźwięk zgiełku onego wielkiego.

I ujźrzy z gospodarzem czeladź wylęknioną

Na ulicy, a drugą w oknach rozsadzoną.

Wszyscy wzroki ku górze obrócone mieli,

Jakby zaćmienie albo kometę widzieli.

Obaczy Bradamanta niesłychane dziwy,

Na jakie pewnie każdy zostałby wątpliwy,

Kiedyby ich nie widział własnem swojem okiem:

Rycerza na skrzydlatem koniu pod obłokiem.

Z obudwu stron miał skrzydła poprzyprawowane,

Nie jedną, ale różną barwą malowane;

Sam rycerz tak świetną miał zbroję, że blaskami

Ciskała, a na zachód obracał wodzami,

Potem się na dół spuszczał, jako po cięciwie,

I utopił się w górach; a jako prawdziwie

Powiadali, był to on czarnoksiężnik, który

Często tamten przemierzał kraj lotnemi pióry.

Czasem pod same niebo i aż do gwiazd wbiega,

A czasem ziemie ledwie skrzydłami nie sięga.

Wielką szkodę tamtemu krajowi przynosi,

Bo najpiękniejsze dziewki kradnie i unosi,

Tak, że panny niebogie, które gładkość mają,

Albo przynajmniej, że są gładkie, tak mniemają,

Piędzią z domów wychodzić przed drapieżnem źwierzem

Nie śmieją i kryją się przed srogiem rycerzem.

»Na Pirenejskiej górze zamek postawiony

»Trzyma — mówił gospodarz — od czartów zrobiony,

»Wszytek z stali, tak dobrze wypolerowany,

»Że jego blask z słonecznem mógł być porównany.

»Niejeden się do niego bohatyr obrócił,

»Ale się stamtąd żaden do tych dob nie wrócił,

»Tak, że się barzo boję, że są poimani,

»Albo, czego strzeż Boże, są pozabijani«.

Z wielką córka Amona słuchała pilnością

Gospodarza, z otuchą i z pewną dufnością,

Że skoro od Brunella pierścienia dostanie,

Opuszczony on zamek i pusty zostanie.

Mówi do gospodarza, aby jej jakiego

Do zamku przewodnika nalazł świadomego.

»Nie mogę — prawi — wytrwać: ja szczęścia próbować

»I z tem czarnoksiężnikiem muszę się kosztować273«.

»Przewodnika — ozwie się Brunei — nie potrzeba:

»Pojadę ja tam z tobą, wiem drogę, jak trzeba,

»I mam ją opisaną, mam i insze rzeczy

»Zawieść cię tam, już ty to porucz mojej pieczy«.

Rzekł i to, że ma pieścień, ale umilkł potem,

I na coby beł dobry nie dołożył o tem.

»Radać — ona odpowie — z tobą będę wszędzie«,

Mówiąc w sobie po cichu: »Mój to pierścień będzie! «

Co jej była potrzeba, to mu powiedziała,

A co jej mogło wadzić, o tem zamilczała.

Miał gospodarz koń piękny; o cenę pytała

I z niem się oń, nie mówiąc wiele, stargowała.

Nazajutrz barzo rano i nad zwyczaj wstali

I jeno co oświtło, z gospody jechali;

I jedną się doliną ciasną z pośpieszaniem

Puścili, a ona tuż przed niem albo za niem.

Z góry na górę jadąc i z lasu do lasu,

Wjechali na Pyrenę, z której może czasu

Pogodnego dnia różne piaski i Francyą

Z jednej strony, a z drugiej widzieć Hiszpanią,

Jako dwie morza widać, gdy w Apennin wjedzie,

Tuskańskie274 i Słowieńskie275, z drogi, która wiedzie

Do dawnego przez ostrą górę Kameldołu276;

Potem do głębokiego wjeżdżali padołu.

We śrzodku beła skała, na której stalone

Mury mocnego zamku widać postawione;

Której wierzch sięga nieba i jest co nawyszszy,

Tak, że każdy jest w tamtej okolicy niższy.

Kto nie ptakiem, niechaj tam darmo nie przymierza;

Próżno i o tem myślić, kiedy niema pierza.

»Onoż zamek — mówi jej Brunei — w którem trzyma

»Czarnoksiężnik uczony więźnie, które ima«.

Ze czterech stron sciosany był z dołu ku górze,

Jak po spuszczonem, co ma w końcu ołów, sznurze.

Ścieszek nie znać i drabin nie widać sposobnych,

Po którychby mógł doleźć pałaców ozdobnych,

I znać, że jest mieszkaniem i gniazdem dziwnego

Zwierzęcia, które lata, z wejźrzenia samego.

Tu Bradamanta w on czas godzinę poznała,

Której Brunella zabić i pierścień wziąć miała.

Ale się bała jakiej sromoty nabawić,

Gdzieby miała w tak podłej krwi ręce okrwawić.

Myśli, chociaż nie weźmie garła Brunellowi,

Że drogiemu zostanie panią pierścieniowi.

Ani się postrzegł Brunei, kiedy nań przypadła,

Kiedy go uchwyciła i powróz nań kładła,

I u dębu go wiązać jednego poczęła,

Ale mu pierwej z palca on pierścień zemknęła.

Płakał Brunei i czynił narzekania różne,

Ale wszytkie bez skutku, wszytkie były próżne.

Potem zjeżdżała wolno z góry, aż w nizinie

I w onej małej była pod zamkiem równinie;

I, aby konia siodłał czarnoksiężnik, srogiem

Dźwiękiem znać mu dawając, krzywem trąbi rogiem.

Do dźwięku strasznej groźby i fuków277 używa

I na pojedynek go wabi i wyzywa.

Mały czas wyszedł, jako czarownik uczony,

Usłyszawszy głos i dźwięk, wyjechał z swej brony;

Zawodnik278 uskrzydlony, straszny w onem czesie

Przeciwko niej go prosto przez powietrze niesie.

Ona się nic nie boi i nie trwoży sobą,

Widzi, że jej nie może szkodzić oną dobą:

Miecza, drzewa279, buławy nie ma, żeby sprawić

Mógł co i blach280 na niej stłuc albo podziurawić.

Na lewej ręce tylko puklerz zawieszony,

Uwiniony w jedwabny pokrowiec czerwony,

A w prawej księgi trzymał, któremi straszliwy

Nieuwierzone czynił i sprawował dziwy.

Często się więc tak zdało, że kopią składał,

Że się bał nieprzyjaciel, by się blach nie spadał.

Czasem, że miecz wynosił i że chciał ciąć srogo:

A on tam stał z daleka i nie tknął nikogo.

Nie rozumiejcie, aby on koń był zmyślony!

Własny beł naturalny, z gryfa281 urodzony

Ojca, a matki klacze; pióra miał i głowę

Skrzydła i nogi przednie i gębę ojcowę —

Hipogryfem go zwano — ale zaś ostatki

I insze członki były podobne do matki.

Na Ryfejskich282 się górach, acz rzadko, więc rodzą

Za morzem Lodowatem, i stąmtąd wychodzą.

Przywiódł go tu przez czary, na staniu go chował,

Nim go siodłu przyuczył i niż go zhołdował;

Ćwicząc się z niem ustawnie, miesiąc na niem jeździł,

Niż go dobrze wyćwiczył i niż go ujeździł.

Jakoż tak go wyprawił, że koły ciasnemi

I wężykiem w powietrzu czynił i na ziemi

Każdą rzecz inszą czynił przez czary fałszywie

Okrom tej, która była właśnie i prawdziwie.

Wszytkie rzeczy, jakom rzekł, beły tam zmyślone,

Białe za czarne udał, żółte za czerwone;

Ale mu to nie poszło283 z tą, co pierścień miała,

Co rzeczy w swem jestestwie, jak trzeba, widziała;

Toli się przedsię sama z sobą tam ćwiczyła

I w prawo się siec mieczem i odlew uczyła;

Koniowi to popuszcza, to niem wkoło kręci,

Melissine przestrogi mając na pamięci.

A skoro na równinie i na onem błoniu

Pobiegała sobie kęs na wyprawnem koniu,

Zsiadła z niego i pieszo na nogach została,

Aby radę swej wieszczki lepiej wykonała;

Czarnoksiężnik wtem czyni ostateczne czary,

O pierścieniu onem nic nie wie z żadnej miary:

Odkrywa wielki puklerz i tak sobie tuszy,

Że jej blaskiem odejmie i oczy i uszy.

Mógł go on zawsze odkryć, kiedy mu się zdało,

Nie bawiąc nic rycerzów, ale mu się chciało

Widzieć jaki piękny skok z kopią złożoną,

A jako kto do miecza rękę miał wprawioną;

Jako chytry kot czyni, który swe igranie

Z szczurkiem więc odprawuje i ma stąd kochanie,

I tak długo z niem igra, tak długo z niem pląsze,

Aż mu się też uprzykrzy i na śmierć go kąsze.

W inszych wszytkich potyczkach rycerze szczurkowi,

A czarnoksiężnik zaś beł podobny kotowi;

Ale to podobieństwo nie służyło potem

Dla pierścienia i nie beł więcej onem kotem.

Ostrożnie Bradamanta stoi i co trzeba,

Czyni, gdy się już miała zaczynać potrzeba,

I ujźrzawszy, że puklerz odkrył, w tejże dobie

Na ziemię padła, oczy zamrużywszy sobie.

Nie dlatego, aby jej światło co wadziło

I żeby ją tak, jako inszych, uraziło;

Ale, żeby mniemając czarnoksiężnik o niej,

Że to od prawdy padła, skoczył z konia do niej.

Nie zbłądziła i nic się w tem nie omyliła;

Bo ledwie tylko głową w ziemię uderzyła,

Jako prędko latawiec przestronemi koły

Spadł na ziemię i stanął na

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz