Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
niw przecinam łany:
Modry Tyber, najmilsza dla niebiosów rzeka.
Tu dom mój — źródło w górach wysokich, z daleka».
Rzekł i w nurtów głębokich skryje się czeluści,
Na dno dążąc. Eneja sen nocny opuści.
Wstaje i patrząc w niebo, co brzaskiem zórz płonie,
Zaczerpnie wody z rzeki w złączone wraz dłonie,
Jak zwyczaj chce, i takie do nieba śle słowa:
«Nimfy, nimfy Laurentu, skąd rzek kryształowa
Mknie fala, i ty Tybrze ze świętymi wody,
Weźcie mnie w swoją pieczę, brońcie od przygody
Gdziekolwiek cię, pełnego litości nade mną,
Topiel kryje, gdziekolwiek twarz jawisz przyjemną,
Zawsze sławę i hojne odbierzesz obiaty,
O rzeko, hesperyjskich wód królu rogaty711,
Jeno broń mnie i bliżej twe określ wyrocznie!»
Tak mówi; dwuwiosłowce dwa z floty niezwłocznie
Wybiera, zbroi druhów i opatrzy żagle.
Wtem oto przed ich okiem dziw zjawi się nagle:
Pod lasem biała, białe karmiąca prosięta,
Na zielonym wybrzeżu świnia rozciągnięta. —
Zbożny Enej wnet tobie, Junono, ją w darze
Zabija i z prosięty kładzie na ołtarze.
Bogini nurty Tybru, co wprzód się wzdymały
Przez całą noc, ukoi; ucichną wód wały,
Niby staw lub zatoka; fal błysną zwierciadła
Pogodne, praca wioseł mozolna odpadła.
Zaczem z pluskiem pomyślnym mkną dalej wytrwale:
Kraje toń smolna jodła, w krąg dziwią się fale,
Dziwią się gaje, widząc tarcze, co migocą
Z dala, i zdobne statki, prące naprzód z mocą.
Oni dzień i noc płyną po spokojnej toni,
Mknąc przez wielkie zakręty: raz rząd ich zasłoni
Drzew różnych, to wśród lasów zielonych nurt sieką.
Ogniste słońce stało w górze, gdy nad rzeką
W dali mur ujrzą, zamek z domy712 niewieloma,
Które w niebo spiętrzyła dziś potężna Roma,
Wtedy zasię Ewander z biedną dzierżył rzeszą.
Raźno w bok zwrócą dzioby i do grodu śpieszą.
Przypadkiem w dniu tym z rodu Arkadów król stary
Alcydowi713 i bogom sprawował ofiary
Przed grodem w gaju; Pallas, syn jego, z młodzieżą
I z ubogim senatem kadzideł woń świeżą
Słali — ciepła krew, dymiąc, broczyła ołtarze.
Gdy ujrzą wielkie statki w cienistym wiszarze
Wśród gaju i w milczeniu poruszane wiosła,
Zlękli się nagle, wszystka rzesza się podniosła
Od stołów. Lecz przerywać uczt Pallas ochoczy,
Nie daje — sam z oszczepem naprzeciw poskoczy
opodal z pagórka: «Chłopcy! Co w te sioła
Nieznaną gna was drogą? Gdzie mkniecie — zawoła —
Skąd ród? Gdzie dom wasz? Pokój czy bój was przywodzi?
Więc ojciec Enej, stojąc na wysokiej łodzi
I gałązkę oliwy wznosząc, tak zaczyna:
«Trojan widzisz, lud wrogi zastępom Latyna,
Co w pysze odtrąciły nas, znękanych srodze.
Do Ewandra dążymy. Odnieścież, iż wodze
Dardańscy przyszli szukać u druhów obrony».
Osłupiał Pallas, takim mianem uderzony:
«Ktośkolwiek jest, pójdź — rzecze — i z rodzicem pomów
Do woli; gościem będziesz pośród naszych domów».
Po tych słowach prawicę mu żywo uściska;
Rzucają brzeg i wchodzą w gaju uroczyska.
Wtedy Enej do króla z przyjazną rzekł twarzą:
«Najlepszy z Grajów! Ciebie dziś losy mi każą
Błagać, wstęgami pęki spowiwszy gałązek.
Nie zląkłem się, żeś z Grecji, wódz Greków, że związek
Pokrewieństwa z Atrydy714 cię łączy oboma.
Mnie męstwo, wola bogów z wyroczni wiadoma,
Wspólny ród nasz i odgłos twej sławy niepodły
Łączą z tobą i tutaj chętnego przywiodły.
Dardan, pradziad, co Troi pierwsze wznosił mury,
Z Elektry — mówią — zrodzon, Atlasowej córy,
W Teukrii osiadł. Elektrę, matkę bohatera,
Atlas rodzi, co niebo barkami podpiera;
Waszym przodkiem Merkury, któremu na szczycie
Cylleny chłodnym piękna Maja dała życie,
Ta sama Maja, twierdzą, jest córką olbrzyma
Atlasa, co gwieździsty strop na barkach trzyma:
Tak ród nas obu z jednej krwi początek bierze.
W to ufając, nie słałem posłów o przymierze
Ni pism — siebie i głowę własną tu bez trwogi
Stawiam i z tymi prośby wstępuję w twe progi:
Nas lud Dauna715, co ciebie srogim trapi bojem,
Nęka; gdy nas odpędzi, ufa, że pod swojem
Jarzmem całą Hesperię ugnie bez przeszkody,
Zawładnąwszy obydwóch italskich mórz wody716.
Przyjm i daj nam prawicę. Są u nas ku wojnie
Chętne serca i młodzież ćwiczona przystojnie».
Tak rzekł Enej. Ów, długo w mówiącego lice
I oczy wpatrzon, utkwił w nim bystre źrenice,
W końcu krótko rzekł: — «Jakże oglądam cię chętnie,
Najdzielniejszy wśród Teukrów! Poznaję w lic piętnie
Anchiza lica, w głosie — głos, któremu sprzyjam!
Pomnę: na Salaminę gdy wybrał się Pryjam
Do siostry swej, Hezjony, także chłodną srodze
Arkadię wraz z druhami nawiedził po drodze,
Mnie wtenczas pierwsza młodość rumieniła lica...
Wodzów Teukrów, Pryjama, ich tronu dziedzica,
Podziwiałem; nad wszystkich przecież wyżej skronie
Niósł Anchiz. Wnet młodzieńcza chęć we mnie rozpłonie
Uścisnąć mu prawicę, przemówić doń z bliska;
Przystąpię i w Feneja go wiodę siedliska.
Z licyjskimi on strzały pyszny kołczan potem
Zostawił mi, płaszcz cudny dał, przetykan złotem,
I dwie uzdy ze złota — dziś Pallas je bierze. —
Więc, jak pragniecie, z wami zawieram przymierze
I skoro brzask rozbłyśnie jutro, z hufcem w drogę
Wesołych was wyprawię i skarby717 wspomogę.
Tymczasem, gdyście przyszli jako przyjaciele,
Dorocznych świąt wraz z nami obchodźcie wesele
I dziś już przywykajcie do druhów zastawy».
To rzekłszy, każe wnosić uprzątnięte strawy,
Stawia czasze i mężów na darni sadowi.
Przed innymi uprzejmie wskaże Enejowi
Klonowy tron, lwa skórą zaścielon kudłatą.
Rześcy chłopcy i kapłan, piękną zdobny szatą,
Pieczone wątpia718 niosą, kosz, co się ugina
Pod darami Cerery, i wyborne wina.
Spożywa Enej z młodzią trojańską pospołu
Smaczne uda i combry719 ogromnego wołu.
Gdy już zaspokoili głód, tłumiąc chęć jadła,
Rzekł król Ewander: — «Ucztę, która nam wypadła
Ze zwyczaju, te bóstwa wielkiego ołtarze,
Nie zabobon bóstw starych niepomny nam każe
Poświęcać: z wielkich, gościu trojański, wyrwani
Niebezpieczeństw, obiaty niebianom ślem w dani.
Przypatrz się tym zwieszonym w górze skalnym bryłom:
Strzaskane leżą głazy, opuszczony wyłom
Kryjówki, ległych grani olbrzymie brzemiona.
Jaskinia była wielka tam, w gąszczu tajona,
Srogiego półczłowieka, Kaka720, skryte leże,
Niedostępne dla słońca; krwi strugi wciąż świeże
Wilżyły wokół ziemię. Nad bramą wysoką
Wisiały głowy, ciemną zbroczone posoką.
Wulkan ojcem potwora był; jego to żary
Z pyska ziejąc, wlókł cielsko swe wielkie bez miary.
Przyszła nam jednak w końcu pomoc upragniona
Ze strony boga: bowiem zabiwszy Geriona
Trójkształtnego721 i z łupu wielkiego wesoły,
Nadszedł Alcyd722 zwycięski, pędząc tędy woły
Ogromne: jar i rzekę zajmowały całą.
Lecz Kak dziki, by zgoła nic już nie zostało,
Na co by podstęp jego nie czyhał i zdrada,
Cztery byki ogromne ze stajni wykrada
I tyleż równie pięknych jałowic. By śliski
Grunt zwykłymi się racic nie znaczył odciski,
Za ogony wlókł bydło po urwistej drodze,
Myląc ślady, i w jamie ukrył ciemnej srodze.
Żadne znaki nie wiodły do groty tej z bliska.
Tymczasem, kiedy Alcyd wypędzał z pastwiska
Swe stada napasione w drogę, zaryczały
Odchodzące już woły; i zaraz gaj cały
Rozebrzmiał rykiem, wzgórza ślą gromkich ech krocie,
Razem i woły w wielkiej ukrywane grocie
Zaryczą: podstęp Kaka od razu się wyda.
Wtedy ból i gniew w piersi rozpłonie Alcyda:
Sękaty dąb porywa w dłonie i bez zwłoki
Szybkim pędem na góry zrąb wbiega wysoki.
Pierwszy raz wtedy Kaka ujrzano z daleka,
Jak z trwogą w oczach, szybszy niż Eurus723, ucieka
Do jaskini: strach skrzydła mu przypnie u nogi.
Gdy zamknął się i łańcuch rozerwawszy srogi
Strącił skałę, co kunsztem ojcowskiego młota
Wisiała na żelazie, i zaparł nią wrota,
Nadbiegł oto Tyryntczyk i wśród stromych stoczy
Dostępu śledzi, wokół pilnie zwraca oczy,
Zgrzytając zębem. Trzykroć, płonąc gniewu szałem,
Bada stok Awentynu, trzykroć z sercem śmiałem
Podważa głaz — i trzykroć siadł w jarze znużony. —
Niebotyczna grań, z każdej niedostępna strony,
Nad grzbietem się jaskini wznosiła pochyło;
Drapieżne ptactwo chętnie swe gniazda tam kryło.
Tę skałę, jak na lewo od strugi się spiętrza,
Z prawej strony prąc, wstrząsnął silnie i od wnętrza
Z posad wyrwał, a potem z nagła mocno pchnie ją: —
Zagrzmiały od łoskotu przestwory nad knieją,
Rwą się brzegi, przelękły strumień w bok odpłynie.
Odsłaniają się Kaka ogromne jaskinie
Do wnętrza, pełna mroków pieczara głęboka.
Nie inaczej, gdy ziemia pęknie i dla oka
Podziemnych siedzib wnętrzne odsłoni tajniki,
Kraj cieniów, bogom wstrętny, przepaści głąb dziki
Widnieje, drży rój Manów724, kryjąc się w otchłanie...
Zaczem przychwyconego w świetle niespodzianie,
Ryczącego okropnie z wklęsłej jamy wnęka725,
Strzałami Alcyd praży, wszelką bronią nęka,
Ogromne głazy miecąc726 i grube konary.
Ów, nie mogąc uciekać, przerażon bez miary,
Z paszczęki dym potworny (okropne zjawiska!)
Wyrzyga, na dom cały gęste chmury ciska,
Kryjąc widok dla oczu, i mroki olbrzymie
W grocie skłębia: noc z ogniem, błyskającym w dymie.
Nie ścierpiał Alcyd, ale przez płomień do głębi
Na oślep skoczył, kędy najsrożej się kłębi
Fala dymu i ciemną mgłę z jamy dna żenie727.
Tam Kaka, zionącego w mroku czcze płomienie,
Oburącz chwyta dłońmi za szyję i tłoczy
Suche gardło, aż na wierzch wystąpią mu oczy.
Wraz odsłonią się domu wnętrza tajemnicze
Przez drzwi rozbite: woły, złupione zdobycze
Ukażą się na światło; za nogi tłum ściąga
Potworne cielsko, groźnym oczom dziwoląga
Przygląda się do syta, oblicze, kark spasły
Podziwia i gardziele, gdzie ognie zagasły.
Odtąd cześć dajem zbawcy, w potomnych pamięci
Radosny dzień ten. Potyt nasz pierwszy go święci
I Pinariów ród, starzy Alcyda wieszczkowie.
On w gaju wzniósł ten ołtarz, co wielkim się zowie728
I wielkim go na zawsze kraj będzie zwać cały.
Więc, młodzieńcy, tak wielkiej obchodząc dzień chwały,
Uwieńczcie liściem włosy i czasze do ręki
Z winem biorąc, wspólnemu bogu czyńcie dzięki!»
Rzekł, Alcyda topolą wieńczy729 uroczyście
Swą skroń, we włos dwubarwne wplatając jej liście,
I w puchar wino wlewa. Z nim wszyscy pospołu
Radośnie wielbią bogów libacją730 u stołu.
Tymczasem słońce już się chyliło ku ziemi.
Już kapłani i Potyt, pierwszy przed wszystkiemi,
Ubrani w skóry, śpieszą niosąc żagwie żwawo.
Wznowią uczty, powtórną nakryją zastawą
Stoły i półmiskami obarczą ołtarze.
Przy ogniu ich tłum Saliów731 rześki się ukaże,
Gałązkami topoli wieńczący swe czoło —