Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

id="sub30">29

Na pierwszy dźwięk onego głosu twarz obrócił

I wstał Rugier zaraz i do mirtu powrócił;

I gdy on głos wyraźniej słyszał i zrozumiał,

Że mirt mówi, jako żyw, barziej się nie zdumiał,

I skoczywszy, lotnego konia odwięzował,

A wstydem zaś rumiane jagody farbował.

»Ktośkolwiek, odpuść — prawi — proszę, mojej winie,

»Lub człowieczej, lub leśnej jesteś duch boginie.

»Nie widziałem — cudowne to są u mnie rzeczy! —

»Żeby pod skórą w drzewie mieszkał duch człowieczy.

»To sprawiło, żem miejsce to obrał koniowi,

»I uczyniłem krzywdę twojemu mirtowi.

»Ale proszę, niechaj wiem, ktoś, co się tu kryjesz

»I w tem drzewie pod skórą chropowatą żyjesz

»Z głosem i z duszą ludzką: tak cię niechaj jady

»Powietrzne i zarazy mijają i grady!

»I jeślić za tę krzywdę będę mógł i szkodę

»Jakiem swem dobrodziejstwem uczynić nagrodę,

»Na moję piękną dziewkę ślub kładę u ciebie,

»Która mem sercem władnie i ma je u siebie,

»Że to chętnie pokażę i skutkiem i słowy,

»Żem na twoję posługę zawżdy jest gotowy«.

Skoro to Rugier wyrzekł, zadrżał oczywiście

Mirt od dołu do wierzchu, że spadało liście363.

Widać beło, gdy skóra pocić się poczęła,

Jako gałąź, która się dopiero ucięła,

Kiedy ją w ogień włożą, a ona mokrością

Darmo się odejmuje i swą wilgotnością.

Potem rzekł: »Twa mię dobroć do tego przywodzi,

»Którać, widzę, z ludzkości przeciw mnie pochodzi,

»Żeć wszytko, ktom jest i skąd, wypowiedzieć muszę,

»Kto mię obrócił i w mirt zawarł moję duszę.

»Jam beł między pierwszemi we Francyej pany

»Niepośledni, imieniem Astolf364 mianowany;

»Orland i Rynald, oba rycerze waleczni,

»Sławni po wszytkiem świecie beli mi stryjeczni.

»Na mię po ześciu ojca mojego, Ottona365,

»Przypaść miała dziedzictwem angielska korona.

»Byłem gładki, czemem moc pięknych pań przeraził,

»Alem nakoniec tylko sam siebie obraził.

»Wracając się od wyspów366 ostatniego końca,

»Które morze indyjskie myje na wschód słońca,

»Tam, gdzie beł ze mną Rynald, męstwem zawołany

»I z wielą inszych w ślepem więzieniu trzymany,

»Skąd nas potem — wszak światu jawne są te sprawy —

»Wszystkich razem wybawił wielki rycerz z Brawy.

»Potemeśmy na zachód morskiemi brzegami

»Poszli, tam, gdzie północny wiatr kręci piaskami.

»I jako nasza droga i złe losy chciały,

»Które nas do nieszczęścia gwałtem pociągały,

»Jednego dnia poranu weszliśmy w równiny,

»Gdzie był zamek nad morzem bogatej Alcyny367.

»Nie było jej w niem w ten czas, indziej się bawiła,

»Bośmy zastali, że się na brzegu cieszyła,

»I widzieliśmy, kiedy wyciągała wszędy,

»Gdzie stała, ryby na brzeg bez sieci, bez wędy.

»Biegli do niej zapędem prędcy delfinowie

»I z rozdziewioną gębą ogromni wyzowie;

»Głowaczowie368 i salpy razem przybiegały

»I wraz swoje leniwe sny zostawowały;

»Mułowie369 i łosiowie370 biegli jednąż drogą,

»Mijając się i płynąc, jak naprędzej mogą,

»Pistryki371, fizytery372 z orkami373 wielkiemi

»I okrutne baleny374 z grzbietami strasznemi.

»Widzieliśmy jednego tamże wieloryba —

»Próżno to: nie może być w morzu więtsza ryba —

»Na jedenaście kroków, mogę to rzec śmiele,

»Z wody słonej zbyt miąższe ukazował skrzele.

»Wszyscyśmy, co nas było, w tem błędzie zostali,

»Bo się z miejsca nie ruszał, wszyscyśmy mniemali,

»Że to na wodzie jaki beł wysepek375 mały:

»Tak się daleko oba końce rozciągały.

»Na gołe tylko słowa i na proste czary

»Biegł rybi rodzaj do niej, jako do ofiary.

»Ta Alcyna jest siostra Morgany376 rodzona,

»Nie wiem, czy młodsza laty, czy wprzód urodzona,

»Czy sobie są bliźnięta. Ta, gdy mię ujźrzała,

»Żem się jej jakoś udał, twarzą znać dawała,

»Myśląc chytrze, aby mnie od mego odwiodła

»Towarzystwa i łatwie myśli swej dowiodła.

»Potkawszy nas, z wesołą twarzą przywitała

»I wielką nam uczciwość i cześć wyrządzała:

»»Proszę, proszę, rycerze, abyście przyjęli

»»To, co dom ma, a zemną sobie dziś wytchnęli.

»»Jakoż kiedybyście się zabawić co chcieli,

»»Łowybyście moich ryb rozlicznych widzieli,

»»Gołych, kosmatych, z łuską, bez łuski: a trzeba

»»Wiedzieć, że ich mam więcej, niż gwiazd mają nieba«.

»Naszy się zatem widzieć syren napierają,

»Które gniewliwe morze śpiewaniem błagają.

»Takeśmy stamtąd poszli tam, gdzie się wracała

»Zawsze jednej godziny, której nie chybiała,

»I tam nam ukazała, jakom rzekł, wielkiego

»Wieloryba, wysepce małej podobnego.

»Ja, com był zawżdy, czego dziś mi żal, ciekawy,

»Orce onej wskoczyłem prętko na bok prawy.

»Rynald, bojąc się o mnie, mówił mi z Dudonem377,

»Abym nie chodził, abym nie był tak szalonem.

»Alcyna zatem obu onych zostawiła

»I śmiała się wesoło i za mną skoczyła.

»Potem wielorybowi rozkazała płynąć:

»Jam się uląkł, mniemając, żem miał zaraz zginąć.

»On poszedł wierzchem morza w niedościgłem biegu;

»Chciałem skoczyć, alem beł daleko od brzegu.

»Rynald, chcąc mię ratować, skoczył między wały

»I mało nie utonął, bo wiatry powstały;

»Wiatry srogie powstały, które niepogodę

»Sprawiły i wzburzyły ze dna morską wodę.

»Co się z niem potem stało, ja wiedzieć nie mogę.

»Alcyna wtem, ciesząc mię, poszła w mokrą drogę

»I na straszliwem dziwie spół ze mną jechała

»I wśród morza całą noc i dzień mię trzymała.

»Ażeśmy przyjechali do wyspy osobnej,

»Której część jest pod władzą Alcyny nadobnej,

»Która ją Logistylli378, siestrze swej, odjęła,

»Co po ojcu w dziedzictwo wszytko państwo wzięła;

»To dlatego, że ona sama jest zrodzona

»Uczciwie i w małżeństwie od ojca spłodzona,

»Te zaś obie tak, jako ludzie powiadają,

»Z cudzołostwa brzydkiego spłodzone być mają.

»A jako te obie są wielkie nierządnice,

»I niecnoty i, jako wiedzą, czarownice,

»A ta zasię w czystości okrom zmazy żywie

»I rządzi się w swem stanie dobrze i uczciwie,

»Otóż te się przeciw niej obiedwie sprzysięgły,

»Aby same rządziły i ten kraj osięgły,

»Kiedyby ją z tej wyspy, jako chcą, wyparły;

»Jakoż już mało nie sto zamków jej wydarły.

»I na łokiećby ziemie jej nie zostawiły,

»Bo na nię nieraz wojska potężne zwodziły;

»Ale jem z jednej strony góra zastępuje,

»Z drugiej strony brzeg morski przeście jem hamuje,

»Tak, jako góra i brzeg jest między Szkocyą,

»Co je od siebie dzieli, a między Anglią.

»Ale przecie Alcyna i Morgana rady

»Wzięłyby jej ostatek, by nie te zawady.

»Niema inszej przyczyny para sióstr złośliwa

»Żadnej do niej okrom tej, że dobra, cnotliwa.

»Ale tego dopowiem, jakom w mirt zielony

»Od Alcyny beł chytrej potem obrócony.

»Tak masz wiedzieć, że barzo we mnie się kochała

»I z dusze mię, mogę tak mówić, miłowała;

»I ja ją niemniej, znając, że mi tak życzliwa

»I że tak beła gładka i tak urodziwa.

»Takem chwilę zażywał cudownej gładkości,

»Widząc, że się w niej wszytkie zebrały piękności;

»Bo co swe przyrodzenie dary rozdzieliło,

»To tej, to owej, w niej się wszytko zgromadziło.

»Francya mi i wszytkie rzeczy z głowy wyszły,

»W niej serce, w niej mam wszytkie utopione zmysły;

»W niej się kończyły zawżdy, w niej się poczynały

»Moje myśli i nigdy odwieść się nie dały.

»I ona mię, jakom rzekł, także miłowała,

»Serdecznie i o inszych, okrom mnie, nie dbała;

»Mnie gwoli miłośniki wszytkie opuściła,

»Bo nimem się ja trafił, miała inszych »siła.

»Jam zawsze przy jej boku we dnie beł i w nocy,

»Mnie władzej, mnie nad sobą dopuściła mocy,

»Ze mną wszytkie zabawy; przyszło-li do mowy,

»Ni o czem, jeno o mnie, były jej rozmowy.

»Ale na co się tykać rozjątrzonej rany,

»Nie mogąc od nikogo w niej być ratowany?

»Na co przeszłe wspominać dobro? Barziej szkodzi,

»Głowę tem psować, co się na nic nie przygodzi.

»Bo kiedym tak rozumiał, żem beł u Alcyny

»W nawiętszej łasce, nie wiem, dla jakiej przyczyny

»Odmienna białagłowa nagle mną wzgardziła

»I serce, mnie raz dane, indziej obróciła.

»Dopierom, acz po czasie, postrzegł w jej miłości

»I niestatku i wielkiej nieustawiczności,

»Bo nie byłem w jej łasce dwu miesięcy więcej,

»Jako inszego wzięła, a mnie co napręcej

»Precz kazała i tak mię od siebie wygnała

»I więcej do mnie chęci swych skłonić nie chciała.

»Dowiedziałem się potem, że inszych niemało,

»Nie tylko mnie samego, to od niej potkało.

»Ale żeby po świecie jeżdżąc, nie mówili

»O niej i wszeteczeństwa jej nie osławili,

»Bierze jem twarz379 tę, którą mają z przyrodzenia,

»A w dęby je tam i sam i w sośnie odmienia,

»W cedry, w palmy i w buki i w wielkie topole

»I w różne drzewa, których widzisz pełne pole,

»Czasem, jako się wiedmie podoba, w bydlęta,

»W ptaki, zdroje, kamienie i w dzikie źwierzęta.

»A ty, któryś tu torem niezwyczajnej drogi

»Wszedł na śmiertelną wyspę, na upadek srogi

»Dawnego miłośnika i zgubę, którego

»Odmieni pewnie w drzewo, albo w co takiego,

»To prawda, że ty w wielkiej łasce u niej będziesz

»I wszytkie rządy weźmiesz i kraj ten osiędziesz;

»Ale wiedz, że nakoniec zostać ci bydlęciem

»Lub drzewem lubo ptakiem lub jakiem źwierzęciem.

»Jam cię ato o wszytkiem dostatecznie sprawił,

»Nie żebych wierzył, żebyś tem się stąd wybawił,

»Ale kiedyś już dobrze tę sprawę zrozumiał,

»Abyś sobie postąpić i poczynać umiał.

»Bo jako różne twarzy380 Bóg ludziom rozdaje,

»Tak jem dowcip i różne dawa obyczaje.

»Podobno będziesz umiał zabieżeć swej szkodzie

»I lepiej, niżli drudzy, rządzić się w przygodzie«.

Rugier, który miał o tem sprawę dostateczną,

Że Bradamanta siostrą była mu stryjeczną,

Żałował, że przez sprosnej czarownice sprawę

Odmienił w nieme drzewo człowieczą postawę,

I dla kochanej dziewki, którą tak miłował,

Radby go w onem jego nieszczęściu ratował,

A iż nie ma sposobu, iż mu nie pomoże,

Słowy go tylko cieszy i czyni, co może.

Cieszył Rugier Astolfa, jako mógł, i potem

Z pilnością się u niego dowiadował o tem,

Jeśli mógł prześć przez góry, lubo przez równiny

Do Logistylle, państwa mijając Alcyny.

Że była insza droga, ale kamienista,

Przykra i niebezpieczna i bardzo skalista,

Jeśli uszedszy trochę, puści drogę w lewo,

A prawą weźmie w góry, powiedziało drzewo.

Ale jeśli w tę stronę pójdzie lub pojedzie,

Niechaj wie, że niewiele tą drogą ujedzie;

Bo się potka z jej strażą, która zastępować

Zwykła tamten gościeniec i ludzi hamować,

Bo tam głębsze Alcyna, niż na cztery chłopy,

Miasto murów rzuciła rowy i przekopy

I nikogo, ktoby ją chciał minąć, nie puszcza.

Rugier drzewu dziękuje i w drogę się puszcza,

Tusząc sobie, że go straż ona nie zawściągnie.

Hipogryfa prowadzi i za sobą ciągnie;

Nie chciał nań wsieść, bojąc się, aby w czem nie zbłądził,

By mu tego, co pierwej, teraz nie wyrządził

I nad wolą go jego nie niósł dalej, niżli

Potrzeba chce; a teraz tylko o tem myśli,

Aby do Logistylle zdrów przybył krainy

I beł bezpieczny od zdrad bezecnej Alcyny.

Wsieść na konia swojego namyślał się potem

I tak przebyć do pięknej Logistylle lotem;

Ale mu nie dowierza, naprzód, że miał skrzydła,

A potem, że nie słuchał wodze381 i wędzidła.

Czasem sobie sam mówi: »Przejdę jakiem kształtem,

A będą-li mi bronić, więc mocą i gwałtem«.

A wtem nad morzem miasto Alcynine mało

Więcej, niż w dobrej mili, widzieć mu się zdało.

Z daleka mu się długie mury ukazały,

Które wielki kraj w sobie kołem zawierały.

Wysokość ich jest dziwna, a wszytko ze złota

Szczerego, od twardego ukowane młota.

Siła jest tych, którzy tak trzymają, tak sądzą,

Że to tam alchimia382, ale pewnie błądzą;

Może też być, że zgadli: ja, co jej nie umiem,

Iż się świeci, za złoto właściwe rozumiem.

Jako skoro się pod mur przybliżył wysoki,

Nad który mocniejszego świat, jako szeroki,

Nie ma, puścił gościniec z ubitego toru,

Który szedł przez równiny do wielkiego dworu;

I myśląc minąć drogę i bogate mury,

Udał się bezpieczniejszem w prawo między góry.

Ale kiedy niósł dalej ukwapliwe nogi,

Potkał hufiec, który go chciał zbić z onej drogi.

Nikt na świecie postaci nie widział dziwniejszych

Ani szpetniejszych twarzy ani foremniejszych;

Jedni małpie, a drudzy kocie głowy mają,

Dopiero być od szyje ludźmi poczynają;

Ci kozie nogi mają, ci kopyta krowie,

Są z niemi i mieszańcy, srodzy Centaurowie,

Są ludzie niewstydliwi z głupiemi starcami,

Ci nadzy, ci różnemi nakryci skórami.

Ten bez uzdy na koniu, ten zaś w uździenicy,

Ten na wole, a tamten jedzie na oślicy;

Ten zasiadł na Centaura, ten, jako pokusa383,

Orła wielkiego, a ten ma pod sobą strusa.

Ten dzban u gęby trzyma, ten róg — jakie stroje! —

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz