Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

zacnych wnuków postać ukazuje,

A potem jej przestrogi dawa i nauki,

Jako w niwecz obrócić Atlantowe191 sztuki,

Jako pierścień chytremu odjąć Brunellowi,

Jako wolność z inszemi wrócić Rugierowi.

Alegorye

W tej trzeciej pieśni, w której poeta przepowiada i ukazuje potomki zacnego domu esteńskiego pierwej, niźli się urodzili, Bóg chce, aby osoby zacne beły światu znajome przedtem, niż wynijdą na świat, i żyjąc i po śmierci. Przeciwnem obyczajem ludzie nikczemni i marni, ledwie może rzec, że żyją, póki tu są na świecie, ale tylko cień i liczbę czynią.

1. Skład pierwszy

Kto mi głos, kto tak słowa wyborne daruje,

Jakiej tak zawołana sprawa potrzebuje;

Kto przytknie lekkie skrzydła do wiersza mojego,

Żeby doleciał mego zmysłu wysokiego?

Trzeba, żeby mię ogień zagrzewał obfity,

Dobrze gorętszy, niż ten zwykły, pospolity,

Bo ta część właśnie panu mojemu należy,

Co śpiewa jego dziady, skąd jego ród bieży;

Nad który między rody wszytkiemi zacnemi,

Których niebo obrało rząd czynić na ziemi,

O Febie, co przenikasz wszytko okiem swojem,

Nie widzisz zacniejszego bojem i pokojem,

I któryby swą zacność w dłuższy wiek zachował,

I zachowa, jeśli ten, któryś mi darował,

Duch wieszczy mię nie myli, dokąd swą obręczą

Nieba około polów192 kołem się pokręcą.

A chcąc śpiewać jego czci godne, jako trzeba,

Nie mojej by mi lutni, ale twej potrzeba,

Którąś ty bogi cieszył i czynił wesele

Jowiszowi, gdy wściekłe pobił dziewięsiele193.

Jeśli będę miał lepsze od ciebie naczynie

Rzezać tak godny kamień, to ja na tem czynie

Chcę pokazać, co umiem, i że rzeczy skrócę,

Na to wszytek mój dowcip i siłę obrócę.

Teraz lada naczyniem robotę poczynać

I co z mięższego tylko kamień chcę obcinać,

Nad którem inszem czasem dłużej się zabawię

I piękniej go wygładzę i lepiej wyprawię.

Ale idę do tego teraz z pieśnią swoją,

Co nie będzie bezpieczny za tarczą, za zbroją,

Do Pinabella, mówię, grabie na Magancie,

Co się spodziewał żywot odjąć Bradamancie.

Mniemał zdrajca, że się tam koniecznie zabiła

I że szyję w głębokiej jaskini złomiła,

I odchodził zarazem dołu i wrot onych,

Swoją zdradą zmazanych i poplugawionych,

I wsiadszy na koń, jechał dalej ukwapliwy;

A jako ten, co beł zły i niesprawiedliwy,

Przydając grzech do grzechu, złość do złości nowej,

Pojął za sobą konia córki Amonowej.

Ale dajmy mu pokój: co komu inszemu

Żywot chciał wziąć, przydzie go dać jemu samemu;

A wróćmy się do panny, co zaraz u obu

Progów była w jeden czas i śmierci i grobu.

Skoro wstała po długiej chwili, ogłuszona,

Ciężkiem onem spadnieniem na bok uderzona,

Wchodziła w przestrone drzwi, które jej do drugiej

Sieni przystęp dawały, szerokiej i długiej.

W kwadrat ją wykowali mądrzy rzemieśnicy,

Podobną jakiej wielkiej, nabożnej kaplicy;

Z drogiego ją marmuru trzymały filary,

Dwoistem rzędem w równe postawione pary.

W pośrzodku jej stał ołtarz misternej roboty,

Przed niem kaganiec wisiał wszytek szczerozłoty,

Który w obudwu sieniach mocą swej światłości

Tam i sam niewesołe wyganiał ciemności.

Przyszedszy Bradamanta na to miejsce święte,

Nabożeństwem i skruchą wnętrzną swe ujęte

Serce niosąc, upadła nizko na kolana,

Poruczając się w ręce na wyższego Pana;

A w tem u małej furty skrzypnęły zawiasy,

Która beła przeciw niej, a z niej w one czasy

Bez pasa, bez zawicia194, bosa wychodziła

Jedna i imieniem ją własnem pozdrowiła:

»O Bradamanto! któraś tu teraz w tej dobie

»Za wolą Bożą przyszła, dawno mi o tobie

»Duch proroka Merlina195 wieszczy przepowiedał

»I widzę, że nie chybił i prawdę powiedał,

»Żeś miała wniść w jaskinią i w ten dół głęboki

»Nawiedzić jego święte kości i zewłoki,

»I dlategom tu przyszła, żebym ci odkryła,

»Co o tobie łaskawa gwiazda uradziła.

»Merlin, uczony wieszczek, te skały wykował

»I ten grób, który widzisz, dla siebie zbudował.

»Który chciał mieć głęboko w ziemi, niewidziany,

»Kiedy od dziewki z Lagu196 został oszukany.

»Tu są ostatki jego śmiertelnego ciała,

»Tu, jeśliś kiedy o tem od kogo słyszała,

»Chcąc się jej przypodobać, żywo się położył,

»Ale został umarły i więcej nie ożył.

»Mieszka jego duch żywy przy umarłem ciele

»Dotąd, aż mu na męki albo na wesele

»Każą, gdy go anielskiej trąby głos obudzi,

»Jako albo zbieleje albo się ubrudzi.

»Głos jego w tem podziemnem grobie także żywię,

»Jako wnetże usłyszysz, który niewątpliwie

»Przeszłe rzeczy powiada, przyszłe prorokuje,

»Kiedy się kto u niego czego dowiaduje.

»Kilka to dni minęło, jakom tu z krainy

»Barzo dalekiej przyszła197, to dla tej przyczyny,

»Żeby mię Merlin jednej zbyt tajemnej sprawy

»Nauczył, należącej do mojej zabawy.

»Potemem tu zupełny miesiąc wymieszkała,

»Pragnąc się z tobą widzieć i na cięm czekała;

»A Merlin, co nie chybi nigdy w powiadaniu,

»Ten dzień właśnie naznaczył twemu przyjechaniu«.

Zdumiała Bradamanta stoi na te mowy

Obcej i niewidzianej nigdy białejgłowy.

Barzo się onej rzeczy dziwować poczęła

I nie wie, jeśli spała, jeśli się ocknęła.

Jednak się przecie potem wrychle ośmieliła:

»Gdzieżem się ja tak Bogu — prawi — zasłużyła,

»Żeby mieli co o mnie prorocy powiadać

»I mój tu przyjazd dobrze przedtem przepowiadać?«

Potem z wesołą twarzą dalej szła, onemu

Rada szczęściu swojemu niespodziewanemu.

Patrząc po wszytkich stronach, tam się obróciła

Kędy ją nauczona wiedma prowadziła,

Gdzie duch Merlinów mieszkał podle swoich kości

W trunnie198 z kamienia wielkiej ceny i drogości,

Który tak świetny, tak beł wypolerowany,

Że bez słońca oświecał wszystkie tamte ściany.

Lub to marmury drugie mają przyrodzenie,

Że jako małe świece poruszają cienie,

Lub to klątwy czyniły i rymy uczone

I z gwiazd upilnowanych znaki wyciśnione —

Jakoż to podobniejsza u mnie — światłość ona,

Ze wszystkich stron po wielkiem sklepie rozdzielona,

Wszytko, czem się zdobiło miejsce, malowania

I farby odkrywała i sztuczne rzezania.

Ledwie co Bradamanta, od wiedmy mistrzynie

Prowadzona, do głębszej wstąpiła jaskinie,

Gdzie właśnie ona była trunna Merlinowa,

Ozwał się duch i takie do niej mówił słowa:

»O zacna krwi! o piękna dziewko, urodziwa!

»Niechaj ci zawsze będzie fortuna życzliwa,

»Z której wyniść czystego żywota ma plemię,

»Co wszytek świat ozdobi i cną włoską ziemię.

»Krew, która z Troje idzie, z dawna zawołana,

»W tobie przez dwie co lepsze zrzódła pomieszana199,

»Poda na świat ozdobę i kwiat wszytkich rodów,

»Poważony z swej sławy u różnych narodów;

»Nad który pod zachodem, wschodem i arktykiem200

»Zacniejszego nie będzie i pod antarktykiem201;

»Z tego wyniść cesarze mają zawołani,

»Książęta, margrabiowie i wielcy hetmani,

»Zacni bohatyrowie i mężni rycerze,

»Którzy tak czasu wojny, jako i w przymierze,

»Sławni będą na świecie i dzieły wielkiemi

»Pierwsze ozdoby wrócą swojej włoskiej ziemi,

»Gdzie będą trzymać sceptra pobożni panowie.

»Którzy, jako Numowie i Augustusowie,

»Pilnując powierzonej od Boga opieki,

»Sprawiedliwemi rządy złote wrócą wieki.

»Przeto, aby się wszytko skutkiem wypełniło,

»Co o tobie łaskawe niebo uradziło,

»Które cię przeznaczyło z wieka rycerzowi

»Wielkiemu za małżonkę, cnemu Rugierowi,

»Puść się śmiele za swoją rozpoczętą drogą,

»A puść z dobrą otuchą; bo żadne nie mogą

»Przekazy sprawić, abyś na pierwszem potkaniu

»Nie zbiła tego, co go trzyma w poimaniu«.

Rzekszy to, Merlin umilkł, aby swój czas miała

Czarownica, która się w on czas gotowała

Objawić Bradamancie skryte tajemnice

I ukazać jej wszytkie jej przyszłe dziedzice;

Nieprzeliczoną liczbę duchów obierała,

Których podobno z piekła była zawołała,

Albo też i skądinąd do kupy zebranych,

W różne stroje i w różną twarz poubieranych.

Potem ją do kaplice za sobą wwabiła,

W której beła tak wielkie koło zakreśliła,

Że się w niem zmieścić mogła, wszytka rozciągniona

I ze dwie piędzi nad to, wiedma nauczona;

A żeby jej duchowie źli nie obrazili,

Nakryła ją zasłoną z wierzchu w onej chwili

I mówi, aby milcząc pilnie w nią patrzyła,

Potem księgi dobyła i z karty mówiła;

Z karty mówiła, a wtem z głębokiej jaskinie

Wychodzili duchowie w niezliczonem gminie;

Ale do skreślonego jako przyszli koła,

Jako murem wstrąceni, odwracali czoła;

Do tego sklepu, w którem śmiertelna zewłoka

Leżała w drogiej trunnie wielkiego proroka,

Od dawnych wieków mało słychanemi cudy,

Obszedszy ją trzy razy, wchodziły obłudy202.

»Kiedybym ci postawy, imiona i sprawy —

Mówi do Bradamanty wiedma — i zabawy

»Miała wszystkich wyliczać, którem ci tu zwiodła

»Pierwej, niż na świat wyszli, i przed cię przywiodła,

»Co wiedzieć, dokądbym cię musiała zabawić,

»Bobym się jednej nocy nie mogła odprawić;

»Przeto niektóre tylko ukazać mi trzeba,

»Jako czas zniesie, jako ukaże potrzeba.

»Patrzaj naprzód na tego, co to sam osobny

»Stoi daleko inszych, a barzoć podobny

»Zostawa, a ktoby go nie poznał z wejźrzenia?

»Ten będzie twego płodu początkiem, z nasienia

»Poczęty w tobie twego małżonka Rugiera,

»Który mężnie zabije złego Pontyera203

»I nad temi się pomści słusznie, sprawiedliwie,

»Którzy mu ojca jego zabili zdradliwie.

»Możny Dezyderyus jego sprawą będzie

»Zbity, król longobardzki, a za to osiędzie

»Piękny powiat esteński i gród Kalaony204

»Od najwyszszej w nagrodę otrzyma korony.

»Ten za niem zaś wnuk jego, Ubertus imieniem,

»Ozdoba hesperyjskich krajów; z podziwieniem

»Wielkiej sławy dostanie i dzielnością wzięty,

»Nie jeden raz od pogan zbroni kościół święty.

»Tu Olbrychta, wielkiego widzisz kapitana;

»Ugon za niem, jego syn, co Medyolana

»Dobędzie i wyrzuci z niego ślizkie węże205,

»A sławą swą do nieba i do gwiazd dosięże.

»Ten drugi jest Akcyus, który po swem bracie

»Insubry206 trzymać będzie; ten zaś w długiej szacie

»Jest Olbrychcik, który swą radą potężnego

»Wyrzuci z jego synem z Włoch Berengarego;

»Któremu od wielkiego cesarza Ottona

»Cna Alda, jego dziewka, będzie poślubiona.

»To zaś jest drugi Ugon, co idąc, postawa,

»Syn jego, który ojca męstwem nie zostawa;

»Ten dla słusznej przyczyny siły swe obróci

»Na Rzymiany i w krótkiem czasie je okróci,

»I trzeciego Ottona z papieżem wybawi

»Z oblężenia i znowu na wolności stawi.

»Patrz na Fulka, co państwy darował swojemi

»Rodzonego, które miał w żyznej włoskiej ziemi,

»A sam się na bogate księstwo wyprawo wał

»Do Niemiec, na którem zaś długi czas panował

»I podawał swą rękę domowi wielkiemu,

»Który już z jednej strony upadał, Saskiemu,

»I po prostej liniej dziedziczki macierze

»Zatrzyma go z swem rodem w zwykłej jego mierze.

»Ten, co to idzie do nas, jest Akcyus wtóry,

»Do pokoju skłonniejszy, niż do boju, który

»Ma dwu synów — ano są za niem — Olbrychcika

»1 Bertolda; jeden z nich wtórego Henryka

»Swą dzielnością i męstwem, siłami małemi

»Pod parmeńskiemi mury porazi mocnemi,

»Niemieckie możne wojsko zetrze i zagubi;

»Drugi czystą Matyldę grabiankę poślubi.

»Przez męstwo tak zacnego małżeństwa dostanie,

»Co onych wieków pewnie — to jest moje zdanie —

»Wielka była, w posagu pół państwa włoskiego

»I mieć za sobą wnuczkę Henryka pierwszego.

»Ano i Bertoldów syn, twój Rynald kochany,

»Który sławę będzie miał i dank zawołany,

»Że apostolski stolec od śmiertelnej kosy

»I z ręku Fryderyka wyrwie Barbarosy207,

»Ano drugi Akcyus i ten, co Werony

»Z swem powiatem dostanie, margrabia z Ankony!

»Ten tytuł u cesarza Ottona czwartego

»I u Honoryusza208 wysłuży wtórego.

»Ale widzę, żebym cię długo tu trzymała,

»Kiedybym ci tych wszystkich ukazować miała

»Z twej krwie, co apostolskiej stolice podniosą

»Chorągiew i co za nię zwycięstwa odniosą.

»To Obidzi, to jest Fulk, to Akcyusowie,

»Ugowie, Henrykowie dwaj, to zaś Gwelfowie;

»Z których jeden podbić ma Umbry i książęcie

»Godne tytuły weźmie w bogatem Spolecie.

»Ano ten, co łzy zetrze, srogie zgoi rany

»Włoskiej ziemi, Akcyus piąty zawołany,

»Który — z czego się barzo ten zacny ród chlubi —

»Edzelina209 porazi, poima, zagubi;

»Edzelina tyrana, krwie przelewcę, złości

»Niesłychanej i mało wierzonej srogości,

»Co tracąc lud niewinny, tak wielkie da szkody

»I tak popsuje piękne Auzoniej210 grody,

»Że okrucieństwem swojem Nerona, Kajusza211

»I Syllę i srogiego przejdzie Maryusza212.

»Tenże potem wielkiego prędko wojownika

»Porazi i zepsuje, wtórego Frydryka.

»Będzie panował w mieście bogatem213 szczęśliwie,

»Które nad rzeką leży, gdzie Febus płaczliwie

»Syna swojego wołał214, który nieuczonie

»Lotne wozy kierował i szalone konie,

»Kędy żałosne siostry bursztynem płakały,

»Gdy Cygnowi215 łabęcie pióra wyrastały;

»A apostolska mu je stolica za długi

»Czas służone w nagrodę daruje zasługi,

»Uczyniłabym krzywdę Aldobrandynowi216,

»Kiedybym go minęła, który papieżowi

»Przeciwko Ottonowi pomoc dać czwartemu

»I

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz