Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

pozbył, żeś tak omamiony,

»»Że chcesz dla niecnotliwej umrzeć białejgłowy,

»»Od którejeś zwiedziony nieszczeremi słowy?

»»Niechaj raczej ta umrze, co śmierć zasłużyła,

»»Ale twoja niechajby z lepszą sławą była!

»»Miłowałeś, póki jej zdrady były skryte:

»»Bądź jej nieprzyjacielem, kiedy są odkryte.

»»Wszakeś widział, wszak to już nie jest tajemnica:

»»Doznałeś rzeczą samą, że z niej nierządnica.

»»Raczej tem mieczem, którem chciałeś się żywota

»»Zbawić, dowiedź królowi tego, że niecnota«.

»Tak w on czas Aryodant, gdy mu brat przeszkodził,

»Hamował się i z miejsca onego odchodził;

»Ale nie przeto myśli spuścić co z pierwszego

»Przedsięwzięcia, ale je do czasu inszego

»Odkłada, na samego siebie zajątrzone

»Serce niosąc, okrutnem żalem przebodzione.

»Jednak zmyśla przed bratem, że już nie ma w głowie

»Tej myśli, żeby sobie sam miał stać o zdrowie.

»Jako skoro mrok dniowi ustąpił jasnemu,

»Nie mówiąc nic nikomu ani rodzonemu,

»Jechał w drogę sam jeden, ale gdzie? — nie wiedzieć,

»Że o niem nikt kilka dni nie umiał powiedzieć.

»Żaden przyczyny pewnej odjazdu nagłego

»Nie wiedział, krom książęcia, a krom rodzonego.

»Różnie to na pałacu sobie rozbierali,

»Różnie to po Szkocyej wszytkiej wykładali.

»W dziewięć albo w dziesięć dni przyszedł jeden pewny

»Podróżny na dwór i szedł prosto do królewny

»I przyniósł jej żałosne i smętne nowiny

»O tem, że Aryodant nędzny nie z przyczyny

»Wiatrów wielkich, nie w szturmie, ani w niepogodzie,

»Ale z swej dobrej wolej zginął w morskiej wodzie,

»Skoczywszy zapędzony z końca ostrej skały

»Barzo przykro i głową na dół między wały.

»»Ale pierwej, niżli — pry — skoczył między wody,

»»Mnie, którym się tam w drodze potkał z niem z przygody,

»»Rzekł: Pódź za mną, abyś mógł to, co niewątpliwie

»»Ujźrzysz okiem swem, odnieść Gineprze prawdziwie;

»»A powiedz jej ode mnie, że mi to wzrok sprawił

»»Nazbyt bystry, wzrok bystry o to mię przyprawił,

»»I żebym to beł drogo zapłacił i kupił,

»»Kiedyby mi był przedtem oczy kto wyłupił.

»»Byliśmy w pewnem miejscu — Nizką Głową333 zową —

»»Co w morze trochę wchodzi ku Irlandzie głową.

»»To skoro rzekł, widziałem, kiedy zapędzony

»»Głową na dół uczynił w morze skok szalony.

»»Takem go tam zostawił i śpieszniem szedł potem

»»Tu, abym ci dał sprawę dostateczną o tem«.

»Ginepra na żałosną nowinę pobladła

»I zmartwiała i siły pozbywszy, upadła.

»Boże mój! czego potem nędzna nie czyniła,

»Kiedy się na swem wiernem łożu położyła?

»Niebieską twarz gniewliwem paznogciem drapała,

»Piersi tłukła pięściami, złote włosy rwała,

»Częstokroć sobie onę ostateczną mowę

»Co raz przypominając Aryodantowę,

»Że przyczyna onego szalonego skoku

»Z ostrej skały z bystrego wszytka poszła wzroku.

»Wszędzie się rozgłosiła ta wieść w onej dobie,

»Że od wielkiej żałości sam śmierć zadał sobie.

»Płakał go król, płakała rada i dworzanie,

»Płakał go i fraucymer334 i dworowe panie,

»Ale najbarziej płakał brat jego rodzony,

»W tak nieuhamowanem żalu utopiony,

»Że ledwie na się swoich rąk jego przykładem

»Nie obrócił i nie szedł za niem świeżem śladem.

»I kiedy to rozbierał i sobie rachował,

»Królewnę winną śmierci jego być najdował,

»Tak tusząc, że z onego nocnego widzenia

»Wszytka przyczyna jego urosła zginienia;

»I od wielkiej chciwości pomsty zaślepiony,

»Od gniewu i srogiego żalu zwyciężony,

»Odważył sobie wszytko i królewską łaskę

»I nienawiść wszytkiego państwa mieć za fraszkę.

»I przyszedszy przed króla, na przestronej sali,

»Gdy w nawiętszej gromadzie ludzie przed niem stali,

»Tak począł swą rzecz: »Tak wiedz, królu miłościwy,

»»Że dla twej córki zginął mój brat nieszczęśliwy;

»»Ona mu sama dała do tego przyczynę

»»I dlatego jej samej tylko daję winę.

»»Z żalu sobie śmierć zadał, kiedy ją w nierządzie

»»Zastał, tak jako się to pokaże na sądzie.

»»Miłował ją i wszyscy wiedzieć o tem mogą,

»»A miłował uczciwie i zwyczajną drogą,

»»Tusząc za swe przewagi, którycheś się dosyć

»»Napatrzył, w małżeństwo ją u ciebie uprosić.

»»Ale gdy on z daleka poglądał na liście335

»»I liścia tylko wąchał, drugi oczywiście

»»Na zachowane drzewo wlazł niespodziewany

»»I ukradkiem oberwał owoc pożądany«.

»I powiadał, że widział własnem swojem okiem

»Gineprę samę jednę na ganku wysokiem

»I że z niego drabinę plecioną spuszczała

»I po niej przystęp komuś do siebie dawała;

»Którego nie mógł poznać, bo żeby beł tajny,

»Włosy zakrył i ubiór nosił niezwyczajny.

»Przydał i to, że kto mu fałsz w tej sprawie zada,

»Bronią tego dowiedzie, że prawdę powiada.

»Co mniemasz, jako beł z tej żałosny nowiny

»I jako się król wstydził, część336 dla tej przyczyny,

»Że tego o swej córce nigdy nie rozumiał,

»Co teraz o niej słyszy, i zbytnie się zdumiał;

»Część, że widzi, że jeśli jaki niestrwożony

»Rycerz się nie podejmie Ginepry obrony,

»Coby chciał Lurkaniemu fałsz ręką pokazać,

»Musi ją na srogą śmierć według prawa skazać.

»Nie wiem, jeśliś wiadomy jest prawa naszego

»I ostrych dziwnie ustaw państwa tutecznego,

»Które na okrutną śmierć te wszystkie skazują,

»Które z kiem inszem, okrom męża, występują337;

»Umrze każda koniecznie, jeśliby jakiego

»Za miesiąc nie nalazła rycerza mężnego,

»Coby złemu potwarcy ręką w pojedynku

»Nie ukazał, że tego nie winna uczynku.

»Król, któremu się tak zda, że ją potwarzono,

»Kazał, aby po wszytkiem państwie wytrąbiono,

»Że ją z wielkiem posagiem da temu za żonę,

»Który z niej zdejmie zmazę i osławę338 onę.

»Ktoby się tego podjął, nie słychać żadnego;

»Owszem tylko patrzają jeden na drugiego,

»Bo ten Lurkani tak jest męstwem zawołany,

»Że się nikt nie chce kusić oń między dworzany.

»Nadto tak zła fortuna chciała królewnina,

»Że w państwie teraz niemasz brata jej, Zerbina339,

»Który z domu wyjechał, minęły dwie lecie,

»Szukać sławy swem męstwem tam i sam po świecie.

»Bo kiedyby się tu gdzie niedaleko bawił,

»Albo kiedyby go kto wcześnie o tem sprawił,

»Niepochybnieby przybiegł i wstąpił w bój ostry

»Z Lurkaniem i ratował nieszczęśliwej siostry.

»Król też, coby nie tylko chciał się z pojedynku,

»Ale i z inszych sprawić340 miar o tem uczynku,

»Prawdali to, czy fałsz, albo jeśli słusznie

»Lurkani chce, aby ją na śmierć skazać dusznie,

»Kazał wziąć panny, które w pokoju bywały,

»Bo jeśliby to prawda, o temby wiedziały.

»Ja, widząc, gdzieby też z tem przyszło także do mnie,

»O książęciuby było barzo źle i o mnie.

»I dlategom pocichu z dworu ujechała

»I do książęciam tejże nocy przyjechała,

»Ukazując upadek jego i mój blizki,

»Gdzieby mię wzięto, jako insze towarzyszki.

»On mię chwalił, żem sobie dobrze postąpiła,

»Potem kazał, abym się w drogę wyprawiła

»Blizko do jego zamku, nic tam nie zmieszkawszy,

»Dla przeprowadzenia mi dwu swoich przydawszy.

»Jużem ci powiedziała, jakie miał pewności

»O mojej przeciw sobie Polineks szczerości.

»Ty osądź, jeśli mię był miłować wzajemnie

»Winien za zakład chęci, który miał ode mnie.

»Teraz słuchaj nagrody, jaka mię potkała,

»I jako mi się moja uprzejmość oddała,

»A patrz, jeśli się która przyjaźni statecznej

»Ma spodziewać w nagrodę miłości serdecznej.

»Naostatek niewdzięczny, okrutny, złośliwy,

»Prętko o mojej wierze począł być wątpliwy,

»Obawiając się, abym onej złej roboty

»Za czasem nie odkryła i jego niecnoty.

»I zmyślił, że mię chciał mieć gdzie blizko na stronie

»Dotąd, aż król powoli w gniewie swem opłonie,

»Posyłając mię wrzkomo na miejsce bezpieczne,

»A on myślał zły człowiek, na zginienie wieczne.

»Bo onem dwiema, którem prowadzić mię kazał

»Do pewnego swojego zamku, to rozkazał

»Potajemnie, aby mię zarazem zabili,

»Skoroby mię w te lasy gęste wprowadzili;

»I już mieli wykonać jego rozkazanie,

»Byś beł na wrzask nie przypadł i moje wołanie«.

Tak Rynaldowi w on czas Dalinda mężnemu

Powiadała, drogę swą spiesznie kończącemu,

Co był rad niepodobnie temu przypadkowi

I niespodziewanemu swemu trafunkowi,

Że tę nalazł, od której dostał wiadomości

O wyraźnej królewskiej córki niewinności;

I jeśli się jej gwoli chciał bić, choćby ono

Było wiadomą prawdą, co na nię mówiono,

Teraz wiedząc, że to fałsz i potwarzy jasne,

Ochotniejszy chce dla niej wstąpić w szranki ciasne.

Do świętego Andrzeja miasta341 bitem torem,

Kędy król sam ze wszytkiem mieszkał swojem dworem

I gdzie on pojedynek sławny miał być, który

Miał na on czas rozstrzygnąć sprawę jego córy,

Kwapił się syn Amonów, pojeżdżając śpiesznie,

Chcąc, aby nie omieszkał i przyjechał wcześnie.

A wtem, kiedy już miasto obaczył zdaleka,

Potkał z nowiną świeżą jednego człowieka:

Że do dworu przyjechał rycerz jakiś pewny,

Który się podjął bojem obronić królewny;

Nie znał go nikt, bo hełmu nigdy nie odkrywał

I niezwykłego herbu na tarczy używał,

I jako się tam stawił i wjechał na miejsce,

Gdzie miał być bój, że go w twarz nikt nie widział jeszcze;

Nakoniec jego lokaj, kiedy oń pytano,

Klął się, że nie wie, kto beł i jako go zwano.

Usłyszawszy onę rzecz, śpiesznie pojeżdżali

Tak długo, aż pod mury same przyjechali.

Dalinda dalej jechać, bojąc się, nie chciała,

Nakoniec z Rynaldowej namowy jechała.

Zawarte było miasto; pytają wrotnego342,

Dlaczego bramę czasu zamyka onego?

Odpowiedział, że wszyscy niemal ludzie wyszli

Z domów, aby wczas na plac naznaczony przyszli,

Gdzie w drugiem końcu miasta rycerz nieznajomy

Miał czynić pojedynek jawny i widomy

Na placu wymierzonem z Lurkaniem, i jeśli

Nie biją się już dotąd, w szranki pewnie weszli.

Nie wściągano Rynalda i bramę otwarto

I skoro wjechał, zaraz za niem ją zawarto.

Rynald przez puste miasto bieżąc, konia bodzie

I zostawuje w pierwszej Dalindę gospodzie,

Czyniąc jej serce, aby sobą nie trwożyła

I do jego zwrócenia sobie nie tęskniła;

A sam się ku placowi onemu udawa,

Gdzie już bijących się dwu rycerzów zastawa.

Bił się mężnie Lurkani, gniewem oślepiony,

Naprzeciwko królewnie; ten zaś, co z jej strony,

Niemniej, mając po sobie ludzkie życzliwości,

Mężnie odpierał siłę i jego śmiałości.

Było z niemi pospołu w szrankach pieszo strojnych

Sześć rycerzów, od głowy aż do stopy zbrojnych,

Siódmy książę albańskie beł świetno ubrany,

Mając pod sobą dzielny koń, w bród farbowany343.

On sam rząd czynił, on beł do straży obranem,

Jako ten, który szockiem w ten czas beł hetmanem;

A z niebezpieczeństwa się królewny radował

Na sercu i wesołą postać ukazował.

Rynald wtem między gęstem ludem w onej dobie

Jedzie, Bajard przestroną czyni drogę sobie;

Bo kto bystrość i rzeźwość jego chodu czuje,

Ustępując, znać dawa, że nie nachramuje.

Tak się tam Rynald stawia, wszytek okazały,

Wszytkiem się zda być rycerz wielki i wspaniały;

Wtem przed królem stanie, a lud biegł, chcący wiedzieć,

Z czem przyjechał i co chciał królowi powiedzieć.

»Wielki królu! każ — prawi — rozwieść tych co pręcej

»I niechajby się z sobą już nie bili więcej!

»Bo tak wiedz: którykolwiek zginie, niewątpliwie

»Niewinnie zginąć musi i niesprawiedliwie!

»Jeden, że ma po sobie słuszność, tak rozumie,

»Lecz się myli i kłama, choć kłamać nie umie,

»I tenże błąd, co brata jego zdrowia zbawił,

»I jego przeciw twojej córce tak zakrwawił.

»Drugi nie wie, jeśli się wziął za sprawiedliwą,

»Ale z szczerej dobroci, żądzą sławy chciwą

»Odważył się, jako cny rycerz, na zginienie,

»Chcąc ratować od śmierci tak piękne stworzenie.

»Ja obronę i pomoc niosę niewinności,

»Ale zgubę fałszowi, zdradzie i chytrości!

»Ale każ wprzód tych rozwieść i rozerwać, proszę,

»A posłuchaj cierpliwie, co przed cię przyniosę«.

Na powagę rycerza, w on czas tak godnego,

Jakiem się zdał być Rynald z pojźrzenia samego,

Kazał król, aby zaraz między nie wstąpili

I aby się jem więcej bić nie dopuścili;

Któremu wespół z radą, panom i dworowi,

Także pospolitemu wszytkiemu ludowi

Rynald odkrył książęcia albańskiego radę

I przeciwko królewnie fałsz i jego zdradę.

Potem się bronią w ręku dowieść ofiarował,

Że to prawda, co mówił i co pokazował.

Kazano Polineksa wołać; on przyzwany

Stanął, ale na twarzy wszytek pomieszany,

Jednak tego wszytkiego zapierał się śmiele.

Rynald na to powiedział: »Nie trzeba tu wiele,

»Da się tu wnetże widzieć«. Ten i ów beł zbrojny,

Plac gotowy: tak zaraz szli z sobą do wojny.

O jako się król cieszył i lud pospolity,

Że miał bronić królewny rycerz znamienity,

Tusząc, że Bóg pokaże w sprawiedliwem sądzie,

Że to fałsz beł, że była zastana w nierządzie.

Wielką wszyscy nadętość w książęciu widzieli,

Że beł chytry, okrutny, zły, wszyscy wiedzieli,

Tak, że nie beł dziw żaden, że i to uczynił

I tak zdradliwie córkę królewską obwinił.

Serce mu drżało z strachu, wszytek zbladł na twarzy,

Tkniony wewnątrz sumieniem

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz