Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
ochoczo,
Tak mówiąc wśród łez, które po twarzy się toczą:
«Więc przyszedłeś na koniec? Zmogła ciężką drogę,
Jak ufałem — twa czułość? Twarz twą widzieć mogę,
Synu, znany głos słyszeć, odpowiadać z bliska?
Roiłem ja, że kiedyś przyjdziesz w te siedliska,
Dnie licząc — i nadzieja nie zwiodła mnie wcale.
Przez jakieś, słyszę, ziemie, przez jakie gnał fale,
Ileż przygód miotało tobą, synu miły!
Jak drżałem, by ci Libii państwa nie szkodziły574!»
Ów zaś: «Twój, rodzicielu, twój cień zasępiony,
Często jawiąc się, zmusił mnie dążyć w te strony;
Ma flota na Tyrreńskim Morzu. — Daj uprzejmie
Prawicę, niech cię dłoń ma w uścisku obejmie!»
To mówiąc, rzęsistymi łzami zrasza lica.
Trzykroć wokół za szyję chce ścisnąć rodzica,
Trzykroć, chwytan daremnie, z rąk pierzchnie cień szary,
Podobny do wietrzyka albo sennej mary.
Tymczasem Enej ujrzy w zacisznej dolinie
Ustronny gaj, zarośla, skąd cichy szum płynie,
I rzekę Letę między brzegi szczęśliwemi;
Liczne szczepy i ludy krążą po tej ziemi,
Tak w pogodę, na łąkach rój pszczółek skrzydlaty
Unosi się w krąg ziółek i nad lilij kwiaty
Śnieżnymi — brzęczy zewsząd rzesza pracowita.
Zdumiał się Enej z nagła, o przyczynę pyta
Zjawiska, zgoła bowiem odgadnąć nie umie,
Co za rzeka i męże tłoczący się w tłumie.
Natenczas ojciec Anchiz: «Dusze, którym dała
Łaskawość losów w nowe przyoblec się ciała,
Zapomnień napój piją nad letejskim zdrojem. —
Dawnom już szczere chęci żywił w sercu mojem
Twój ród i jego przyszłość ci odkryć, dziś ciemną,
Byś więcej się Italią cieszył razem ze mną».
«Prawdaż, ojcze, że z pól tych gromada niemała
Na ziemię wraca, by znów śmiertelne wziąć ciała?
Skąd biedni tę za słońcem powzięli tęsknicę?»
«Powiem ci i ciekawość twą, synu, nasycę» —
Rzekł Anchiz — i tak wątek wyłuszcza zaczęty:
«Z początku niebo, ziemię, fal morskich odmęty,
Księżyc i gwiazd sklepienie, co w górze się spiętrza,
Żywotny duch swym tchnieniom przenikał do wnętrza,
Moc swoją i ruch dając wszelakiemu ciału:
Stąd ród ludzi i zwierząt, i ptaków pomału
Wyłonił się, i dziwy żyjące w mórz fali.
We wszystkich duszach ogień żywotny się pali,
Wzięty z nieba, o ile zgubna gnuśność ciała
Mocy jego śmiertelnym członkom nie zabrała.
Stąd drżą, pragną, boleją, cieszą się, ze ślepych
Kryjówek nie śmią spojrzeć w niebiańskich sfer przepych.
Stąd i po śmierci ciała dusza, choć swobodna,
Cielesnych przywar pozbyć nie może się do dna,
One bowiem przez długie wzajemne pożycie
W dziwny sposób w jej wnętrze wszczepiają się skrycie.
Więc nim kara występków dawnych ślady zetrze,
Męczarnie cierpią. Jedne zawisły na wietrze
W przestworzu; inne pośród bezmiernych fal głębi
Czyszczą się z win — w krąg innych żar ognia się kłębi.
Każdy z nas los swój znosi — potem się udajem
Do Elizjum, gdzie garstka nas cieszy się rajem,
Reszta czeka, aż długi czas rdzę oszołomień
Zetrze z nich i zostawi czysty ducha płomień,
Niebiański zmysł, żar w górnej poczęty krainie.
Tych wszystkich, kiedy tysiąc lat pełnych przeminie,
Nad rzekę Letę wielką gromadą Bóg woła,
Skąd znowu, swej przeszłości niepamiętne zgoła,
Za ziemią tęskniąc, w ciałach na świat się wychylą».
Tak rzekł Anchiz i syna razem ze Sybillą
Pociąga w środek rzeszy, szemrzącej dokoła,
I na wzgórze wychodzi, skąd zobaczyć zdoła
Długi szereg idących i poznać ich twarze.
«Spójrz, rodu dardańskiego przyszłą ci okażę
Chwałę: jakieć w Italii czekają potomki,
Dusze, co imię nasze wsławią przez czyn gromki,
Opowiem, wskażę losy, co na ciebie idą...
Spójrz! Czy widzisz? Ów młodzian, co wspiera się dzidą
Bez żeleźca, najbliższy jest światła: w okresie
Niedalekim Italii ród pod niebo wzniesie
Sylwiusz, z miana albańczyk575; Lawinia, królowa,
Po śmierci twej go zrodzi i w lesie wychowa
Na króla i rodzica królów. Pełne chwały
Dziatki jego nad Albą będą panowały.
Tuż Prokas idzie, Troi w nim świetność rozbłyska,
Kapys, Numitor oraz mąż twego nazwiska:
Eneasz Sylwiusz — cnotą i męstwem zasłynie,
Gdy tylko berło w Alby mu dadzą krainie.
Jaka młodzież! Patrz, jaka moc bije z wejrzenia!
Ich skroń obywatelski wian z dębu576 ocienia.
Założą Noment577, Gabie578 i miasto Fideny579,
Na górach gród Kolatyn580 dźwigną wielkiej ceny,
Pomet581, Kastrum Inui582, Bolę razem z Korą583:
Bez miana dzisiaj ziemie, z nich miana pobiorą.
Marsowy Romul wstąpi w ślad dziadka od młodu:
Ilia, matka z sławnego Assaraka rodu,
Wychowa go. Czy widzisz? Dwie kity znad czoła
Sterczą mu, a sam Jowisz w rząd niebian go woła.
Pod jego wróżbą czegóż Romie będzie trzeba?
Potęgą świat obejmie, cnotą sięgnie nieba,
Siedem swych zamków otoczy jednym murem wkoło,
Dumna z dzieci: Tak wznosi uwieńczone czoło
Berecyntka, jadąca przez frygijskie miasta584,
Szczęśliwa z płodu bogów, co rześko jej wzrasta:
Sto wnuków, z których każdy niebiański wian trzyma.
A teraz na ten naród chciej rzucić oczyma,
Na twych Rzymian: Tu Cezar i Jula ród cały,
Co niebios kiedyś sięgnie rozgłosem swej chwały.
Tam — patrz: mąż, przyrzekany często, choć daleki,
August Cezar, z krwi bogów, który złote wieki
Na niwy Lacjum berłem swym ściągnie powtórnie
Po błogo królującym przed laty Saturnie;
Garamantów i Indów podbije krainy585
Za torem gwiazd i słońca, gdzie nieba strop siny
Na barkach dźwiga Atlas586 i z gwiazdami kręci.
O przyjściu jego wiedząc z wróżb, lękiem przejęci
Już dzisiaj króle Kaspu drżą i kraj Meota,
I siedem ujść, którymi Nil w morze się miota.
Ni Alcyd ziem nie zwiedził tych, co przygód skory,
Choć ścigłą łanię587 dosiągł, Erymantu bory588
Uspokoił i hydrę z Lerny przemógł strzałą,
Ni Bakchus, co tygrysy winogradem śmiało
Kieruje, z gór niseńskich jadąc589 na rydwanie. —
Będziemyż jeszcze wątpić, czy męstwu sił stanie,
Będziemyż bać się wstąpić na Auzonii niwy?
Któż to tam postępuje z gałązką oliwy,
Świętości niosąc? Znany mi włos ten i broda
Króla Romy, co pierwszy miastu prawa poda;
Kureci590 z drobnych siedlisk wysłali go biedni
Na tron wielkiego państwa. Za nim niepośledni
Tullus591, co pokój przerwie, zgnuśniałych poruszy
Mężów i od tryumfów odwykłe już w duszy
Zastępy. Obok niego z postawą wspaniałą
Ankus, zbytnio cieszący się pospólstwa chwałą.
Chcesz ujrzeć Tarkwiniuszów? Duszę bohatera
Bruta, co mszcząc się, rózgi ciemięzcom odbiera592?
Konsulów on majestat, znak siekier dostojny
Ustanowi — i synów rwących się do wojny
Ukarze, piękną wolność wciąż mając na względzie,
Biedny! Co bądź potomność głosić o nim będzie,
Zwycięży miłość kraju i wielka chęć sławy. —
Tam Decjusze593, Druzusy i z toporem krwawy
Torkwat594 i Kamil595, wzięte odnoszący godła. —
Te dwie dusze, na których jednaka, niepodła
Lśni zbroja — zgodne dzisiaj, gdy noc je przyciska,
W życie wszedłszy, na jakież wstąpią bojowiska,
Jak wielkie stawią hufce, ileż krwi wytoczą!
Teść z alpejskich gór, z grodu Moneka ochoczo
W bój zestąpi — zięć596 cały Wschód wzruszy ku walce.
Tak srogich bojów młodzi przestańcie zuchwalce,
Przestańcie w pierś ojczyzny możne zwracać siły!
Ty wpierw, którego szczyty Olimpu zrodziły,
Odrzuć pocisk z twej ręki, o dziecię!...
Ów z Koryntu swój rydwan zatoczy szczęśliwy
Na Kapitol, pobiwszy na głowę Achiwy.
Tamten Argos, Miceny, gród Agamemnona
Zniszczy i Eacydy ród597 w boju pokona,
Mszcząc dziady i Minerwy zgwałcone świątynie. —
Któż Katona wielkiego i Kossa pominie?
Kto ród Grakchów, Scypiony, wojenne dwa gromy,
Klęskę Libii? — Fabrycjusz komuż nieznajomy,
W małem wielki? Serrana siewcy komuż imię
Nieznane? Toż Fabiuszów? Tyś to jest Maksymie,
Co wahaniem sam zbawisz kraj w ciężkich klęsk wirze?
Niech inni życiem tchnące zręczniej kują spiże —
Nie bronim! Niech w marmurze żywo rzeźbią lica,
Niech mowy głoszą lepiej, przemiany księżyca
Mierzą i wschody gwiazdy, co w przestworze płynie —
Ty władnąć nad ludami pomnij, Rzymianinie!
To twe sztuki: — Nieść pokój, jak twa wola samać
Nakaże, szczędzić kornych, a wyniosłych łamać!»
Tak ojciec Anchiz mówił; ich zachwyt oniemi.
«Patrz! — doda — Marcel kroczy z łupy bogatemi,
Nad wszystkich mężów wyższy, w zwycięskiej purpurze!
On Romę, gdy zahuczą wielkich wojen burze,
Ocali — Penów, Gallów pogromem zasłynie
I trzecią broń zdobytą da tobie, Kwirynie598!»
Tu Enej — ujrzał bowiem idącego społem
Pięknego chłopca, w zbroi lśniącej, ale z czołem
Posępnym i z oczyma spuszczonymi na dół —
«Któż to, ojcze, z nim smutny kroczy przez ten padół?
Syn to czy który z wnuków potężnych mocarzy?
Jaki tłumu szmer wokół, jaka godność w twarzy!
Lecz ciemna noc na głowę smutne rzuca mroki».
Ze łzami ojciec Anchiz odpowie bez zwłoki:
«Nie badaj, synu, jaki płacz wznieci ta postać:
Los pokaże go ziemi, lecz na niej mu zostać
Nie dozwoli. Zbyt wielkiej, według bogów, chwały
Doszłaby Roma, gdyby dar taki był trwały.
Jakiż jęk polem Marsa żałosny popłynie
Na wielkie miasto! Jakiż pogrzeb, Tyberynie,
Ujrzysz, gdy płynąć będziesz przy świeżej mogile!
Żadne chłopię u Rzymian wprzód nadziei tyle
Nie budziło w rodzicach i nigdy się miła
Romula ziemia takim dzieckiem nie szczyciła!
O cnoto, dawna wiaro, nieugięta w wojnie
Prawico! Nikt by jemu nie mógł stanąć zbrojnie
Bez szwanku, czyby pieszo na bitwę szedł srogą,
Czy konia spienionego boki kłuł ostrogą!
Biedny chłopcze, jeślibyś zmógł los, twoja Roma
Marcella by ujrzała! — Pełnymi rękoma
Lilie sypcie, ja kwiaty różane rozprószę:
Tym drobnym chociaż darem wnuka mego duszę
Uweselę». — Tak błądzą po całej przestrzeni
Szerokich pól i wszystko badają zdumieni.
Skoro już Anchiz syna przez Cieni kraj cały
Oprowadził i przejął żądzą przyszłej chwały,
O wojnach, jakie stoczyć wypadnie, wspomina,
O Laurentu narodach i mieście Latyna,
Jakiej doli się podda, przed jaką zachowa...
Dwie są bramy, jak mówią, Snu: jedna rogowa,
Którą Cienie prawdziwe w ziemskie schodzą włości,
A druga lśniąco biała, ze słoniowej kości,
Właściwa przecież Manom, co złudą w śnie mylą.
Tą bramą Eneasza społem ze Sybillą
Wypuści Anchiz słowy599 pożegnawszy syna.
Ów śpieszy do okrętów, gdzie czeka drużyna,
I do portu Kajety600 niebawem dochodzi.
Kotwica z dzioba spada, brzeg wieńczy rząd łodzi.