Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

przeciwko wojskowi chce gibellińskiemu,

»Co pod Kapitolium będzie podbiegało

»I Piceny217 i Umbry218 wzięte panowało;

»A nie mogąc bez skarbu dać jej, jako życzył,

»Radby u Florencyej pieniędzy pożyczył.

»Lecz nie mając klejnotu i lepszej zastawy,

»Brata u nich zastawi dla tak pilnej sprawy,

»Chorągwie swe, przywykłe zwycięstwom, rozwinie,

»Wojsko niemieckie zbije pręcej, niż w godzinie,

»Państwa kościelne sprawi swobodne i wolne

»I grabie na Celanie pokarze swawolne

»I na służbie pasterza potem najwyższego

»Dokończy lat i wieku swojego młodego.

»Akcyus po niem weźmie, brat jego rodzony,

»W dziedzictwo piękny Pezar219 i powiat Ankony

»I miasta od Troentu220 aż do Izauryna221222

»Między morzem i między górą Apennina.

»Ale nie tylko w miastach, w zamkach i we złocie

»Będzie po niem dziedziczył, ale i we cnocie

»I w dzielności; bo wszytko tamto szczęście bierze:

»Nad cnotą mocy nie ma, ta zawżdy w swej mierze.

»Ano i Rynald, w którem promień nie ciemniejszy

»Dzielności się zaświeci pewnie ani mniejszy,

»Jeśli śmierć lub fortuna jego wielkich chęci

»Nie rozerwie do godnych spraw wiecznej pamięci;

»Boję się z Neapolim jakiej złej nowiny,

»Gdzie za ojca w zakładzie będzie. To jedyny

»Jest Obidzi, co jeszcze w niedoszłej młodości

»Weźmie po starem dziadu wielkie osiadłości.

»Ten rozszerzy swe księstwo i panem zostanie

»Na Redziu223 i Modeny zaś potem dostanie,

»A wszytka okolica z jednostajnej zgody

»Za pana go chcieć będzie i bliższe narody.

»Akcy, szósty jego syn, będzie miał hetmaństwo

»Apostolskiej stolice, a ma wielkie państwo

»Wziąć w posagu i księstwo obfitej Adryej224

»Z córką Karła wtórego225, króla Sycyliej.

»Przypatrz się teraz temu pięknemu gronowi

»I zebranemu z panów przesławnych węzłowi:

»Obidziemu z Olbrychtem i Mikołajowi,

»Chromemu i zacnemu Aldobrandynowi!

»Nie wspomnię, że do swych państw Faencę226 przyłączą

»I już z lepszą trwałością daleko słynącą

»Adryą227, co tak mogła wiele, że nazwala

»Słone wody od siebie i imię jem dała.

»I ten powiat obfity, któremu Grekowie

»Imię dali od wonnej różej228 w swojej mowie,

»I miasto, które w śrzodku rybnych jezior stoi229

»I obu się gąb Padu wezbranego boi,

»Kędy mieszkają ludzie radzi niepogodzie

»I wiatrom jak najwiętszym i wzburzonej wodzie.

»Nie wspominam Argenty230 i Lugu231 i cudnych

»Zameczków i miasteczek i tysiąc wsi ludnych.

»To zaś Mikołaj232 stoi we złotem ubierze,

»Co go sobie w dzieciństwie za pana obierze

»Jego ziemia, co w niwecz rady Tydeowe233

»Obróci, co rokosze spuszczą nań domowe.

»To będą jego pierwsze dziecinne zabawy:

»Zbroję dźwigać, przywykać do rycerskiej sprawy;

»Stądże potem, gdy wieku słusznego doroście,

»Nieporównany z niego bohatyr uroście.

»Tych, co mu wierzgać będą, zamysły kryjome

»Obróci na ichże złe i szkody widome.

»Będzie wszytkie sztuki znał, wszytkie ich fortele

»I sprawi, że nie trafią w oznaczone cele.

»Wszak się tego, acz późno, trzeci Otton dowie,

»Toż podobno i tyran z Parmy o niem powie,

»Którego razem z państwa i z żywota złupi:

»Godna płaca za pełne oszukania kupi!

»Przybędzie potem granic i siły zacnemu

»Pokoleniu i twemu domowi możnemu;

»Ale w niem tak panowie będą sprawiedliwi,

»Że się nie rzucą na tych, którzy jem niekrzywi.

»I dlatego Stworzyciel z wyroku wiecznego

»Nie zamierzył mu czasu i kresu żadnego,

»Ale chce, aby w nigdy nieprzerwane lata

»Szczęśliwie ziemie rządził, póki stanie świata.

»Nie widzisz Leonella234, młodego panięcia?

»Ano tam masz i Borsa235, pierwszego książęcia,

»Który więtszych tryumfów dostanie pokojem,

»Niżli drudzy wojnami i surowym bojem,

»Zamknie Marsa w głęboką ciemnicę, wypędzi

»Wściekłość dobytych mieczów, która państwa nędzi.

»To nawiętsze staranie jego, aby mieli

»Rząd i pokój poddani i żyli weseli.

»Ano Herkules236, który z nogą sąsiadowi

»Oparzoną wymawia i swoje stanowi

»Pod Butrem237 wojsko śmiałą twarzą i piersiami,

»Które już uciekało, ujęte strachami,

»Nie, aby miał od niego wziąć miasto nagrody

»Wojnę, nie, żeby z wojskiem pod same ogrody

»I przedmieścia podchodził; a nie wiem, czy w boju,

»Czy będzie zawołańszy w rządzie i pokoju.

»Będzie między Kalabry238 trwała i Lukany239

»Pamięć jego wielkich dzieł, gdzie król z Katalany240

»Da mu pierwszą pochwałę i dank z wygranego

»Pojedynku i placu w niem otrzymanego.

»Z niejednego będzie miał swojego zwycięstwa

»Miejsce między hetmany wielkiemi i z męstwa.

»Potem weźmie dzielnością państwo, co mu mało

»Nie trzydzieści lat przedtem słusznie należało.

»I jeśli które państwo i miasto swojemu

»Panu ma być powinno, tedy jego jemu;

»Nie stąd, że go przyczyni, że je rozprzestrzeni

»I murami obtoczy, nie stąd, że odmieni

»Błota na żyzne niwy, nie, że niezwyczajne

»Topieliska w zagony obróci rodzajne,

»Nie stąd, że je kościołmi, ratuszmi ozdobi,

»Teatr, rynków dla wczasu poddanych narobi,

»Nie stąd, że je obroni i uchowa straty,

»Kiedy na nie lew gębę rozdziewi skrzydlaty241;

»Nie stąd, że kiedy będą francuskie pochodnie

»Latać po włoskiej ziemi, samo się swobodnie

»Zachowa, niepodległe żadnym strachom ani

»Gwałtem od wojsk potężnych wyciśnionej dani;

»Nie za te dobrodziejstwa, nie za wielkie inne,

»Herkulesie, twe państwa zostanąć powinne:

»Ale za to, że jem dasz godne siebie syny,

»Alfonsa242 z Hipolitem243, kwiat zacnej rodziny,

»Którzy jako rodzeni będą Lakonowie,

»Tyndarskiego łabęcia244 przesławni synowie245,

»Co sobie swojej dusze wzajem pożyczali

»I na przemiany żyli, także umierali;

»I ci właśnie radziby żywota samego

»Pozbyli, gdzieby trzeba jeden dla drugiego.

»Miłość i chęci tych dwu braciej, jak stateczne

»Uczyni, tak i barziej poddane bezpieczne,

»Jak kiedyby za mury byli troistemi,

»Zrobionemi rękami Mulcyberowemi.

»Ten Alfons do rozumu swego wysokiego

»Przyda tak wielką dobroć za wieku przyszłego,

»Że świat będzie rozumiał, że się mu wróciła

»Astrea, co go była dawno opuściła.

»A też będzie po prawdzie ojcowskiej dzielności

»I rozumu i wielkiej trzeba ostrożności,

»Bo będzie miał co czynić z jednej z potężnemi

»I nagle przypadłemi wojski weneckiemi,

»Z drugiej strony będąc sam z wojska swego trochą,

»Nie wiem, jako ją nazwać: z matką, czy z macochą246?

»Jeśli z matką, mało co będzie pobożniejsza

»I mało, niż Medea247, synom swem chętniejsza.

»A ilekroć wypadnie ziemią albo wodą,

»Lubo we dnie, lub kiedy mroki cienie wiodą,

»Tylekroć za zdarzeniem szczęśliwej wycieczki

»Da pamiętne pogromy lub wielkie ucieczki;

»Doświadczą tego wojska romańskie248, nierady

»Zwiedzione na życzliwe sobie w bój sąsiady,

»Kiedy z nich krew pociecze strumieniem niezmiernem

»W polach między Zaniolem249, Padem i Santernem250.

»Doświadczy w tychże miejscach niemniej lud służebny

»Hiszpański, który zwiedzie pasterz przewielebny,

»Który pod niem Bastyą251 obronną otrzyma

»I starostę mu na niej weźmie i poima

»I zabije. On na miecz ostry z tej przyczyny

»Wszystkich da, że nie będzie kto miał nieść nowiny

»Do Rzymu, że Bastyą szturmem odzyskano

»I że na niej obrońcę wszystkie wy ścinano.

»Jego siłą i radą i przewagą męską

»Król francuski papieża zbije wielką klęską

»I Hiszpana, jako chce los Marsa odmienny,

»Na nieprzejźrzanem polu obfitej Rawenny.

»Konie będą po brzuchy brodzić po równinie

»We krwi, która potokiem szerokiem popłynie,

»Widząc tak wielu różnych narodów pod nieby

»Niemców, Włochów, Hiszpanów, Francuzów pogrzeby.

»Ten w kapłańskiem ubierze, u dołu rozpiętem,

»Co włos piękny szarłatnem okrywa biretem,

»Z powagą, z dostojeństwem ludzkiem i wspaniałem,

»Jest rzymskiego kościoła zacnem kardynałem.

»Hipolit imię jego; mądremi rymami

»Będzie o niem co pisać, jako i prozami,

»Godzien, aby, jako miał Augustus swojego,

»I on też na Marona252 natrafił jakiego.

»Jako słońce oświeca wszytko promieniami

»Stokroć jaśniej, niż miesiąc z wszytkiemi gwiazdami:

»Tak on równem sposobem najaśniej oświeci

»Swój ród dziełami, wiecznej godnemi pamięci.

»Widzę, że smętno z trochą jezdy i piechoty

»Wyjeżdża, ale pełen wraca się ochoty,

»Wiodąc piętnaście galer ze wszystkiemi sprzęty,

»Bez liczby skrzydlatemu lwowi253 łup odjęty.

»Ato stoją przed tobą oba Zygmuntowie

»I młodzi, których wszystkich pięć w liczbie, synowie

»Z ojcem swojem, Alfonsem zawołanem, który

»Zajdzie sławą za morza, za wysokie góry.

»Z tych Herkules254, wtóry zięć królowi wielkiemu —

I palcem go ukaże — będzie francuskiemu.

»Ten zasię jest Hipolit255 drugi w tymże rzędzie;

»Nie mniej sławny nad stryja w swojem domu będzie.

»To zaś trzeci Franciszek256, to dwaj Alfonsowie257!

»Ale, jakoś słyszała w pierwszej mojej mowie,

»Kiedybych urodziwej rózgi latorośli

»Wszystkie wyliczać miała i tych, co z niej poszli,

»Trzebaby, żeby nieba kilkakroć okryły

»Mrokami i kilkakroć dniem się oświeciły,

»I już też czas podobno więcej cię nie bawić

»I jeśliś się stęskniła, obłudy258 odprawić«.

Tak nauczona wiedma kończyła swe czary

I zawiązała księgi i puściła mary,

Które we mgnieniu oka w tem sklepie znikały,

Gdzie Merlina proroka zewłoki leżały.

A wtem się Bradamanta nadobna ozwała

I swojej przewodniczki na on czas pytała:

»A to kto, ci dwaj smętni259 — zda się, że się bali —

»Co między Hipolitem a Alfonsem stali?

»Wzdychali postępując, głowy pochylone

»I wzroki pokazując w ziemi utopione.

»Zdało mi się, że bracia przed niemi stronili

»I towarzystwa jakoś z niemi się chronili«.

Na to pytanie wiedma postawę zmieniła

I zdało się, że z oczu łez coś upuściła;

»O nieszczęśni! — zawoła — do czego was mowy

»I długie złych, bezecnych przywiodły namowy!

»O, godni Herkulesa wielkiego synowie!

»O, dobrzy i łaskawi, o święci panowie!

»Wżdyć wasza krew — próżno to — nieszczęśni oto ci:

»Okryjcie ich występek z wrodzonej dobroci«.

I cicho jej poszepce: »Coć — powiada — po tem?

»I mnie się już nie godzi więcej mówić o tem;

»Trzymaj raczej miód w uściech i zażyj słodkości,

»A nie tęsknij z tem, żeć w nie nie chcę kłaść gorzkości.

»Skoro lepiej oświtnie — jakoż, ile mogę

»Zrozumieć, zorze wschodzą — pójdę z tobą w drogę

»Do zamku z twardej stali, w którem twój kochany

»Rugier jest za ostrożną strażą poimany,

»I przewodniczkąć będę aż do tego czasu,

»Aż obaczę, że cię już wyprowadzę z lasu.

»Skoro morza dojedziem, drogi cię nauczę,

»Że nie zbłądzisz, byś chciała; potem cię porzucę«.

Tak tam na on czas śmiała dziewica została

I niemałą z Merlinem chwilę rozmawiała,

Który radził, aby się łaskawie stawiła

Rugierowi i swoich chęci mu nie kryła.

A skoro się poczęło rozdniewać i trochy

Światła zajrzało, ciemne zostawiała lochy,

Idąc chwilę przez cienie głębokiej jaskiniej

W towarzystwie uczonej swojej prorokiniej.

Z jaskiniej onej weszły na dolinę, trudną

Do nalezienia w górach, ciasną i nieludną.

Stamtąd cały dzień sobie nie odpoczywając,

Popędliwe260 potoki gęste przebywając,

Przez góry zbyt wysokie powolej jechały,

A to to, to owo to sobie powiadały

Zwyczajem pospolitem u podróżnych ludzi,

Bo i czas prędzej zejdzie i nie tak się strudzi.

Takich nawięcej rozmów było między niemi

O sztukach i o różnych sposobach, któremi

Mogłaby Bradamanta Rugiera wybawić

I na utraconej go wolności postawić;

A ona jej życzliwej użyczała rady:

»Choćbyś — pry261 — męstwem doszła Marsa i Pallady,

»Choćbyś nawiętsze wojsko z sobą prowadziła,

»Przeciębyś czarownika jemi262 nie pożyła.

»Bo okrom, że ma zamek tak obronny i że

»Mur jest około niego, urobiony z spiże263,

»Okrom tego, że ma koń z przyprawnćmi pióry,

»Na którem po powietrzu wylata do góry,

»Zawieszony zwykł nosić puklerz na rzemieniu,

»Kiedy się już ma z kiem bić, na lewem ramieniu,

»Który takiego skutku i takiej jest mocy,

»Że, widziany, odbiera zmysły i ćmi oczy.

»A jeśli też tak myślisz, żebyś tem wygrała,

»Kiedybyś bijąc się z niem, oczy zawierała,

»Jako będziesz wiedziała, kiedy mu się bronić?

»Jako, kiedy nań przyciąć, kiedy się zasłonić?

»Ale, abyś bezpieczna była z każdej miary

»Od śmiertelnego blasku i żebyś te czary

»Znieść mogła, nauczę cię sposobu jednego,

»A niemasz okrom tego na świecie inszego.

»Pierścień drogi Agramant, wielki król Libiej264,

»Ma, ukradziony pewnej królowej w Indyej,

»Który jednemu swemu dał dworzaninowi,

»Co w kilku mil przed nami jedzie, Brunellowi265,

»Takiej mocy, że komu na palec go dadzą,

»Żadne gusła i żadne czary mu nie wadzą;

»I jeśli jest czarownik w swych czarach uczony,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz