Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

słysząc, że głodna na gniaździe orlica

»Łupi miłego syna, kręci się strapiona

»I na pomoc nie może iść, z piór obnażona;

»Tak nikomu przystępu nie da przykra skała,

»Krom ptaków, które w skrzydła natura ubrała.

»Gdym tak u zamku czekał i u onej skały,

»Przywiódł tam dwu rycerzów jakiś karzeł mały,

»Którzy mi do dawnych żądz nadzieje przydali,

»Ale próżno, bo i ci niewiele wskórali.

»Obadwa byli sławni i wielcy mężowie:

»Ten się Gradasem, królem serykańskiem, zowie,

»Ten zaś Rugier, bohatyr młody, w samej porze,

»Sławny na afrykańskiem z męstwa swego dworze.

»»Przyszli ci — mówi do mnie karzeł — chcą spróbować

»»Swego szczęścia i męstwa, chcą się pokosztować169

»»Z tem panem tego zamku, z tem rozbójcą srogiem,

»»Co we zbroi na ptaku jeździ czworonogiem««.

»Jam ich zasię tak prosił: Prze Bóg się zmiłujcie,

»A w mojem utrapieniu ciężkiem mię ratujcie!

»Jeśli się wam zdarzy ten straszny dziw okrócić,

»Chciejcie mi nazad pannę, którą mi wziął, wrócić.

»Potem, gęstemi łzami żal mój potwierdzając,

»Powiadałem, jakom ją stracił, nic nie tając.

»Oni mnie — Bóg jem zapłać — łagodnie cieszyli,

»Potem z góry wysokiej na równią schodzili.

»Z dalekam patrzał na nich, kiedy się potkali,

»Prosząc Boga za niemi, aby bój wygrali.

»Podle zamku równiny beło na opoce

»Tak wiele, jako człowiek ciśnie dwakroć z proce.

»Beło pod samem zamkiem niemałe spieranie

»Między niemi na on czas o pierwsze potkanie;

»Atoli się przecię wprzód potkał Gradas śmiały,

»Lub mu Rugier ustąpił, lub tak losy chciały.

»A skoro ducha dodał mocnego rogowi,

»Dawając znać brzydkiemu czarnoksiężnikowi,

»Skoro on dźwięk usłyszał, wyjechał ochotny,

»Wszytek w zupełnej zbroi, a pod niem koń lotny.

»Naprzód wzgórę lekkiemi uważony pióry,

»Pomału się podnosi, jako żóraw, który

»Napierwej się zapuszcza nogami prędkiemi,

»Potem nizko podlata tuż przy samej ziemi;

»Ale kiedy już skrzydła rozciągnie szeroko,

»Niedościgłemi pióry wzbija się wysoko:

»Tak czarownik na on czas w górę beł wyleciał,

»Że ledwie ptak Jowiszów170 wyszszej kiedy wzleciał.

»A kiedy zaś zrozumiał, kiedy beło trzeba,

»Spadł, jako szyb171, ścisnąwszy skrzydłami, od nieba

»Tak, jako prędki sokół po gołębia spada,

»Albo po kaczkę, co dzień albo dwa nie jada;

»Z wielkiem, złożonem drzewem i on spadł z wysoka

»Podobno jeszcze prędzej, niżli w mgnieniu oka.

»Gradas ledwie postrzeże, że spada, a ono

»Albo tuż nad niem, albo już go uderzono.

»Barzo go czarnoksiężnik na on czas pogromił

»I na pierwszem starciu oń kopią ułomił.

»A Gradas tylko wiatr siekł i machał po wietrze

»Bez skutku, bo mu zaraz ubiegł na powietrze.

»Od tak ciężkiego razu i od tak mocnego

»Uderzenia onego rycerza lotnego

»Alfana172, Gradasowa klacz, paść musiała,

»Chocia równia urodą i dziełem nie miała.

»Wszytkie gwiazdy od nieba czarnoksiężnik zmierzył

»I na nieostrożnego Rugiera uderzył;

»Na Rugiera uderzył, kiedy nań nie patrzył,

»Bo się beł na Gradasa, kiedy padł, zapatrzył.

»Poznał Rugier, że siły namniej nie żałował

»I że dobrze przyłożył, koń pod niem szwankował,

»A kiedy się obrócił i chciał go ciąć mieczem,

»Szedł wzgórę, ledwie okiem dościgły173 człowieczem.

»To króla z Serykany, to Rugiera bije,

»To w łeb, to w piersi, to w grzbiet: a kto go pożyje?

»Oni darmo wiatr sieką i darmo machają,

»Szkodzić mu nic nie mogą, kiedy piór nie mają.

»Czasem przestrone czyni po powietrzu koło,

»W tamtego wrzkomo mierzy, a temu da w czoło.

»Obiema kładzie dziwne na oczy zasłony,

»Że nie widzą, od której ich załata strony.

»Między dwiema na ziemi, a trzeciem od nieba

»Trwała ona potyczka i ona potrzeba

»Dotąd, aż noc i ciemne mroki nastąpiły,

»Które swemi cieniami wszytek świat okryły.

»Nic nie przydawam nad to, co było: oto tem

»Okiemem na to patrzał, ale przedsię o tem

»Nie każdemu powiadam; bo tak wielkie dziwy

»Barziej na bajki poszły174, niż na czyn prawdziwy.

»Puklerz wielki, ogromny, na którem pokrowiec

»Był piękny, atłasowy, uskrzydlony łowiec

»Zawiesił beł na sobie, na lewem ramieniu;

»Że go tak długo nie zdjął, to mi w podziwieniu.

»Każdemu, co nań wejźrzał bez pokrowca, oczy

»Zaćmił we mgnieniu oka — tak beł dziwnej mocy —

»Że upadał na ziemię podobny trupowi

»I dostawał się więźniem czarnoksiężnikowi.

»Niemasz na świecie drugiej tak świetnej światłości,

»Jako się on lśniał puklerz, jakiej beł jasności,

»Na którą paść obadwa rycerze musieli,

»Kiedy wzrok utracili i mało widzieli.

»I jam zmysł, choć z daleka, stracił był, lecz zasię

»Przyszedłem wżdy do siebie po niemałem czasie.

»Więcejem ich nie widział i karła w równinie,

»Tylko plac próżny, a mrok w górze i w dolinie.

»I dlategom rozumiał o lotnem rycerzu,

»Że mocą tego blasku, który miał w puklerzu,

»Mnie nadzieje, a onych pozbawił wolności,

»I tak zostawam w pierwszej nieszczęsnej żałości.

»Potemem żegnał zamek czarnoksiężnikowy,

»Gdzie był mój skarb zawarty, ostatniemi słowy.

»Teraz mi powiedz, jeśli mąk, które pochodzą

»Z miłości, wszytkich inszych moje nie przechodzą?«

Tak powiedając swoje żałości i szkody,

Do swych się smutków wrócił. Beł to grabia młody,

Pinabel, syn Andzelma starego — kto słyszał —

Z Magance175, co się z Brzegu Wysokiego176 pisał,

Który nie chciał, aby się sam tylko najdował

Dobry w swem złem narodzie, i tak się sprawował

Że nie tylko z swojemi drugiemi porównał

W sprosnych, obrzydłych grzechach, ale je przerównał177.

Z różną twarzą nadobna Bradamanta wieści

I tej Magańczykowej178 słuchała powieści.

Bo skoro o Rugierze zrazu usłyszała,

Na twarzy się wesołą być pokazowała;

Ale skoro przypomniał, że w okowy wzięty,

Ujął ją żal i smętek wielki, niepojęty.

I nie raz, nie dwa mówił Pinabel z początku,

Bo się chciała wszytkiego dowiedzieć do szczątku.

A gdy się wypytała o wszytkiem statecznie:

»Śpi na oboje ucho — powiada — bezpiecznie

»I możesz ten dzień sobie poczytać szczęśliwy,

»Żem cię tu natrafiła. Nie bądź nic wątpliwy:

»Wiedź mię zaraz na zamek, gdzie w pierze ubrany

»Jest ten koń z swojem panem i twój skarb kochany;

»Tuszę, że twoja praca nie będzie daremną,

»Jeśli szczęście łaskawie obejdzie się ze mną«.

»Mnieć o to nic — powiada — ukażę ja drogę

»I kroki darmo tracić tobie kwoli mogę,

»Straciwszy co więtszego, albo wszytko raczej,

»Kiedy tak chcesz, kiedy być nie może inaczej.

»Ale namyśl się dobrze: Coć po tej śmiałości?

»Szukać śmierci lub miłej zbawić się wolności?

»Bo jeśli cię zabije, albo da okować,

»Jako inszych, to mnie zaś będziesz chciał winować«.

To rzekszy, szedł do konia i wsiadszy nań, jedzie,

A mężną Bradamantę prowadzi i wiedzie,

Która koniecznie myśli kwoli Rugierowi

Zginąć albo łeb uciąć czarnoksiężnikowi.

Wtem za niemi posłaniec spiesznie pojeżdżając,

Biegł: »Postójcie! postójcie!« zdaleka wołając,

Co Sakrypantowi dał sprawę, że to była

Ta, która go na drodze z konia drzewem zbiła,

A teraz od Narbony179 niósł jej rzeczy nowe

I od Monpolieru180, że Agramantowe

Chorągwie181 mniejsze zamki z jednostajnej zgody

Podnosiły ze wszytkiem brzegiem martwej wody182

I to, że w Marsyliej nie dobrze szły rzeczy

I że w niebezpieczeństwie będzie bez odsieczy

I że go z tem i teraz do niej wyprawiła

Prosząc, jako powinna, aby jej broniła.

Marsylią ze wszytkiem żyznem jej powiatem

I to, cokolwiek między Rodanem bogatem

I między Warem183 leży, cesarz był darował

Amonownie, bo ją czcił i barzo miłował.

Widywał ją więc często na dworze w gonitwach

I wiedział, jako sobie poczynała w bitwach.

Teraz, jakom powiedział, beł ten wyprawiony

Do niej od Marsyliej posłaniec w te strony.

Długo tam Bradamanta myśliła, wątpliwa,

Co czynić: tam ją i cześć i powinność wzywa,

Tu jej zasię radziła i rozkazowała

Miłość silna, która jej serce zagrzewała.

Ale się naostatek namyśla i woli

Iść, gdzie tuszy, że swego Rugiera wyzwoli.

Chce, jeśliby nie mogła skrzydlatemu sprostać

Rycerzowi, w pęcie z niem i w więzieniu zostać.

Atoli przecię dała odkaź tak łaskawy

Posłańcowi, że się zdał być wesół z odprawy,

I zaczętą kończyła drogę z Magańczykiem

Pinabelem, na ten czas swojem przewodnikiem;

Który postawę zmienił, z mów onego posła

Wiedząc, że z tego domu i rodziny poszła,

Który tak nienawidzi: wie, coby działała,

Gdzieby, że z maganckiego domu beł, wiedziała.

Między domem z Magance, a domem tej córy

Była sroga nieprzyjaźń184 i wielki spór, który

Trwał dotąd od dawnych lat. Często się bijali

Między sobą, często krew wzajem rozlewali;

Dlatego teraz nad nią uczynek złośliwy,

Zdradziecki chce wykonać grof niesprawiedliwy,

Albo, czas upatrzywszy, samę ją zostawić,

A sam się w inszą drogę ukradkiem wyprawić.

I tak mu wszystkie zmysły w on czas opanował,

Tak go strach wielkooki za serce ujmował,

Tak wrodzona nienawiść, tak go bodły trwogi,

Że ustąpił w jeden las z zamyślonej drogi.

Śrzodkiem lasu szła góra, w której końcu skała

Ostra z żywych kamieni przykro się wydała;

A książęcia z Dordony185 córka za niem jedzie

Wszędzie, gdzie się obróci i gdzie konia wiedzie.

Myślił sobie po cichu chytry w onem czesie

Pinabel, żeby jej zbył jako w onem lesie.

»Trzeba się nam — powiada — śpieszyć za pogody186,

»I póki noc nie zajdzie, do jakiej gospody;

»Za tą górą, zda mi się, ma być przy dolinie

»Jeden piękny zameczek w przestronej równinie.

»Lepiej wiedzieć, niż mniemać: ja na skałę wjadę

»I dowiem się; ty czekaj, a ja wnet przyjadę«.

To rzekszy, konia zaciął i od niej poskoczył

I na stronę do góry skwapliwy wyboczył,

Upatrując, jeśliby drogi nie najechał,

Którąby jej jako zbył i cicho odjechał.

Skoro wjechał na skałę przykrą i wysoką,

Nalazł jaskinią, łokci trzydzieści głęboką,

Od oskard187 wykowaną i twardego młota;

Sama szła w głąb, a miała jedne wielkie wrota;

Wielkie, szerokie wrota nizko w dole miała,

Któremi przystęp w dalszą, wielką sień dawała;

Do wierzchu ode spodku światłość wychodziła,

Jakoby się na dole pochodnia paliła.

Kiedy tam stał wątpliwy, córka Amonowa,

Co z daleka jechała za niem, nie gotowa

Czekać, jako jej kazał, bo się błędu strzegła,

U onej go jaskiniej, gdzie czekał, nadbiegła.

Kiedy mu sztuka nie szła, którą chciał wyprawić

Nad nią, kiedy jej nie mógł samej tam zostawić,

Żeby beł od niej wolny, wymyślił niecnota

Nowy fortel zbawić ją zdrowia i żywota.

Puścił się przeciwko niej i kazał jej w górę

Jechać i ukazał jej w onej skale dziurę,

Powiedając, że widział na dole w jaskiniej

Jednę pannę, gładkością podobną boginiej,

I że znać po postaci i po drogiej szacie,

Bo się beła ubrała strojno i bogacie,

Że była z wysokiego stanu i od ręki,

Nie wie, czyjej była tam trzymana przez dzięki,

I że już się beł począł na dół spuszczać po niej,

Aby się był dowiedzieć mógł wszystkiego o niej;

Ale ktoś nieznajomy bronił tego pilnie

I ciągnął ją do głębszej jaskiniej usilnie.

Jako śmiała, tak zasię nieostrożna była

Bradamanta: wszytkiemu zaraz uwierzyła.

Myśli panny ratować i puścić się sama

W dziurę, którą przestrona miała w sobie jama.

Upatrując sposobu, ujźrzy dąb zdaleka

Z rozłożystem gałęziem188, sadzony od wieka,

I dobywszy ostrego miecza, jednę utnie

I wraca się i w jamę popuszcza ją chutnie.

Ucięty koniec grabi dała trzymać w ręce,

A sama się spuszczała na dół po osęce.

Pierwej nogi przed sobą w jaskinią puściła,

Potem się na ramionach za niemi ważyła.

Rozśmieje się Pinabel zatem, bo rozumie,

Że tam zginie, i pyta, jeśli skakać umie?

»Duszkoż189 — prawi — mieć cię tu ze wszystkiem plemieniem

»I zgładzić je do szczęta zaraz i z nasieniem!«

Wtem ją zdrajca upuścił. Fortuna tak chciała,

Że tam śmierci niewinnej dziewki uchowała,

Bo się osęka długa u spodku złamała,

Kiedy w grunt uderzywszy, ziemie doleciała.

Przepadłać się, ale ją przecie utrzymała,

Gdy się w cieśniejszem miejscu powoli łamała.

Nim wstała, długą chwilę leżała tam potem —

Ale wam w drugiej pieśni wolę śpiewać o tem.

Koniec pieśni wtórej.

Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/

III. Pieśń trzecia Argument

Nadobna Bradamanta, przyszedszy ku sobie

Po wysokiem spadnieniu w ciemnej onej dobie,

W jaskiniej prorokinią Melissę190 najduje,

Która jej

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz