Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

nalazł rycerz niestrwożony,

»Coby oskarżyciela zabił w pojedynku

»I pokazał, że tego nie winna uczynku.

»Król żałosny z onej tak obelżywej skargi,

»Po miastach, po miasteczkach dał wytrąbić w targi,

»Że ktoby jego dziewki podjął się obrony

»I pokazał, że to fałsz szczery, wymyślony,

»Że mu swoję Gineprę — tak dzieją300 królewnie —

»W małżeństwo i z posagiem bogatem da pewnie

»Takiem, jakiby się dać w takiem stanie godził,

»By się tylko szlachcicem, nie chłopem urodził.

»Gdzie301 się o to za miesiąc żaden nie pokusi,

»Albo pokusiwszy się, przegra, umrzeć musi;

»I tobie, jedno się chciej dobrze w tem osądzić,

»Lepiej tam iść, niżli tu po tych lesiech błądzić.

»Bo okrom czci i sławy, której stąd nabędziesz,

»I którą wiecznie słynąć między ludźmi będziesz,

»Miałbyś kwiat wszytkich panien, które jedno liczą

»Między Indem a między Atlańską granicą302,

»Więc i posag tak wielki i siła pieniędzy,

»Żebyś już mógł na wieki wypowiedzieć nędzy,

»K temu łaskę królewską, gdzieby303 za twą sprawą

»Zniósł z córki obelżenie i zmazę plugawą.

»Ale jeszcze z rycerskiej więcej powinności

»Masz dać obronę tej płci, tem więcej czystości

»Nigdy nie podejźrzanej i szczerą pot warzą

»Niewinnie obciążonej, którą wszędzie karzą«.

Pomyśliwszy kęs Rynald, mnichom tak odpowie:

»I tak uboga dziewka ma utracić zdrowie

»O to tylko, że komu za jego wierności

»Udzieliła w nagrodę pożądnej miłości?

»Przeklęty, który prawo tak srogie uchwalił,

»Ale i to przeklęty, ktoby je pochwalił!

»Słusznie niechaj umiera raczej okrutnica,

»Nieżyczliwa wiernego sługi miłośnica!

»Lub to prawda, lubo fałsz, ja nie patrzę na to;

»Owszem godna pochwały mojem zdaniem za to,

»Że czyję chęć wzajemną chęcią nagrodziła,

»Byle to cicho była i skrycie czyniła.

»Jam u siebie bronić jej i pomoc uradził,

»Tylko mi dajcie wodza, coby mię prowadził,

»Jedno jako naprędzej; bo ja pewnie tuszę,

»Że potwarca nie wskóra, o co się pokuszę.

»Nie twierdzę, że niewinna, bo nie mogąc wiedzieć

»Doskonale tej rzeczy, mógłbym fałsz powiedzieć;

»To tylko chcę powiedzieć, że ona z tej miary

»Nie ma za ten uczynek cierpieć żadnej kary

»I że to był i głupi i niesprawiedliwy,

»Który prawo uczynił i statut tak krzywy,

»I trzeba go, jako zły, koniecznie zepsować,

»A inszy, sprawiedliwszy i lepszy uknować.

»Jeśli równe płomienie i chęci wzajemne

»Oboję płeć przez sprawy natury tajemne

»Przymuszają do skutku miłości słodkiego,

»Co się zda wielkiem grzechem u gminu głupiego:

»Dlaczego nędzne dziewki mają mieć karanie,

»Że z jednem albo dwiema wystąpią304, i na nie

»Tylko prawo jest za to, co my popełniamy

»Z tysiącem ich, a chwałę za to jeszcze mamy?

»Barzo w tem tak nierównem prawie pobłądzono

»I białej płci wyraźną krzywdę uczyniono;

»I pokazać chcę, że to niesłusznie działają,

»Że je tak długo cierpią i wykonywają«.

Zakonnicy się wszyscy z Rynaldem zgodzili,

Że starzy nieostrożnie sobie postąpili

I że król winien, że go, mogąc, nie poprawi

I na sejmie lepszego, niż to, nie ustawi.

Nazajutrz, skoro zorze wschodzić poczynały

I świty się rumiane światu ukazały,

Rynald oblókszy zbroję305 i konia dosiadszy,

Opatowi za dobrą cześć306 podziękowawszy,

Puścił się w umyślną drogę w one czasy

I kilka mil, kwapiąc się, przez straszliwe lasy

Jechał do królewskiego ozdobnego dworu

Z przewodnikiem, którego wziął z sobą z klasztoru.

Ścieszkami, nie gościńcem bitem, się puścili

Umyślnie, żeby sobie co drogi skrócili;

A wtem wielkie wołanie i płacz usłyszeli,

Iżeby się pewnego czego dowiedzieli,

Obadwa poskoczyli na swych koniach z drogi

Ku dolinie, z której on wychodził wrzask srogi;

I ujźrzeli, że stali jacyś dwaj łotrowie

Na zdrowie nieznajomej pięknej białejgłowie.

Wszytka była żałosna i zbyt wylękniona,

Na oczu i na twarzy łzami omoczona,

A dwaj zbójcy koło niej z mieczami gołemi

Stali, myśląc ją zabić, klęczącą na ziemi.

Ona nędzna, to łzami, które wylewała,

To pokorną blizką śmierć prośbą odkładała.

Przypadł Rynald zarazem z ogromnemi fuki307

Na swem rączem Bajardzie na zdrajcę hajduki.

Oni, jako skoro grzmot koński usłyszeli

I potem, że bieżano przeciw niem, widzieli,

Nie czekając lękliwe tyły obrócili

I po onych się dołach głębokich pokryli.

On ich więcej nie gonił, ale się obrócił

Do wylęknionej dziewki, a żeby czas skrócił

Kazał ją wziąć na konia i tak, jej pytając

O onę jej przygodę, jechał pośpieszając.

I kiedy się jej jadąc, z blizka przypatrował,

Gładkość i obyczaje piękne w niej najdował,

Choć się była wylękła, choć była pobladła

Po przestrachu w złem razie, w który była wpadła.

Znowu jej Rynald pytał, coby za przyczyna

Była tej złej przygody? Ona mu chudzina

Poczęła sprawę dawać o wszytkiem odkrycie308 —

Ale o tem aż w drugiej pieśni usłyszycie.

Koniec pieśni czwartej.

V. Pieśń piąta Argument

Lurkani rozumiejąc, że jego rodzony

Dla Ginepry sam sobie wziął żywot wzmierziony,

Mniemając, że książęciu więtszą albańskiemu

Łaskę pokazowała i chęć, niźli jemu,

Skarży przed ojcem na nię, w nierządzie ją wini,

Z którem potem brat jego pojedynek czyni,

Utajony przyszedszy; wtem niespodziewanie

Rynald dał albańskiemu książęciu karanie.

Alegorye

Wielka niewdzięczność Polineksowa przeciwko Dalindzie i szczera złość, w potwarzeniu Ginepry światu dziwnie objawiona i położona na czoło z wielką szczerością i szczęściem, które się łączy z męstwem Aryodantowem, ubezpiecza nas z każdej strony, że Bóg sprawiedliwy nigdy nie dopuści złem ludziom cieszyć się długo z ich złych uczynków, a dobrych zawsze ratuje w ich niewinności.

1. Skład pierwszy

Wszytkie źwierzęta, co się na ziemi chowają,

Albo z sobą spokojnie i w zgodzie mieszkają,

Albo jeśli jem z sobą przychodzi do boju,

Zawżdy samiec z samicą są z sobą w pokoju.

Z niedźwiedzicą swą niedźwiedź nie ma nigdy wojny,

Podle lwice swej leży zawżdy lew spokojny;

Bezpiecznie z wilkiem chodzi po lesie wilczyca

I nie boi się swego byka jałowica.

Co za jędza piekielna ludzi zaraziła,

Co za Megera309 jad swój w serca jem puściła,

Że małżeńskiemi węzły powiązane pary

Częste zwady i częste czynią z sobą swary?

Bywa i to, że sobie dla lekkiej obrazy

Twarzy drapią i wzajem ciężkie czynią razy;

Widziem łoża małżeńskie łzami omoczone,

A czasem i krwią z głupich gniewów splugawione.

Ja mniemam, że kto przydzie do tego nałogu,

Przeciwi się naturze i samemu Bogu,

Który twarz — bo to mniejsza, że się wadzą słowy —

Albo włos śmie urazić pięknej białejgłowy;

Ale kto ją żelazem lub trucizną strawi,

Albo kto ją udusi, lub węzłem udawi,

Wierzyć nie chcę, aby beł człowiek każdy taki,

Ale w ludzkiej postaci piekielny duch jaki.

Tacy dwaj rozbójnicy oni być musieli,

Którzy tę piękną pannę zamordować chcieli,

Aby się nikt dowiedzieć nie mógł, zawiedzioną

W lasy i w niemieszkaną puszczą wprowadzoną.

Przyszedłem beł do tego, jako Rynaldowi

Sprawę, swojemu w on czas wybawicielowi,

O swem onem nieszczęściu dać się gotowała;

Teraz, jadąc z niem w drogę, tak ją rozczynała:

»Usłyszysz okrucieństwo prawie niesłychane

»I ledwie uwierzone i wypowiedziane,

»O jakiem ani w Tebach nigdy nie słyszano,

»O jakiem i w Micenach nigdy nie wiedziano;

»I jeśli słońce kiedy światło na świat wiedzie

»Dalej od nas swem wozem, niż od inszych jedzie,

»Wierzę, że po niewoli wstępuje w te kraje,

»Nie chcąc patrzać na tak złych ludzi obyczaje.

»To nie dziw, że się ludzie między sobą wadzą

»I nieprzyjaźni z sobą i waśni prowadzą;

»To dziw, stać temu na śmierć, co cię tak miłuje,

»Że dobrze lżej swe zdrowie, niż twoje szacuje.

»Ale abyś mógł wiedzieć, z jakiej ci przyczyny

»Chcieli mi żywot odjąć i za jakie winy,

»Wszytkoć powiem i wszytko odkryję prawdziwie

»To, co się ze mną działo; ty słuchaj cierpliwie.

»Tak wiedz, że mię dziewczyną do dworu oddano

»I do fraucymeru310 mię do królewny dano,

»Z którą rostąc pospołu, wielkąm łaskę znała

»I pierwszem u niej miejsce imo311 insze miała.

»Ale miłość bezecna moc nade mną wzięła,

»Tak żem się nieszczęśliwa bawić ją312 poczęła,

»Udawszy mi na dworze za co nagładszego

»Książęcia nade wszytkie insze albańskiego313.

»Miłowałam go z dusze, on też pokazował,

»Że mię także wzajemnie i szczerze miłował.

»Prawda, że twarz widziemy i słowa słyszemy,

»Ale co jest na sercu, wiedzieć nie możemy.

»Atolim ja wszytkiemu w on czas uwierzyła

»I ucześnikiemem go siebie uczyniła,

»Wpuściwszy go — o wielkie niebaczenie moje! —

»Gdzie beły królewnine ostatnie pokoje,

»Gdzie był gmach, w którem rzeczy co droższe chowała

»I w którem często swoję łożnicę miewała,

»Z którego mógł na ganek wyniść, postawiony

»Na frambugach314, odkryty, z muru wywiedziony.

»Tędy więc po drabinie na to urobionej

»Na górę do mnie właził, z sznurów uplecionej,

»I częstom mu ją sama ręką swą spuszczała,

»Ilem go kolwiek razów mieć u siebie chciała.

»Nie raz tego bywało; zawżdym to czyniła,

»Kiedym się od królewny kolwiek ułacniła,

»Która więc pospolicie łoża odmieniała,

»Zeby gorąca w letnie nocy nie cierpiała.

»Od nikogo albańskie książę niewidziany

»Nie był, kiedy przychodził, ode mnie przyzwany;

»Bo tę stronę pałacu było postawiono

»Na ustroniu, którędy nigdy nie chodzono.

»Tak one nasze sprawy i schadzki wzajemne

»Trwały kilka miesięcy i były tajemne,

»A miłość pomnożenie co raz więtsze brała,

»Która mię wewnątrz srogiem ogniem rozpalała;

»I takem wzrok i oczy beła utraciła,

»Tak mi się umiał udać, żem się nie baczyła,

»Że wszytko zmyślał, że mię nieszczerze miłował

»I niejednem to znakiem jawnie pokazował.

»Prętko potem swą miłość puścił w nową drogę:

»Zakochał się w królewnie. Ja wiedzieć nie mogę,

»Jeśli w ten czas dopiero miłować ją począł,

»Jeśli przedtem, niż ze mną miłość swą rozpoczął.

»Patrz-że, jako zły człowiek obchodził się ze mną

»I jeśli nie miał mocy zupełnej nade mną:

»Powierzył mi się tego, prosząc, iłem mogła,

»Abym mu u Ginepry do łaski pomogła,

»Powiadając na on czas i tak to udając,

»Że to nieszczerze czynił i wszytko zmyślając,

»A że tylko dla tego zmierzał w tamtę stronę,

»Aby ją mógł otrzymać od króla za żonę,

»Tusząc, żeby król na to spowinowacenie

»Przypadł, gdzieby swe dała na to pozwolenie,

»Ponieważ w Szkocyej nikt nad niego zacnością

»I majętnością nie miał i rodowitością,

»Przypominając i to, gdzieby315 tego dostał,

»I królowi za moją sprawą zięciem został,

»Żeby u niego zatem już był z każdej strony

»W łasce i nade wszytkie insze podwyszszony;

»Co wszytko chciał staraniu memu przypisować,

»Obiecując to moje dobrodziejstwo chować

»Ustawicznie w pamięci i żem wprzód przed żoną

»U niego w miłości być miała położoną.

»Ja zaś, któram nioczem nigdy nie myśliła,

»Jedno, abym go sobie była zniewoliła,

»I gdym po niem poznała jaki niesmak zgoła,

»Żadną miarą nie mogłam w on dzień być wesoła,

»Ilekroć mi się jedno pogoda podała,

»O niemem się w rozmowy z królewną wdawała,

»Chwaląc, jako beł grzeczny, i wszytkom czyniła,

»Żeby była swoję chęć do niego skłoniła.

»Bóg sam widzi, że mu nic na mnie nie schodziło,

»I co się jedno mogło, wszytko się czyniło.

»Lecz próżne me staranie, próżna była mowa:

»Nie dała sobie na to Ginepra rzec słowa,

»Upodobawszy sobie jednego grzecznego

»I gładkiego rycerza i urodziwego,

»Wspaniałego i barzo pięknych obyczajów,

»Który tu beł z dalekich przybeł włoskich krajów.

»Barzo młodo i jeszcze nie w słusznej swej porze

»Przyjechał tu beł z bratem i potem na dworze

»Urosszy, beł tak z niego rycerz doskonały,

»Że mężniejszego nadeń te kraje nie miały.

»Król, widząc to, wielką mu łaskę pokazowa!

»I opatrzył go dobrze i moc mu darował

»I zamków i miasteczek ze wsiami pięknemi

»I porównał go z pany inszemi swojemi.

»Chętny król, chętna była Aryodantowi316

»Córka — to było imię temu rycerzowi —

»Nie stąd, że był dzielnością i męstwem wsławiony,

»Ale, że beł miłością dla niej rozpalony;

»Bo wiedziała, że w Trojej zapalonej takie

»I w sykulskiej317 nie były górze ognie, jakie

»Były w Aryodancie, które w niem gorzały

»I serca mu samego płomieniem sięgały.

»Ta miłość tak serdeczna przeciwko królewnie,

»O której z wielu znaków już wiedziała pewnie,

»Była tego przyczyną, żem ja nic książęciu

»Nie mogła u niej sprawić w jego przedsięwzięciu,

»I owszem, imem go jej więcej zalecała

»I o łaskęm się u niej na niego starała,

»Tem barziej jem318, ganiąc go, przede mną gardziła

»I jeszcze barziej serce do niego traciła.

»Zaczemem mu mówiła, aby beł swojemu

»Dał

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz